راه کوتاه فیلم‌ها از پرده سینما تا خانه

اتفاقی که ‌یک سال گذشته در سینمای ایران رخ داده، این است که فیلم‌های روی پرده، راهی بسیار کوتاه را برای رسیدن به خانه‌ها طی می‌کنند. این وضعیت جدید، موافقان و مخالفان خود را دارد؛ عده‌ای بر این باورند که علاقه‌مندان چون می‌دانند به فاصله‌ای اندک پس از اکران، فیلم‌ها به شبکه پخش خانگی می‌آیند، قید رفتن به سینما را می‌زنند و همین باعث ریزش تماشاگران می‌شود و برخی می‌گویند که این بهترین کار برای مقابله با قاچاق فیلم‌هاست. البته در این میان سرمایه‌گذاران آثار سینمایی هم چون زودتر به پول خود می‌رسند، موافق چنین جریانی هستند و در مقابل سینماداران آن را به ضرر این هنر‌‌ـ‌ صنعت می‌دانند.

علی رضایی، مدیر سینما فلسطین در همین ارتباط معتقد است فاصله زمانی کوتاه رسیدن فیلم‌ها به شبکه نمایش خانگی موجب شده تا فروش سینماها افت‌ کند. او با تاکید بر این که در این شرایط، یک مخاطب عادی ‌رغبت چندانی برای سینما رفتن ندارد، می‌گوید: وقتی یک خانواده چند نفری برای سینما رفتن با احتساب هزینه رفت‌و‌آمد، خورد و خوراک و پول بلیت متحمل هزینه زیادی می‌شود، پس منطق حکم می‌کند که قید رفتن به سینما را بزند و از طرق دیگری فیلم مورد نظر خود را خریداری کند.

اما در مقابل، فرزاد موتمن که در یکی دو سال اخیر دو فیلم صداها و پوپک و مش ماشاءالله را بعد از پایان یافتن زمان اکران به سرعت وارد شبکه نمایش خانگی کرده است، در این خصوص می‌گوید: خیلی نمی‌شود در این باره نظر دقیق و کارشناسی ارائه کرد. با این حال تجربه خودم نشان داده پخش آثار سینمایی در شبکه خانگی، چندان لطمه‌ای به فروش فیلم در سینما نمی‌زند.

او ادامه می‌دهد: حتی در کشورهایی مثل آمریکا، گاهی وقت‌ها همزمان با اکران فیلمی ‌در سینما همان کار به صورت ویدئویی هم در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد و این در حالی است که در سالن‌ها نیز همچنان فروش خود را هم دارد.

موتمن در همین راستا یک مثال می‌زند و می‌گوید: همزمان با اکران فیلم‌های جدایی نادر از سیمین و اخراجی‌ها با فروش چشمگیر، سی‌دی‌های غیرمجاز از آنها هم در گوشه و کنار فروخته می‌شد که این مساله هم نتوانست از تعداد علاقه‌مندان این آثار که دوست داشتند فیلم مورد علاقه خود را در یک سالن به صورت جمعی ببینند، بکاهد.

این کارگردان معتقد است نباید برای نرفتن مردم به سینما توجیه‌های بی‌منطقی آورد. باید دید مشکل اصلی کار کجاست که مخاطب حاضر نیست برای دیدن یک فیلم بهایی بیش از 1500 تومان بپردازد؟

منشأ و اصل به سرعت روانه ساختن فیلم‌ها به شبکه نمایش خانگی‌ این بود که موسسه رسانه‌های تصویری با این کار خواست از تکثیر غیر مجاز و کپی‌های غیر قانونی جلوگیری کند.این دقیقا همان بحثی است که طهماسب صلح‌جو به عنوان یک کارشناس و منتقد هم با آن موافق است. به گفته صلح‌جو، منطق حکم می‌کند یک فیلم بعد از پایان زمان اکرانش، خیلی زود به خانه‌ها برسد تا سودجویان نتوانند نسخه غیرقانونی آن را سر چهارراه‌ها به فروش برسانند.

پیرو گفته‌های صلح‌جو، به سراغ نادر معماری، مدیر شبکه ویدئویی تصویر دنیای هنر می‌رویم و نظرش را در این باره می‌پرسیم. او معتقد است سال‌ها تجربه حضورش در این عرصه نشان داده که بازه زمانی حدود 3 ماه پس از اکران، فرصت خوبی است که یک فیلم به شبکه خانگی راه یابد.

وی توضیح می‌دهد: این اتفاق هیچ‌گونه لطمه‌ای به فروش فیلم نمی‌زند و این تصور کاملا اشتباهی است که افت فروش یک فیلم به ورود آن به شبکه نسبت داده شود. این ضعف در نوع اکران و دلایل دیگری است که باید اساسا ریشه‌یابی شود.

حبیب اسماعیلی به عنوان عضوی از جامعه تهیه‌کنندگان هم می‌گوید این اتفاق در سال‌های اخیر پیرو توافقی صورت گرفت که بین موسسه‌های پخش ویدئویی و تهیه‌کنندگان حاصل شد. او تاکید می‌کند این اتفاق در نهایت‌ به نفع تهیه‌کننده است، چرا که قیمتی برای فیلم در نظر گرفته شده و فیلم فروخته و واگذار می‌شود.

اسماعیلی می‌افزاید: ورود فیلم به شبکه نمایش خانگی ‌اکران روی پرده را دچار رکود نمی‌کند، چرا که یک فیلم پرفروش همیشه طرفدار و مخاطب خاص خودش را دارد و اتفاقا بیشتر کسانی که نسخه ویدئویی فیلم را خریداری می‌کنند، کسانی هستند که آن را روی پرده سینما هم دیده‌اند.

به هر حال شبکه‌های پخش ویدئویی چند سالی است که جایگاه خود را میان علاقه‌مندان باز کرده‌اند و به عنوان بازویی اقتصادی برای تهیه‌کنندگان عمل می‌کنند. در این میان باید دید آنچه یک علاقه‌مند سینما را از سالن‌ها دور می‌سازد و جذب خرید نسخه‌های ویدئویی آن می‌کند، چیست؟

طهماسب صلح‌جو معتقد است امروزه مردم به شدت از شبکه نمایش خانگی استقبال می‌کنند چرا که مدت‌هاست لذت فیلم دیدن روی پرده از بین رفته و سینما به عنوان یک مرکز تفریحی دیگر آن جذابیت‌های گذشته را ندارد.

او تاکید می‌کند خلوت شدن سالن‌های سینما دلیل‌های دیگری دارد که نباید آن را به گردن پخش خانگی فیلم‌ها انداخت، چرا که اگر چنین هم نبود، باز هم جمعیت کمی مقابل پرده سفید اکران می‌نشست.

نادر معماری در این میان به بحث بازگشت سرمایه نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: خیلی از تهیه‌کنندگان اصرار دارند که بلافاصله بعد از پایان اکران، فیلمشان را به موسسه‌های رسانه‌ای بفروشند و از این طریق زود به پول برسند. شاید حتی اگر این ضابطه گذشت حداقل 3 ماه هم نبود، خیلی زودتر از اینها هم فیلم‌شان را واگذار می‌کردند.

او تاکید می‌کند: اگر فیلم در سینما فروش بالایی داشته باشد به طور حتم در شبکه نمایش خانگی هم موفق عمل خواهد کرد و این بیشتر به کیفیت و میزان نفوذ اثر ربط دارد. در این شرایط تهیه‌کننده، هنرمندان و مسوولان شرکت‌های پخش ویدئویی به یک اندازه سود می‌برند.

اما رضایی، مدیر سینما فلسطین در جواب مسائل مطرح شده موضع می‌گیرد و می‌افزاید: در این وضعیت بیشترین لطمه به سینمادار وارد می‌شود، چرا که تهیه کننده و شرکت‌های پخش سود خود را می‌برند.

او بویژه به سینماداران شهرستانی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: این ضرر بیشتر و بیشتر متوجه سینماداران در شهرستان‌هاست، چرا که هزینه بالای کپی یک نسخه نگاتیو فیلم برای تهیه‌کننده و خود سینمادار به صرفه نیست و اگر این اتفاق همزمان با ورود نسخه ویدئویی فیلم باشد، دیگر خود سینمادار هم رغبت نمی‌کند که مثلا فلان فیلم را اکران نماید.

رضایی تاکید می‌کند: وقتی از شرایط نامناسب اکران صحبت می‌شود، همه سینماگر را نشانه می‌روند و به قولی همه چیز به کیفیت پایین و وضعیت نابسامان نمایش در سالن‌ها نسبت داده می‌شود. چطور می‌شود از سینماداری که حتی از فیلم اکران‌شده‌اش هم چندان سودی عایدش نمی‌شود توقع داشت به فکر بازسازی سالن یا مجهز کردن سینما به سیستم‌های آنچنانی صدا و تصویر باشد؟

تا حدود 2سال پیش، شبکه توزیع فیلم‌های سینمایی منحصر به مراکز خاصی بود که به طور اختصاصی آثار سمعی و بصری دارای مجوز قانونی یا به اصطلاح مجاز را عرضه می‌کردند. تقریبا از سال 88 بود که این شبکه به فروشگاه‌های محصولات عام یا همان سوپرمارکت‌ها هم گسترش پیدا کرد. دقیقا از همین زمان بود که هر کسی براحتی می‌توانست فیلم مورد نظر خود را از نزدیک‌ترین سوپرمارکت خریداری کند و دیگر زحمت رفتن به سینما را به خود ندهد. حبیب اسماعیلی در موافقت با عرضه آثار سینمایی در سوپرمارکت‌ها می‌گوید: یادمان باشد برای تولید یک فیلم در شرایط امروزی هزینه مادی و انسانی زیادی گذاشته می‌شود. شاید خیلی مهم نیست که یک فیلم در کجا و در چه شرایطی بفروشد، مهم‌تر از آن این است که تلاش کنیم فیلم خوبی بسازیم تا بتواند علاقه‌مندان خود را در‌هر‌جا پیدا کند.

با تمام این بحث‌ها، در پایان پرسش‌های بسیاری شکل می‌گیرد که باید برای آنها پاسخی یافت. وقتی تعداد تولید بی‌شمار فیلم‌ها در طول سال و کمبود سالن‌های مطلوب برای نمایش همه چیز را بر آن می‌دارد که به موازات صنعت سینما رسانه دیگری نیز به فعالیت در این عرصه بپردازد آیا می‌توان به راحتی تصمیم گرفت که کدامین راه درست‌ترین راه است؟ آیا مسوولان علاوه بر اکران در سینماهای پایتخت برای اکران این آثار در شهرستان‌ها هم چاره‌ای اندیشیده‌اند؟ باید دید اگر تصمیم شورای صنفی بر آن باشد که فاصله زمانی از اکران تا ورود به نمایش خانگی به طور مثال به 6 ماه افزایش پیدا کند، ضمانتی برای افزایش روند جذب مخاطب به سینماها وجود دارد؟ آیا این نظام نیازمند اصلاح و برنامه‌ریزی مجدد است؟ و چگونه می‌توان به راهکاری رسید که مورد قبول همه دست‌اندرکاران سینمای ایران از جمله هنرمندان، تهیه‌کنندگان، سینماداران، پخش‌کنندگان نسخه‌های ویدئویی و از همه مهم‌تر مخاطبان باشد؟