جشن اشک‌ها و لبخندها

مردم اجراهای صمیمی را می‌پسندند یا رسمی؟

به گمانم جزو آنها که خودمانی حرف می‌زنند، چون به نظرم مردم با زبان و بیان صمیمی راحت‌تر کنار می‌آیند و با آن همراه می‌شوند. البته من در کل چنین شخصیتی دارم. یعنی خواه ناخواه رفتارم با صمیمیت خاصی توام است که در کارهای اجرایم نیز تاثیر گذاشته است.

همان طور که گفتم، صمیمیت با مخاطب موضوعی است که شخصا به آن معتقد هستم و البته دفاع علمی هم از آن دارم. وقتی قرار است یک نفر مجری تلویزیون باشد، یعنی قرار است زندگی اجتماعی و اتفاقاتی را که در جامعه می‌افتد به نوعی برای مردم بازگو کند. مردم خودشان این اتفاقات را می‌دانند و می‌بینند، اما یک مجری باید بتواند با زبان و بیانی تاثیرگذار از این مشاهدات با مردم حرف بزند.

یک مجری در قدم اول باید از چیزهایی حرف بزند که به آنها اعتقاد دارد. وقتی از چیزی با مردم حرف می‌زنم که به آن معتقدم بخشی از وجودم را به برنامه‌ام گره زده‌ام و این گره به ایجاد پیوند بهتر و محکم‌تر میان من و مردم می‌انجامد. می‌دانید یک مجری خوب هرگز نمی‌تواند نقش بازی کند. یا حرفی را از اعماق وجودش و با اعتقاد کامل می‌گوید و پذیرفته می‌شود یا این‌که حرفی می‌زند که در پایان برنامه هیچ تاثیری بر مردم نگذاشته است.

منظورم این نیست، اما مجری خوب وقتی به موضوعی که قرار است درباره آن حرف بزند احاطه کامل دارد، می‌تواند براحتی برنامه را در مسیر درست پیش ببرد. چون قرار نیست از روی یک متن نقشی را بازی کند. رفتار مطابق متن چیزی است که یک بازیگر به آن نیاز دارد نه مجری. مجری خوب جلوی تلویزیون زندگی می‌کند نه این‌که زندگی کردن را بازی کند. تفاوت بازیگری و اجرا هم شاید در همین باشد. یک بازیگر خوب نقشی را خواه مثبت یا منفی می‌پذیرد و آن را بازی می‌کند. کسی که نقش شمر یا یکی از یاران امام حسین را بازی می‌کند نه شمر است و نه آن یار وفادار. خودش است و حالا در قالب نقشی ظاهر شده است و آن را بازی می‌کند.

بر این مساله تاکید دارم، چون به نظرم بن‌مایه یک اجرا محسوب می‌شود. به نظرم لازمه اصلی اجرا این است که موضوع مورد بحث دغدغه یک مجری باشد. مثلا بحث ازدواج، طلاق، ترافیک، آلودگی هوا و.... موضوعاتی هستند که کسی می‌تواند درباره آنها با مردم حرف بزند که درکی از جامعه و مردم داشته باشد و با آنها به شیوه خودشان حرف بزند.

کسی که یک زندگی مشترک شکست‌خورده دارد نمی‌تواند از آرمان‌های زندگی زناشویی موفق و خوب برای مردم حرف بزند. من به عنوان یک مجری اگر بخواهم چیزهایی را که باور ندارم بگویم، گویی تنها نقش بازی کرده‌ام و این کار برای یک مجری، سم مهلکی است.

بله. آنچه بازیگر نقش اول یک فیلم انجام می‌دهد مجری با شکلی متفاوت در برنامه خود اجرا می‌کند، اما یک بازیگر هر چه بهتر بازی کند تاثیرگذارتر خواهد بود و یک مجری هر قدر بازی نکند و خودش باشد، بیشتر به هدف خود که ارائه یک اجرای موفق است نزدیک می‌شود. همین موضوع است که تمییز می‌گذارد بین مجری‌ای که مردم حرفش را بپذیرند و به اصطلاح ما مشتری حرف‌هایش باشند با مجری‌ای که موفقیت خاصی را از آن خود نمی‌کند و تنها به اجرای برنامه اکتفا می‌کند.

هر مجری تلویزیونی برای خودش علاقه‌مندانی خواهد داشت. کسی موفق است که بتواند در آن واحد مخاطبانی را از اقشار مختلف جامعه پای برنامه نگه دارد و حرف‌هایی بزند که برای همه آنها جذاب باشد. پیر و جوان و خلاصه هر کس با هر فکر و پیشه‌ای را با خود همراه کند. به همین دلایل من مجبورم ساده‌گویی را پیشه کنم.

به یاد داشته باشید مخاطب مرا انتخاب نکرده است. در حال حاضر تلویزیون عضوی از خانواده‌ها شده است. آنها تلویزیون را انتخاب کرده‌اند نه من را. پس باید این فرصت را برای خودم به گونه‌ای ایجاد کنم که مردم مرا هم به عنوان عضوی از خانواده خودشان بپذیرند.

در سینما یا تئاتر این اتفاق نمی‌افتد، چون مخاطب موضوع یا داستان کلی را می‌داند و همچنین بازیگران را می‌شناسد و خود انتخاب می‌کند به دیدن چه فیلمی برود، اما در تلویزیون این اتفاق نمی‌افتد. من ساعت 11 شب در یک برنامه تلویزیونی با مردم حرف می‌زنم. در این ساعت یک خانواده دور هم نشسته‌اند. در گروه‌های سنی، تحصیلات و سلایق مختلف. اگر بخواهم فقط با ادبیات یکی از آنها حرف بزنم مخاطبان دیگرم را پس زده‌ام. پس باید ساده اما ملموس از موضوعات و مسائلی بگویم که دغدغه همه آنهاست.

یک مجری باید از ادغام ادبیات عام و ادبیات تخصصی به گفتاری دست پیدا کند که همه مخاطبان بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند. همیشه گفته‌ام مجری و اهل رسانه نباید سخت صحبت کند. من باید در یک پلاتوی کوتاه به بیننده بگویم چه کاری درست است و چه کارهایی آسیب‌رسان هستند. در زمان کمی که من به عنوان مجری در اختیار دارم نباید مخاطب را اذیت کنم، بلکه باید با ساده‌ترین کلمات و جملات مستقیم بروم سر اصل مطلب و از زیاده‌گویی و پیچیده‌گویی پرهیز کنم.

هر ساعت از برنامه‌های تلویزیون ادبیات خاص خود را دارد. این ساعت اگر یک پروفسور هم روبه‌روی تلویزیون باشد با همسر و فرزندانش در حال گپ زدن است و ادبیاتش این نیست که سر کلاس دانشگاه داشته است. احساس می‌کنم آنجا باید به همین روش صحبت کرد، اما من همیشه همین طور هستم. فکر نمی‌کنم احمدزاده جلوی دوربین تفاوتی داشته باشد با احمدزاده‌ای که الان اینجا روبه‌روی شما نشسته و حرف می‌زند.

جشن رمضان، وقتمون کمه، الفبای مهربانی و... جزو برنامه‌هایی هستند که خیلی بیننده داشتند و واقعا تاثیرگذار بودند. این نیست که خودم بخواهم از برنامه‌هایم تعریف کنم و مطمئنم خیلی‌ها با من هم‌عقیده هستند. واقعا همین طور است که می‌گویم. هنوز اگر به مردم بگویم چند آیتم از برنامه جشن رمضان را نام ببرید آن را به یاد دارند و می‌توانند درباره‌اش حرف بزنند. خیلی‌ها وقتی مرا می‌بینند هنوز هم از جشن رمضان آن سال‌ها می‌گویند و درباره برنامه‌هایم نظر می‌دهند. وقتی یک فیلم را تماشا می‌کنیم ممکن است بخش‌هایی از آن به زندگی همه ما شبیه باشد، اما قطعا همه زندگی ما مثل آن داستان نیست. نمی‌خواهم جایگاه فیلم را نفی کنم، چون فیلم هم جایگاه بسیار مهمی در جهان دارد. اما در یک برنامه تلویزیونی مردم می‌توانند حرف بزنند، خودشان را ببینند و اس‌ام‌اس‌هایشان پخش شود. همجنس‌تر است با مردم. مثلا برنامه سیمای خانواده کلی بخش دارد، اما وقتی شجاعی‌مهر با مردم صمیمانه حرف می‌زند نتیجه دیگری دارد.

من در این برنامه‌ها از چیزی حرف نزدم که مردم ندانند یا درک نکنند. همه می‌دانند باید به فقیر کمک کرد، همه می‌دانند اهدای خون یک نیاز خیلی مهم جامعه است و... اما آنقدر درگیر شال و کلاه و لباسمان شده‌ایم که یادمان رفته است نگاه عمیق‌تر و دقیق‌تری به دور و برمان بیندازیم. فکر می‌کنم دیدن این‌که یک زندانی که به خاطر 300 هزار تومان دو سال در زندان مانده بود، یک یادآوری برای همه ما بود که کمی با خودمان فکر کنیم و بگوییم مثلا من یک شب زن و بچه‌ام را به یک رستوران می‌برم و صد هزار تومان پول شام می‌دهم آن وقت یک نفر به خاطر مبلغ کمی، از زندگی و زن و بچه‌اش دور می‌ماند! آن روزها فقط دوست داشتم همین نکات را یادآوری کنم که خدا را شکر یادآوری هم شد.

خیلی‌ها این حرف را می‌زدند. پنج شش سال اول که جشن رمضان راه افتاده بود، خط و ربط برنامه به گونه‌ای بود که از برنامه‌های نمایشی دور بود. مهمان ما یک صندلی بود. دیالوگی از قول صندلی پخش می‌شد. آن صندلی که فکر می‌کنم همه ماجرایش را به یاد دارند و نیاز به توضیح ندارد، ارزش مادی چندان بالایی نداشت، اما باوری در مردم ایجاد می‌کرد که بشدت عمیق بود. مردم آن را می‌خریدند تا با پولش یک زندانی آزاد شود.

خاطره که زیاد است، اما یک بار اتفاقی افتاد که خیلی امیدوارم کرد و احساس کردم به چیزی که می‌خواستم رسیده‌ام. در یکی از همین برنامه‌ها بود که برای آزادی زندانیان جرایم غیرعمد و فقرا طلا جمع شده بود. چند النگوی بچگانه بدلی هم لابه‌لای آنها بود. یکی از دوستان گفت ما را مسخره کرده‌اند! این النگوهای بدلی چه ارزشی دارد؟! رفتم جلو و با دیدن النگوهای بدلی خوشحال شدم. گفتم این حرف را نزنید. این النگوها برای من یک دنیا حرف است. این یعنی که یک کودک هم از برنامه ما تاثیر گرفته و همین یک دنیا ارزش دارد. صد کیلو طلا یک طرف این سه تا النگوی بدلی هم یک طرف. چون ما می‌خواستیم به مردم یاد بدهیم نسبت به اطرافشان بی‌توجه نباشند و در این کار موفق شدیم.

وقتی یک دختربچه با همه علاقه‌ای که به النگوهایش دارد، حاضر شده آنها را از دستش بیرون بیاورد و برای کمک به دیگران اهدا کند، یعنی در آینده هم نسبت به محیط اطرافش بی توجه نخواهد بود و یاد گرفته از آنچه دوست دارد به خاطر دیگران بگذرد.

می‌دانید ما با برنامه‌ها و گزارش‌هایمان زندگی می‌کردیم. می‌رفتیم و می‌رفتیم تا خانواده‌ای را پیدا کنیم که حتی برای سحر غذا هم نداشتند. قاطعانه می‌گویم گزارش‌هایمان ستاره‌های مستند تاریخ تلویزیون ایران است. البته این گزارش‌ها را برای کسی نگرفتیم، برای خدا گرفتیم و همین کافی است. جشن رمضان شروع‌کننده برنامه‌های بسیار خوبی مانند مساله مهریه، آزادسازی زندانیان جرایم غیرعمد و... بود. یادآوری این‌که در برنامه‌هایم چه اتفاقات خوبی افتاده همیشه به من آرامش می‌دهد.

این را هم بگویم که بزرگان هنر و سیاست و هنرمندان محبوب مردم هم مهمان شب‌های رمضان بودند، اما اگر از مردم سوال کنیم حضور این عزیزان را کمتر به یاد دارند و بیشتر یاد گزارش‌هایمان می‌افتند. چون تاثیر این گزارش‌ها روی آنها آنقدر عمیق بوده که از ذهنشان پاک نشده است.

برنامه ما خیلی جالب بود. چند هزار نفر می‌گفتند ای بابا موقع افطار حالمان را می‌گیری. پس از 12 ساعت گرسنگی، افطاری‌مان زهرمارمان می‌شود. می‌گفتم خب نگاه نکنید. می‌گفتند نه، نمی‌شود. می‌دانید چرا؟ چون تلخی‌هایش شیرین بود. طعم گسی داشت که مردم حاضر نبودند از دستش بدهند. یادآوری یا تذکر همیشه ممکن است کمی تلخ باشد اما وقتی با موضوعی کاملا ملموس و محسوس روبه‌رو هستیم که حکایتی از اتفاقات اطرافمان را به ما نشان می‌دهد نمی‌توانیم از کنار آن بگذریم.

تلخ بود، اما غم نداشت. شیرین بود یا بهتر است بگویم غم شیرینی داشت. برنامه‌هایم، برنامه اشک‌ها و لبخندها بود. یک آیتم غمگین داشتیم و بعدش مثلا مستربین پخش می‌شد. فکر می‌کنم برای نخستین بار بود که برنامه‌ای به این شکل پخش می‌شد و همان طور که می‌دانید تاثیر خوبی هم داشت.

هر دو سخت است و کار هر کسی هم نیست. اما خب این واژه گریاندن خوب نیست. فکر می‌کنم بهتر باشد از آن استفاده نکنید، چون بار معنایی منفی دارد. مردم با دیدن برنامه ما اشک غم نمی‌ریختند و افسرده نمی‌شدند یا اشک شوق می‌ریختند یا با کسی همدردی می‌کردند. این اشک‌ها حس زندگی است و حلاوت خاص خودش را دارد.

هردو را همزمان انجام داده‌ام.

فرقی ندارد. اما مجری موفق کسی است که می‌تواند همه اینها را همزمان با هم در یک برنامه پیش ببرد. یعنی مردم را طوری بخنداند و بگریاند که نه افسرده شوند و نه فقط بی دلیل بخندند و هیچ تاثیری هم نگیرند. البته یادتان باشد برنامه‌هایم شاد بود نه طنز. این دو با هم تفاوت‌های اساسی دارند.

ما مجری‌ها فرزندان رسانه ملی هستیم. 20 سال است با صدا و سیما همکاری دارم. زمانی معلم بودم و فقط شاگردانم و پدر و مادرم مرا می‌شناختند، اما صدا و سیما برایم هزینه کرد و حالا میلیون‌ها نفر مرا می‌شناسند. این موضوع درباره دیگر مجریان هم صدق می‌کند. من همیشه دوست دارم با رسانه ملی کار کنم، چون به نوعی مادر همه ما مجریان است.