گنجینه بی نظیر هنر دینی

ما به مناسبت‌های مختلف قسمتی از گنجینه موزه امام علی(ع) را به نمایش می‌گذاریم. این گنجینه یکی از مجموعه‌های بی‌نظیر هنر دینی، نه‌فقط در ایران، بلکه در دنیاست. گنجینه‌ای نفیس که به عنوان نمونه فقط در حوزه خوشنویسی حدود 600 اثر از استاد کرم علی شیرازی و حدود 100 تابلو از استاد حمید عجمی پایه‌گذار خط معلی وجود دارد. همچنین 50 تابلو از استاد امیرخانی در این موزه به چشم می‌خورد. اهمیت این تابلوها وقتی خود را نشان می‌دهد که بدانید استاد امیرخانی بر اثر کهولت سن شاید قادر نباشد دیگر مثل روزهای اوج خود بنویسد و به اصطلاح دست گرمش را مثل سابق ندارد.

گنجینه موزه به زمان تاسیس موزه در سال 1379 برمی‌گردد. سالی که به نام حضرت امیرالمومنین نامگذاری شده بود. موزه امام علی(ع) با هدف‌شناسایی، گردآوری، ساماندهی نگهداری و معرفی آثار هنرهای تجسمی با گرایش دینی و اهداف دیگری در آن سال تاسیس شد و در اختیار سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران قرار گرفت.

واقعیت این است که از پتانسیل چنین فضاهایی آن‌طور که باید، بهره گرفته نمی‌شود.

این را باید از مدیران کلان فرهنگی پرسید. مثلا باید از آنان پرسید چرا موزه امام علی(ع) با یک گنجینه 30 میلیارد تومانی شورای هنری ندارد؟ یا باید پرسید آیا پیشکسوتان هنر معاصر ایران به مدیران فرهنگی مشاوره می‌دهند یا در تصمیم‌گیری‌ها از این پیشکسوتان نظرسنجی صورت می‌گیرد یا خیر؟ پاسخ مدیران این است که چنین ساختاری را برای اداره موزه امام علی(ع) در نظر نگرفتند. این یکی از آسیب‌های موزه‌ای است. موزه‌ای که با 3000 متر مربع وسعت در یکی از بهترین خیابان‌های تهران واقع شده است، می‌تواند پایگاه مهمی در عرصه هنر دینی باشد.

در مجموع موزه و موزه‌داری نه دغدغه مدیران فرهنگی ماست و نه دغدغه مردم ما. یعنی موزه جزو سبد برنامه‌های اوقات فراغت خانواده‌ها نیست. مثلا شما فرض کنید در ماه مبارک رمضان اگر می‌خواستند موزه‌ها احیا شوند، می‌گذاشتند موزه‌ها افطار تا سحر باز باشند. وقتی موزه‌ای در ماه رمضان باز باشد، کارهای زیادی می‌توان در آن انجام داد. ولی وقتی ساعات بازدید از موزه را در وقت اداری 9 صبح تا یک بعدازظهر قرار دهید، کسی نمی‌تواند از آن بازدید کند. چه کسی ساعت یک ظهر تابستان گرم تهران با زبان روزه خانواده‌اش را موزه می‌آورد؟ یکی باید جواب این سوال را به من بدهد. من اگر مدیر موزه امام علی(ع) هستم، از خدا می‌خواهم و پیشنهاد هم دادم که در ماه رمضان بازدید از افطار تا سحر باشد. چون این فرصتی است که خانواده‌ها می‌توانند بعد از افطار به این مکان سالم بیایند و اوقات خود را پر کنند و از فضای موزه‌ای استفاده کنند. متاسفانه چنین تفکری اصلا وجود ندارد. خوشبختانه یا متاسفانه این دغدغه مدیران ما نیست و مردم ما هم چنین موضوعی را پیگیری نمی‌کنند؛ در حالی که در فاصله مهر سال گذشته تا الان که مسئولیت موزه امام علی(ع) را به عهده دارم، شاهد اتفاقات مهمی چون چهارمین جشنواره فجر در سه بخش و جایزه جهانی بیداری اسلامی در این موزه امام علی(ع) بودم.

زمانی موزه به معنای واقعی شکل می‌گیرد که وقتی در کتاب‌های درسی می‌خواهند به بچه آموزش دهند، بگویند میم مثل موزه. وقتی میم مثل موزه شد، دغدغه دانش‌آموز می‌شود. موزه باید جنبه آموزشی داشته باشد. موزه باید ارتباطش با آموزش و پرورش خیلی تنگاتنگ باشد. یعنی در دوره‌های دبستان، راهنمایی و دبیرستان به موزه مثل یک درس نگاه شود، نه یک جای فانتزی که مردم بیایند وقت پر کنند. به خاطر دارم نامه‌ای را که آقای مجابی به استاد فرشچیان 30 سال پیش نوشته و در آن از انستیتو آرت شیکاگو گزارش می‌دهد. مجابی می‌گوید روزی 20 هزار نفر از موزه بازدید می‌کنند. جالب است که آن موزه، شرایطی مثل موزه‌های ما را هم داشته. جا پارک هم برای ماشین نداشته است و با این حال مردم حاضرند روزی 5/1 دلار هزینه کنند که بیایند و موزه را ببیند. نکته‌اش اینجاست که دانش‌آموزان در موزه‌های کشورهای دیگر پای کارها می‌نشینند و مشق می‌کنند. چون در سیستم آموزشی آنها چنین چیزی وجود دارد. پس موزه باید در نظام آموزشی ما مد نظر قرار بگیرد. اگر پیوند آموزش و پرورش با هنر در موزه‌ها جدی‌تر شود، اتفاقاتی می‌افتد. وگرنه اگر به همین منوال بخواهیم فانتزی به موزه نگاه کنیم هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد. این صحبت من صرفا درباره موزه امام علی(ع) نیست. این حرف‌ها را به عنوان یک دغدغه فرهنگی در کشور مطرح کردم. شما فکر نکنید اوضاع موزه‌های دیگر خیلی بهتر از اینجاست. هنوز این موضوع، دغدغه نشده است. چون اگر دغدغه باشد، همه درصدد رفع آن هستند. فرض کنید یک روز اعلام می‌کنند روز جهانی مبارزه با دخانیات است. حداقل در این روز کسی سیگار نخرد و نکشد. باید چنین اتفاقی در مورد موزه هم رخ دهد، اما متاسفانه چنین عزمی وجود ندارد.