شهر خورشید و خرما شما را می‌خواند

ایرج‌ افشار سیستانی‌ در کتاب‌ نگاهی‌ به‌ بوشهر در این‌ باره‌ چنین‌ نوشته‌ است‌: درباره وجه‌ تسمیه خورموج‌ می‌گویند چون‌ در بهار در جلگه خورموج؛ گیاهی‌ می‌روید که‌ مردم‌ محل‌ آن‌ را بهمن‌ می‌نامند و انعکاس‌ نور خورشید روی‌ این‌ جلگه پوشیده‌ از گیاه ‌مزبور؛ منظره زیبایی‌ به‌ وجود می‌آورد؛ از این‌ رو نام‌ خورموج‌ که‌ از دو بهر خور مخفف‌ خورشید و موج‌ تشکیل‌ گردیده؛ به‌ این‌ ناحیه‌ اطلاق‌ شده‌ است‌. به شهر نخل و نور و... خوش آمدید!

یکی دو رکعت نماز عشق با رقص نور رهایتان می‌کند از زمزمه‌های ناموزون افکار. البته اگر در مسجدی باشد که 127 سال آدمیان سر به سجده معبود فرود آورده‌اند و این خود شکوه داستان را بیشتر می‌کند.

آنچه که شواهد گویای آن است مسجد جامع کهن‌ترین معبد شهر است. نمی‌دانم این همه علقه پیشینیان به راز و رمز چه بوده است.

آن‌گونه که بر کتیبه خشتی یافت شده مسجد مکتوب است اگر مصراع در بیت دوم را طبق حروف ابجد جمع کنیم قدمت این مسجد به دست می‌آید. (البته به غیر از کلمه «گفت» در اول مصراع). این هم شعرش:

گشت این مسجد عالی چه بنا

از پی سجده و تسبیح و دعا

هاتفی تهنیت تاریخش

گفت مولامن العبدالرضا

خورموجی‌ها با بهانه و بی بهانه در مسجد گردهم می‌آیند و علاوه بر عبادت و انجام مراسم‌های مذهبی حال یکدیگر را جویا می‌شوند. مسجد مامن زیبا و ساده‌ای است بی‌تعارف و ریا.

ایرانیان همیشه و در هر زمان روی به عبادتگاه داشته و دارند. همان نسل چند هزار سال قبل این مرز و بوم، آتشکده‌هایی داشته‌اند که تا امروز امتداد یافته است.

در جوار شهر خورموج و در یک ارتفاع سنگی آتشکده شهر دیده می‌شود. البته پیشترها بیش از این زیبا بوده است، چون بر رودخانه‌ای اشراف داشت که امروز خشک شده است. حالا باید شما گام بردارید و ارتفاع گیرید از سطح زمین تا به نخستین ورودی آتشکده برسید که چیزی نزدیک به 60 متر ارتفاع دارد.

اما در این میان آثار حجاری و کوه‌تراشی در دل صخره نمایان می‌شود، گویی می‌توان هنوز دستان هنرمند حجار را دوباره بر سنگ و صخره باز شناخت. آتشکده، شاه‌نشینی دارد با دو سکو، یکی میانی و یکی افقی که در ضلع راست شاه‌نشین قرار گرفته است، البته اطاق قوسی شکلی هم وجود دارد با انحنای منظم که با سنگ، گچ و گل ساخته شده است. آتشکده از سه طبقه میانی یا اصلی، تحتانی و فوقانی تشکیل شده است که با هم ارتباط داشته و در عین ارتباط، نوع ساختمان هر یک با دیگری تفاوت دارد. برخی می‌گویند دلیل این تفاوت آن است که از هر طبقه برای یک منظور استفاده می‌شده است.

باستان‌شناسان این احتمال را می‌دهند که با توجه به وجود آثار آب انبار و بقایای درختانی در فاصله 200 متری پای کوه، احتمال وجود یک آتشکده میدانی نیز وجود داشته است. البته ناگفته نماند، بیش از نیم قرن پیش در جانب شمالی آتشکده و پشت کوه نیز آثار حفره‌‌ها، شاه‌نشین و درختانی وجود داشته است و از آنجا راهی به آتشکده منتهی می‌شده است که به مرور زمان بر اثر ریزش کوه آن آثار از بین رفته‌اند.

همیشه هنگامی که درباره جاذبه‌های گردشگری خورموج و حتی استان بوشهر بحث به میان می‌آید از قلعه خورموج به عنوان یکی از آثار شکوهمند تاریخی این خطه یاد می‌شود.

هر کسی که از این بنا بازدید کند، ناخودآگاه به شکوهمندی و وقار آن معترف خواهد شد. این قلعه در شهر خورموج واقع است با نوعی معماری به سبک سلجوقیان و متأثر از قلعه‌سازی دوران ساسانیان.

قلعه خورموج شامل چهار حصار، چهار قلعه، اندرونی، عمارت مرکزی و قراولخانه و اصطبل بوده است که قسمتی از آن به نام قلعه محمد خان دشتی و قسمت دیگر آن به نام قلعه جلال خان معروف بوده است.

تا فراموش نکرده‌ایم باید بگوییم «افسوس»! به این دلیل که این بنا هم درست مثل بسیاری از آثار تاریخی کشورمان در طول زمان چهره‌اش دگرگون شده و رو به ویرانی گذاشته است.

اما دو قسمت دیگر قلعه، قلعه محمد خان دشتی در سال 1379 در فهرست آثار ملی به شماره 3032 به ثبت رسید. این اثر که یکی از باشکوه‌ترین نمونه‌های معماری دوره قاجاریه و دارای تزئینات بدیع و منحصر به فردی است، بارها مورد تاخت و تاز قرار گرفته است.

این اثر ملی که زمانی با برج‌های متعدد و گوشواره‌های زیبا، هیبت و شکوه خود را به رخ هر رهگذری می‌کشید، امروز در میان انبوهی از ساختمان‌های چند طبقه شهری محاصره شده است.

عمارتی دیگری در خورموج هست که گرچه در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، اما مرگ و نابودی بر سرش سایه افکنده است و این نکته‌ای است که نباید از یاد برد که با ثبت اثری تاریخی در فهرست میراث ملی، کار سامان نمی‌یابد. نامش «عمارت شیرینه» است. اگر مشتاق بازدید از این عمارت 150 ساله بسیار زیبا هستید، باید بدانید که تا شهر 7 کیلومتر فاصله دارد.

در دامنه رشته کوه بیرمی، «شیرینه» بسیار شیرین است. این بنا را محمدخان دشتی بنیان گذاشته است. موهبتی که به‌واسطه بازدید زیاد مسافران و گردشگران از آن، به اقتصاد منطقه اندک رونقی بخشیده است. البته برخی از ویرانی‌های آن به دلیل عوارض طبیعی بوده است.

اندکی فاصله آن تا شهر زیاد است، اما به دیدنش می‌ارزد. درست 60 کیلومتر!

شما در این جا یکی از زیباترین و فعال‌ترین گنبدهای نمکی ایران را خواهید دید که تا ابد به یادتان خواهد ماند. گنبد نمکی «جاشک» بیش از 3 هزار هکتار وسعت دارد. زیاد است نه؟

در این جا همه چیز شور است و خبری از چشمه‌های آب شیرین، آبشخور و چاه نیست. تنها غارهای نمکی به چشم می‌خورند و چشمه‌های نمکی خیلی زیاد وجود دارند.

در این منطقه کوهستانی بخش‌هایی از گنبد نمکی کاکی که دارای نمک است فاقد هرگونه پوشش گیاهی است، اما بیشتر لایه‌های سازنده آن آهکی است که از میان کوه نمک سربرآورده و از پوشش گیاهی بسیار خوبی برخوردار است و در دامنه‌های کوه نیز گیاهان مقاوم به شوری مشاهده می‌شود.

شما پوشش گیاهی را در هر فصل می‌توانید در اینجا مشاهده و ملاحظه کنید و از دیدن آن لذت ببرید. گون، گیشدار و قیچ گیاهانی هستند که به همراه دیگر گیاهان یک ساله در فصل زمستان و بهار سطح زمین را می‌پوشانند. آنجا هم که نمک، اندکی امانی به زمین و خاک داده است، درختچه‌های «کنار» و «اشک» سر از زمین برآورده‌اند، یواشکی!

اندکی صبر، شکوه این جا بس بی‌پایان است که زود رفتن حسرت دارد.

انواع سنگ‌های مختلف، غارهای طبیعی و طبیعت بکر درون آنها، آبشارکوه‌ها و آویزه‌های نمکی بخش دیگری از این همه زیبایی‌اند. حالا فکرش را بکنید که رنگ سفید نمک‌های طعام گنبد، به منطقه چه جلوه‌ای بخشیده است؟

اشتباه نکنید این یخچال‌هایی که شما این جا می‌بینید، اگر چه به یخچال‌های یخی مشهورند، اما از جنس نمکند؛ شور و سفید. آبشارهای نمکی بخش دیگری از سفر رویایی‌تان خواهد بود. این آبشارها در مسیر طبیعی جریان آب گنبد هستند که در فصل‌های کم آبی به دلیل بخار شدن کامل آب، بلورهای زیبای نمکی ضخیمی در جهت جریان و بویژه در مسیر آبشارها به وجود آورده‌اند و منظره تماشایی آبشار نمکی را ایجاد کرده‌اند. این پدیده نادر در اواسط بهار تا تابستان و پاییز دیده می‌شود.

غارهای نمکی، تخت دیو، بلورهای زیبای نمک و تنوع رنگ نمک‌های صنعتی گنبد پدیده‌ای متحیر و شگفت‌انگیز هستند که در هیچ جای استان نمی‌توان شبیه آن را دید.

شما چه اندازه به خرید در مسافرت اهمیت می‌دهید؟ اگر دوست دارید توشه‌ای از این شهر برگیرید و به سوغات ببرید، صنایع دستی را پیشنهاد می‌دهیم که در هیج جای دیگر مشابه آن را نخواهید یافت. اگر تاکنون کشور دوست و برادر یعنی چین، به ساخت کپی تقلبی آن همت نگمارده باشد! دستبافته‌های زنان شهر را می‌گویم که از برگ نخل می‌بافند؛ مثل سبد نان، حصیر، سبد خرید و... اجناسی که می‌توان گفت در نوع خود بی نظیرند. البته گبه‌بافی هم نه تنها در خورموج بلکه در استان رواج و رونق خوبی دارد که بیشتر به کشورهای دیگر صادر می‌شود.

شل کنید سرکیسه را و حاتم‌وار خرید کنید که رونق گردشگری به همین چیزهاست. اما دست آخر از هر چه که بگذرید خرمای شهر از شما نخواهد گذشت. کامتان شیرین باد.