پرده‌برداری از راز آتشفشان‌های دریایی با کمک ربات‌ها

در سال‌های اخیر مطالعات هدف داری در این زمینه انجام شده به طوری که بتازگی درک ما از این نوع فعل و انفعالات درون زمینی افزایش خیره‌کننده‌ای داشته است. براساس یکی از این مطالعات مشخص شده که آتشفشان‌های زیردریایی پیش از آغاز فعالیت، سیگنال‌هایی منتشر می‌کنند که با دریافت و تجزیه و تحلیل آنها می‌توان پیش‌بینی دقیقی درخصوص زمان وقوع‌شان انجام داد. محققان زمین‌شناسی معتقدند با تکیه بر این اطلاعات می‌توان در آینده‌ای نه چندان دور، فرآیند پیش‌بینی آتشفشان‌های زیردریایی را دگرگون کرد.

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که چرا آتشفشان‌های زیردریایی تا این حد برای دانشمندان اهمیت دارند؟

مطالعات دامنه‌داری که از سال‌ها پیش آغاز شده نشان می‌دهد فوران‌های زیردریایی حدود سه‌چهارم تمام فوران‌های آتشفشانی زمین را شامل می‌شود. با این حال موقعیت جغرافیایی و مشکلاتی که در بررسی آنها وجود دارد موجب شده تا دانشمندان زمین‌شناس با چالش‌های فراوانی برای ردیابی دقیق موقعیت آنها و زیرنظر قرار دادن فعالیت‌هایشان مواجه شوند.

در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای غلبه بر این نوع چالش‌ها صورت گرفته و اکنون می‌توان گفت با بهره‌گیری از سیستم‌های رباتیکی که تخصص ویژه آنها فعالیت در محیط‌های زیرآبی است دسترسی به آتشفشان‌های زیرآبی به مراتب راحت تر از گذشته شده است. دانشمندان به این دسته از آتشفشان‌ها به عنوان آتشفشان‌های مرموز نگاه می‌کنند. آنها با بهره‌گیری از این ربات‌ها و مجموعه متنوعی از فناوری‌های نوین زیرآبی در تلاش هستند تا از رازهای این نوع آتشفشان‌ها پرده بردارند.

بیل چادویک از زمین‌شناسان دانشگاه اورگان که هدایت گروهی از محققان در پروژه بررسی آتشفشان‌های زیردریایی را به عهده دارد درخصوص نتایج به دست آمده از مطالعات آتشفشان زیردریایی معروف Axial Seamount نکات جالب توجهی مطرح کرده است. این آتشفشان زیردریایی در فاصله 400 کیلومتری از سواحل اورگان و در عمق 1500 متری اقیانوس قرار دارد. این آتشفشان در ششم آوریل 2011 فوران قابل توجهی داشت و دانشمندانی که آن را مورد بررسی قرار داده بودند به نتایج مهمی دست پیدا کردند.

چادویک در این باره می‌گوید: آتشفشان زیردریایی Axial Seamount در نوع خود منحصربه فرد است، زیرا در نقطه خاصی از جهان واقع شده که از مدت‌ها پیش مورد مطالعه دقیق و نظارت لحظه به لحظه قرار داشته است. به همین دلیل الگوهای متعددی از رفتار این آتشفشان در اختیار داشته‌ایم.

محققان برای بررسی دقیق تحرکات عمودی این آتشفشان از حسگرهای فشاری نصب شده در بستر اقیانوس استفاده کردند. آنها تا پیش از این رفتار عادی بستر این نقطه از اقیانوس را مورد بررسی قرار داده و متوجه آغاز اتفاقاتی در این نقطه از اقیانوس از سال 2000 به این سو شده بودند، اما نکته جالب توجه این بود که در فاصله چهار تا پنج ماه مانده به آغاز فعالیت اصلی فوران آتشفشانی (ششم آوریل 2011) سرعت تورم ماگمای آن تا حد قابل توجهی افزایش یافته بود. اندازه‌گیری‌های دقیق آنها نشان می‌داد سرعت تورم ماگما تا سه برابر افزایش یافته بود. تمامی این آمار و ارقام حاکی از آغاز یک فعالیت بزرگ آتشفشانی بود و این همان چیزی بود که رخ داد. کمتر از یک ساعت مانده به فعالیت آتشفشانی بستر اقیانوس در این ناحیه حدود 7 سانتی‌متر از جابرخاست، اما پس از پایان فعالیت اصلی آتشفشان و همزمان با جاری شدن ماگما در اقیانوس، بستر اقیانوس تا بیش از 2 متر فروکش کرد. نیل میشل از زمین‌شناسان دریایی دانشگاه منچستر انگلیس که البته در این مطالعه حضور نداشته است می‌گوید: تا پیش از این، این نوع تحرکات درون‌زمینی در نواحی آتشفشان خیز مناطق خشکی زمین مشاهده شده بود، اما این نخستین بار است که شاهد آن در مناطق اقیانوسی هستیم.محققانی که در این پروژه حضور داشته‌اند، با استفاده از یک سری میکروفن‌های بسیار حساس به سرنخ‌های جالب توجهی درخصوص رفتار این آتشفشان زیردریایی دست یافتند. براساس این یافته‌ها رشته زمین‌لرزه‌های ضعیفی (که قدرتمندترین آنها حدود 2 ریشتر شدت داشته‌اند) طی چهار سال بازه زمانی منتهی به آتشفشان ششم آوریل 2011 در این منطقه روی داده بود. نکته جالب دیگر این است که در فاصله زمانی 6/2 ساعت مانده به آغاز این آتشفشان انرژی قابل توجهی از اعماق زمین روانه بستر اقیانوس شده که در نهایت از این آتشفشان خارج شده بود. تمام این مشاهدات بخوبی نشان می‌دهد با بهره‌گیری از طیف گسترده‌ای از فناوری‌های نوین تشخیصی و اندازه‌گیری می‌توان وقوع آتشفشان زیردریایی را پیش‌بینی کرد.