«بیماری حرکت» را جدی بگیرید

مشکلی که شاید اغلب ما را طی یک سفر آزار می‌دهد، بیماری سفر یا بیماری حرکت است. این بیماری می‌تواند از درجات خفیف تا پیشرفته و شدید متفاوت باشد. شکل خفیف آن همان است که معمولا طی سفرهای کوتاه و به وسیله ماشین سواری یا اتوبوس اتفاق می‌افتد.

اما در شکل شدید بیماری که در سفرهای طولانی و مثلا با هواپیما یا کشتی دیده می‌شود، معمولا بیمار دچار تهوع می‌شود و نمی‌تواند چیزی بخورد و بشدت دچار ضعف می‌شود.

تحقیقات نشان می‌دهد که تقریبا نیمی از مسافران هوایی، دچار بیماری سفر (هوازدگی) و نزدیک به 100 درصد کودکان در سفرهای دریایی دچار دریازدگی می‌شوند.

بیماری حرکت مشکل شایعی است که در همه سنین بروز می‌کند و نوعی اختلال رایج گوش داخلی است که از طریق حرکات پی در پی کشتی روی آب، حرکت ماشین، حرکت هواپیما در هوا و... ایجاد می‌شود.

این وضعیت در گوش داخلی روی حس تعادل تاثیر گذاشته و باعث سرگیجه و حالت تهوع در فرد می‌شود. بیماری حرکت معمولا به طور ناگهانی با حالت تهوع و عرق سرد آغاز و منجر به تهوع و سرگیجه می‌شود.

معمولا حرکت از راه‌های زیر توسط مغز شناخته می‌شود:

1) سیستم عصبی که پیام‌های ارسال شده از گوش داخلی را می‌فرستد.

2) چشم‌ها

3) بافت‌های عمیق‌تر سطح بدن

4) گیرنده‌های پوستی در نقاطی مانند پاها و باسن که احساس ساکن بودن را ارسال می‌کند.

5) گیرنده‌های عضلانی که گزارش حرکت را می‌دهند.

زمانی که از روی اراده خود حرکت می‌کنیم، مانند وقتی که می‌دویم،‌اطلاعات ورودی از تمام این چند راه با مغز هماهنگی دارد. ولی زمانی که حرکت ایجاد شده ناخواسته باشد، همانند حرکت خودرو، مغز با اطلاعات ورودی هماهنگی ندارد و همین عدم هماهنگی میان اطلاعات ورودی موجب بروز بیماری حرکت می‌شود، یعنی پیغام‌هایی فرستاده می‌شود که با اطلاعات ورودی تطابق ندارد. به طور مثال زمانی که سوار بر قایق هستیم، گوش داخلی حرکت را دریافت می‌کند، ولی چشم‌هایمان این احساس را ندارد یا زمانی که نشسته‌ایم و تصویر متحرکی را تماشا می‌کنیم، چشم‌های ما علائم حرکت را به مغز مخابره می‌کنند، در حالی که گوش داخلی حرکتی را مبنی بر حرکت ارسال نمی‌کند.

یا مثلا وقتی در خودرو مشغول خواندن کتاب هستیم، گوش داخلی پیام حرکت را به مغز ارسال می‌کند در حالی که چشم ما به کتاب نگاه می‌کند، حرکت نمی‌کند و عضلات هم پیام سکون را به مغز می‌فرستد. در این وضعیت مغز به دلیل ناهماهنگی پیام‌های ارسالی کمی گیج شده و احساس عدم تعادل در سر شما ایجاد می‌شود.

به طور خلاصه می‌توان گفت علائم زیر طی یک بیماری سفر دیده می‌شود:

سرگیجه: این علامت شایع‌ترین مشخصه بیماری است، البته این یک سرگیجه واقعی نیست، زیرا سرگیجه واقعی به حالتی گفته می‌شود که فرد محیط ثابت اطراف خود را به طور غیرواقعی در حال حرکت ببیند، ولی در این افراد سرگیجه به صورت احساس سرگیجه است و نه سرگیجه واقعی. این بیماران معمولا از سیاهی رفتن چشم‌ها و عدم‌توانایی در ایستادن شکایت دارند.

تهوع: حالت تهوع از علائم دیگر این بیماری است و فرد دائما احساس می‌کند که می‌خواهد غذایی را که خورده، بالا بیاورد. حتی وقتی که چیزی نخورده و معده‌اش کاملا خالی است، این احساس را دارد. در برخی افراد که شدت بیماری در آنها بیشتر است، تحمل نگهداری هیچ چیزی را در معده ندارند و مدام در حال بالا آوردن هستند.

احساس ضعف: احساس ضعف و بی‌حالی می‌تواند به علت افت فشار که در نتیجه عدم مصرف کافی غذا یا استفراغ مکرر است، به وجود آید.

گرچه بیماری حرکت به طور ناگهانی بروز می‌کند و گاهی از دست ما خارج است، ولی برای لذت بردن بیشتر از سفر و برای به حداقل رساندن علائم آن، رعایت نکات زیر می‌توانند کمک‌کننده باشند:

ـ در خودرو سعی کنید در صندلی عقب بنشینید تا چشم‌هایتان همان حرکتی را دریافت کند که بدن و گوش داخلی شما احساس می‌کند. زمانی که در صندلی عقب می‌نشینید، چشم شما صندلی جلو را که ثابت است،‌ می‌بیند در حالی که گوش داخلی، پیام حرکت را به مغز مخابره می‌کند. روی قایق یا کشتی تا جای ممکن روی عرشه بنشینید و افق را نظاره‌ کنید، در هواپیما کنار شیشه نشسته و به بیرون نگاه کنید و نیز صندلی خود را روی بال‌‌ها انتخاب کنید که حرکت به حداقل برسد.

ـ سعی کنید در طول سفر کاملا به صندلی خودرو تکیه دهید و صندلی را به حالت نیمه خوابیده تنظیم کنید.

ـ از مطالعه خودداری کنید.

ـ از حرکات ناگهانی سر بپرهیزید. این کار می‌تواند بیماری را تشدید کند. سر خود را به جایی ثابت تکیه دهید و به بیرون نگاه کنید.

ـ نفس‌های عمیق و آهسته بکشید.

ـ سیگار نکشید و نزدیک فرد سیگاری قرار نگیرید.

ـ هوای تازه و خنک هم می‌تواند علائم را بسیار کاهش دهد. شیشه را پایین بکشید تا هوای خنک بیرون به صورتتان بخورد.

ـ در صورتی که شب دچار چنین حالتی شدید، سعی کنید چشم‌هایتان را ببندید و بخوابید. این کار تناقض میان پیام‌های ارسالی از چشم‌ها و گوش داخلی را برطرف می‌کند.

ـ هیچ‌وقت به شیشه کناری خیره نشوید. بلکه نگاهتان به مسیر روبه‌رو باشد و سعی کنید از شیشه جلو بیرون را نگاه کنید.

برای پیشگیری یا درمان بیماری سفر، داروهایی وجود دارد که می‌توانید بدون نسخه پزشک از داروخانه تهیه کنید، ولی اگر بیماری خاصی دارید بهتر است قبل از مصرف آنها با پزشک خود مشورت کنید.

دیمن هیدرینات دارویی است که می‌توان در اشکال خفیف این بیماری با دوز کم از آن استفاده کرد. این دارو را باید چند ساعت قبل از شروع حرکت مصرف کنید. استفاده از ریشه زنجبیل نیز اثری مشابه داروهای شیمیایی دارد که می‌توان از آن به جای داروی شیمیایی استفاده کرد. زنجبیل یک ماده ضد تهوع است که باید یک ساعت پیش از حرکت مصرف شود.

کمپرس آب سرد نیز می‌تواند برای کاهش علائم تهوع موثر باشد. کمپرس آب سرد را روی چشم‌ها و گردن بگذارید تا علائم، تخفیف یابد. از مصرف پلازیل (plasil) یا متوکلوپزمید که این روزها توسط افراد غیرمتخصص و حتی داروخانه‌ها تجویز می‌شود، جدا پرهیز کنید. ازجمله عوارض خطرناک این دارو، عارضه اکستراپیرامیدال بویژه در کودکان است که خود را به شکل تشنج و اختلال تنفسی نشان می‌دهد.