نوسازی بافت‌های فرسوده قم در گذر زمان

بافت فرسوده شهری به عرصه‌هایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق می‌شود که به دلیل فرسودگی کالبدی، برخوردار نبودن مناسب از دسترسی سواره، تاسیسات، خدمات و زیرساخت‌های شهری آسیب‌پذیر است و ارزش مکانی، محیطی و اقتصادی نازلی دارد.

این بافت‌ها به دلیل فقر ساکنان و مالکان آنها، امکان نوسازی خود به‌خودی را ندارد و سرمایه‌گذاران هم‌انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری در آنجا ندارند.

در واقع بخشی از شهر که بیش از50 درصد آن ناپایدار و عرض معابر آن کمتر از 6 متر و املاک آن عرصه‌ای کمتر از 200 متر داشته باشد، بافت فرسوده محسوب می‌شود.

به گفته مدیر برنامه‌‌ریزی معاونت شهر‌سازی شهرداری قم، کشورمان 65 هزار هکتار بافت فرسوده دارد که 18 تا 20 میلیون نفر در آن ساکن هستند و در این میان یکهزار و 74 هکتار آن در شهر قم قرار دارد.

به گزارش واحد مرکزی خبر، علیرضا خاکی می‌افزاید: بحث مربوط به بافت‌های فرسوده از زمان زلزله رودبار و منجیل باز شد و با وقوع زلزله بم شکل تازه‌ای به خود گرفت و از آن پس موضوع مدیریت بحران مطرح شد و سازمان‌ها، برنامه‌های خود را در این خصوص گسترش دادند.

وی درباره ویژگی‌های بافت فرسوده شهر قم می‌گوید: بافت‌های فرسوده، هسته اولیه شکل‌گیری شهر قم را تشکیل می‌دهد که دارای قدمت تاریخی و اکثر افراد ساکن در آن بومی هستند و به علت مسائل اقتصادی و وابستگی اجتماعی و فرهنگی محل زندگی خود را ترک نمی‌کنند. همچنین بافت فرسوده شهر قم بافت زنده و جاری شهر است که بیشتر هیات‌های مذهبی، مساجد، کانون‌های فرهنگی، بسیج و همچنین حرم حضرت معصومه(س) در این قسمت قرار دارد.

وی درباره مشکلات بازسازی بافت‌های فرسوده در شهر قم می‌افزاید: نبود مدیریت واحد شهری و چند گانگی دستگاه‌های تصمیم‌گیری، تغییرات شدید مدیریتی و نبود طرح جامع و تعدد ارگان‌های تصمیم‌‌گیری در سال‌های گذشته موجب شد برای احیای بافت‌های فرسوده گام موثری برداشته نشود؛ البته با تصمیمات گرفته شده در یکی دو سال گذشته حرکت‌های مثبتی ازجمله طرح جامع تدوین و کارگروه راهبردی مدیریتی، مطالعات اجتماعی و اقتصادی آن بررسی شد و گروه‌های ذی‌نفع و ذی‌نفوذ مشخص شدند.

تسهیلات ویژه

اگر چه به اعتقاد استاندار قم برای احیای بافت‌های فرسوده در شهر قم، تهیه و تنظیم مجموعه‌ای جامع شامل طرح‌های معماری، مشوق‌ها و راهکارهای جذب اعتبارات ضروری است، اما سخنگوی شورای اسلامی شهر قم می‌گوید: بنابر مصوبات جدید شورای اسلامی، بازسازی بافت فرسوده در شهر قم، مشمول تسهیلات ویژه‌ای خواهد بود.

حسن بختیاری می‌افزاید: یکی از مصوبات شورای شهر، معافیت عوارض در بافت فرسوده شهری است که این مصوبه می‌تواند به احیا و بازسازی بافت فرسوده شهر قم کمک بسیاری کند.

وی با بیان این‌که در جلسه شورای شهر مصوب شده است، همه عوارض در حد تراکم در این مناطق مشمول معافیت شود، می‌گوید: یکی دیگر از مشکلات بافت‌های فرسوده قابل تخریب در قم، کوچک بودن ساختمان‌ها و بیشتر املاک در متراژ 50 یا 70 مترمربعی است و بر این اساس و به منظور تشویق سازندگان مجموعه‌های مسکونی مصوب شده است که به ازای تجمیع هر پلاک، 5 درصد مازاد بر تخفیفات و تا سطح 70 درصد معافیت مازاد بر تراکم هم اعمال شود.

عضو شورای اسلامی شهر قم، نوسازی بافت شهری را علاوه بر افزایش خدمات رسانی به مردم، راهی برای جلوگیری از تحمل هزینه‌های مازاد شهری می‌داند و می‌افزاید: باید بافت فرسوده احیا شود؛ چرا که ایجاد مناطق جدیدالاحداث، تحمل هزینه‌های خدمات زیرساختی از جمله رساندن گاز، آب، برق و غیره را در پی دارد در حالی که در بافت فرسوده همه زیرساخت‌ها وجود دارد و فقط ساختمان ها باید نوسازی شود.

معاون معمـاری و شهرسازی شهردار قم نیز با بیان این‌که سال‌گذشته ‌بیش از 150 میلیارد ریال در قالب وام تسهیلات مسکن برای مقاوم سازی بافت‌های فرسوده قم اختصاص یافت، می‌گوید: به افرادی که اقدام به مقاوم‌سازی کرده‌اند، تسهیلات ویژه‌ای ازجمله وام 150 میلیون ریالی به ازای هر واحد مسکونی و تخفیف 50 درصدی عوارض شهرداری ارائه می‌شود.

محسن بهشتی درباره تعداد واحدهای مسکونی و تعداد واحدهای متعلق به مراکز دولتی که در بافت‌های فرسوده هستند، می‌گوید:‌ با بررسی‌های به‌عمل آمده حدود 5530 واحد مسکونی و 200 واحد دولتی و اداری در محدوده بافت‌های فرسوده قرار دارند.

وی اضافه می‌کند: هسته مرکزی شهر قم، بیشترین محدوده بافت فرسوده را تشکیل می‌دهد که به واسطه قرارداشتن حرم مطهر کریمه اهل بیت، حضور زائران از سراسر کشور، توسعه شهر قم و وجود اغلب ساکنان بومی، تراکم جمعیت نسبتاً زیادی در این منطقه وجود دارد که دلیلی بر اهمیت مقاوم‌سازی این مناطق به شمار می‌رود.

معاون معماری شهرسازی شهردار قم تاکید می‌کند: ارائه تسهیلات ساختمانی، تخفیف عوارض ساختمانی و تهیه طرح‌های مطالعاتی، ازجمله اقداماتی است که برای تسریع اجرای طرح مقاوم‌سازی بافت‌های فرسوده صورت گرفته است.

وی تعداد جمعیت ساکن در محدوده بافت‌های فرسوده را براساس بلوک‌بندی جمعیتی سرشماری سال 85، حدود 219 هزار و 460 نفر (حدود 23 درصد کل جمعیت قم) عنوان می‌کند و می‌گوید: با توجه به بررسی مقدماتی حدود هزار واحد در سال باید نوسازی شود که با کارهای صورت گرفته این مقدار افزایش خواهد یافت. ‌به همین دلیل طرح مسکن مهر در روند اجرای خود، ابعاد گسترده‌تری یافته و اکنون تخریب و بازسازی بافت فرسوده شهر و طرح‌های ساخت و ساز زیر پوشش این برنامه قرار گرفته است.

همچنین به گفته رئیس سازمان مسکن و شهرسازی استان قم، این سازمان تسهیلات جدیدی برای ساخت مسکن به منظور بهسازی بافت فرسوده شهری، اضافه طبقات و خود مالکین انفرادی و انبوه‌سازی خارج از بافت فرسوده اعطا می‌کند.

علیرضا بزرگوار می‌گوید: برای هر واحد متقاضی حداکثر مبلغ 20 میلیون و درصورتی که از فناوری نوین در ساخت استفاده شود این مبلغ به حداکثر 25 میلیون تومان افزایش می‌یابد و بازپرداخت آن پس از دوره ساخت، 12 سال و با سود 7 درصد خواهد بود.

حسین معصومی یکی از شهروندان قمی درباره نوسازی بافت‌های فرسوده می‌گوید: این روزها همه مردم از اهمیت و ضرورت نوسازی و مقاوم‌سازی منازل خود آگاه هستند و امیدوارند با حمایت ویژه دولت و کاهش بروکراسی، بهسازی و مقاوم‌سازی بافت‌های فرسوده در قم سرعت بیشتری یابد.

سبحانی 56 ساله از شهروندان قدیمی شهر قم که در یکی از محله‌های بافت فرسوده این شهر زندگی می‌کند، می‌گوید: ساکنان این محله‌ها عموما از قدیمی‌های شهر قم هستند و تعلق خاطر عجیبی به این محله‌ها دارند.

وی اضافه می‌کند: مردم این محله‌ها علاوه بر زندگی، بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی و شغلی خود را در این مناطق انجام می‌دهند و بسیار تمایل دارند که این محله‌ها بازسازی شود، اما به بافت معماری آن آسیب وارد نشود.