صداهایی از دل تاریخ

رهگذر در این اثر با محور قرار دادن زندگی ابوعلی سینا به افکار مختلف پادشاهان ایرانی و فقر و تنگدستی مردم ایران در دوره‌های مختلف پرداخت. این مجموعه نشان داد یکی از پایه‌های ایران متمدن براساس استاد و شاگردی و احترام شاگرد به استاد شکل گرفته است.

موسیقی این سریال را فرهاد فخرالدینی ساخته است. موسیقی سریال بیان‌کننده فضای ایران در سده چهارم است. همه دقت و تلاشی که در طراحی لباس و صحنه و دکور سریال به کار رفته تا حال و هوای ایران زمان ابوعلی سینا را نمایش دهد می‌توان در موسیقی فخرالدینی شنید.

جایی از قول آهنگساز ـ نقل به مضمون ـ آمده که موتیف اصلی موسیقی ابوعلی سینا از یکی از دوتارنوازان خراسان اقتباس شده است. این موتیف کوتاه و برجسته بارها و به دفعات به صورت اصلی یا تغییر یافته (از نظر ریتم یا فواصل) در طول سریال روی صحنه‌های گوناگون ارائه می‌شود و همین موتیف تم اصلی موسیقی سریال بوعلی است که به عنوان ایده‌ای ثابت در ذهن شنونده می‌نشیند.

اما موسیقی تیتراژ سریال در واقع ملودی‌ای است که بر رباعی مشهور به جا مانده از ابوعلی سینا ساخته شده و در تیتراژ به صورت بی کلام و با ارکستر ارائه می‌شود:

یک موی ندانست ولی موی شکافت

آخر به کمال ذره‌ای راه نیافت

با این‌که فراز و فرود ملودی بر پایه اصول پیوند شعر و موسیقی طراحی شده، اما از آنجا که خود فخرالدینی یکی از آموزگاران بنام در همین مبحث است، جذابیت و روانی حرکت ملودی را فدای این اصول پیوند شعر و موسیقی نکرده است؛ نکته‌ای که در بیشتر آثار آهنگساز دیده
می‌شود.

مقدمه کوتاه موسیقی با همان موتیف برگرفته از دوتار نواز خراسانی آغاز می‌شود که توسط ویولن‌ها در رژیستر بالا نواخته می‌شود و سپس ادامه می‌یابد و به ملودی اصلی می‌رسد. این ملودی نیز به وسیله ویولن‌ها در رژیستر بالا و به صورت تاثیرگذار ارائه می‌شوند. روند حرکت ملودی به شعر وابسته است و دارای ایست‌های معنی‌داری است که چنانچه مفهوم ناتمام مصراع‌ها را مورد نظر قرار دهیم بهتر درک می‌شود. پس از پایان جمله آخر، همان موتیف برگرفته از دوتار خراسانی به صورت پی در پی در فواصل گوناگون شنیده می‌شود و موسیقی در اوج به پایان می‌رسد.

آنچنان که خود آهنگساز بیان می‌کند، براساس رباعی بوعلی 2 ملودی ساخته شده که ملودی دوم در طول سریال با آواز صدیق شریف شنیده می‌شود.

اما موسیقی بوعلی سینا یک تم بسیار زیبای دیگر نیز دارد؛ قطعه‌ای کوتاه که روی رباعی مشهور خیام تصنیف شده است:

و از حاصل عمر چیست در دستم هیچ

من جام‌جمم ولی چو بشکستم هیچ

این تصنیف موثر و زیبا نیز در یکی از بخش‌های سریال که بوعلی در سنین کهولت دچار حالات خاص روحی شده مورد استفاده قرار گرفته است.

انتخاب فرهاد فخرالدینی نشانگر شناخت عمیق وی از محتوای درونی ادبیات کهن فارسی و چیره‌دستی او در آفرینش موسیقی‌های متناسب با این اشعار است.

فضای کلی موسیقی سریال ابوعلی سینا، فضایی به غایت اصیل و عمیق است که مانند سایر آثار فخرالدینی بخش ارزشمندی از ادبیات موسیقی ایرانی را شکل می‌دهد.