روز جهانی زمین پاک

رادیو گفت و گو : شما اخیرا در کنفرانس کپنهاک شرکت داشتید، فکر می کنید در خصوص زمین این کنفرانس ها با چه اهدافی برگزار می شوند و در کپنهاک چه گذشت و در این نشست چه مسائلی مطرح شد؟

سلطانیه: ریشه مذاکرات کپنهاک بر می گردد به بیش از 20 سال پیش که کنفرانس زمین  در ریو دو ژانیرو شکل گرفت. ابتدا  تعداد قابل توجهی از دانشمندان هشدار داده بودند که وضع کره زمین با این روندی که بشر در آن دخالت کرده در خطر است وبنابراین یک  مجمع جهانی در سطح بسیار بالا، غالبا در سطح رئیس جمهور یا معاونین آنها یا وزرا تشکیل شد که موسوم شد به اجلاس زمین و این کار در حدود 18 سال پیش یعنی سال 1992 اتفاق افتاد.

متعاقبا چندین کنوانسیون و کنفرانس شکل گرفت که بتدریج همه کشورهای جهان رسما عضو شدند و کنوانسیون به کنوانسیون تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد نامگذاری شد  و از سال 1994 یعنی 16 سال پیش ، این کنفرانس رسما آغاز شد . متن آن نوشته شد و به امضاء رسید و بعد کشورها بتدریج عضو شدند . کشور ما خیلی زود در سال 1996به این کنفرانس ملحق شد.

اساس این کنوانسیون بر این است که جامعه  بشر چه کار کند که وضع آب و هوایی کره زمین را به وضع طبیعی خودش در آورد.  سیستم اکولوژی و اکوسیستم زمین یک نظم خاص بسیار شگفت انگیزی دارد که از خلقت وجود داشته. با تغییراتی که به مرور زمان طی میلیونها سال اتفاق افتاده است ، بشر اخیرا متوجه شده که بیش از حد به نظم کره زمین تجاوز کرده و در نتیجه باید به نحوی این تجاوز کنترل شود .

این تجاوزات ناشی از رشد جمعیت و مخصوصا صنعتی شدن بود. صنعتی شدنی که حدود 200 سال پیش آغاز شد و در قرن 20 به اوج خود رسید که ضررهای بسیار زیادی را همراه داشته است. از جمله آلودگی های محیط زیستی که خارج از این بحث است . مثل آلودگی آب ، خاک و هوا که همه بشریت از آن رنج برده است. ولی در دو دهه اخیر متوجه شدیم که موضوع فراتر از آلاینده های محلی است ، بلکه  داریم در نظم آب و هوایی زمین که اسمش را اقلیم می گذاریم دخالت می کنیم .

عوامل مهمی که این وضعیت را ایجاد کردند عبارتند از :1 افزایش غلظت گازهای گلخانه ای بر اثر مصرف انرژی و سایر منابع زمین2- تغییرات شگرف در کاربری زمین ( تبدیل جنگل به مناطق کشاورزی و ...)3- تغییرات عمده کاربری زمین بر اثر رشد جمعیت ( زیر ساختمان یا جاده بردن منابع طبیعی) و عمده آن بحث گازهایی است که ما در این جو تخلیه می کنیم.

این گازها سالانه بالغ بر 30 میلیارد تن است که عمده آن گاز دی اکسید کربن یا گاز کربنیک است و بعد متان بصورت سوخته و همچنین مواردی مثل دامها . ما بایستی برای چگونگی کنترل این گازها چاره اندیشی کنیم. بنابراین یکی از محورهای اصلی کنفرانس کپنهاک که تا حد زیادی با شکست روبرو شد مساله سهم کشورها در کاهش این انتشارات است که کشورها چقدر مسئولیت قبول کنند .

 طبق کنوانسیونی که در سال 1994 شکل گرفت و امضاء شد کشورهای در حال توسعه مسئولیتی برای کاهش این انتشارات نداشتند . فقط حدود 40 کشور که موسوم به کشورهای پیوست 1 کنوانسیون شدند که عمدتا کشورهای صنعتی هستند ، شامل اکثر کشورهای اروپایی ، آمریکا ، کانادا،  ژاپن و استرالیا و بعدها کشورهایی هم تغییر وضعیت دادند مثل کره و ترکیه).

بنابراین عمده کشورها از کاهش انتشار گازهای گلخانه ای تا همین الان معاف بودند. وپروتکل کیوتو که در سال 1997 شکل گرفت تقویت کنوانسیون بود برای اینکه تعهدات کاهش انتشار را مشخص تر و روشن کند. از زمان شکل گیری پروتکل تا اینجا هنوز این دعوا بین کشورها ادامه داشته و در کپنهاک به اوج خود رسید و علت  اصلی هم این بود که کشورهایی از تعهدات سر باز می زدند، بخصوص امریکا که حدود 25% سهم کل جهان را دارد ، ضمن اینکه می گوید موافق هستیم (مخصوصا در دولت جدید امریکا ) ولی هنوز دنبال بهانه های هستند که این موضوع یک مقدار به تعویق بی افتد.

  بهانه اصلی آنها این بود که  کشورهای عمده ای مثل چین و هند و برزیل و افریقای جنوبی و مکزیک بایستی سهم داشته باشند و ما نمی توانیم به تنهایی این کار را انجام دهیم و همین اختلاف باعث شکست اجلاس کپنهاک شد که بالاخره به نتیجه کمی برای کاهش انتشار نرسید.

فقط یکسری سر فصل های توافقات آتی شکل گرفت که روی آنها بحث است واختلاف شدیدی بین کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته وکشورهای صنعتی وجود دارد که قرار است سال 2010 طی جلسات مکرر و نسبتا فشرده این مذاکرات به نقطه ای برسد که سهم تهدیدات روشن شود .

 کپنهاک دلایل دیگری هم برای شکست داشت .  سر و صدای کشورهای جزیره ای کوچک ، کشورهای وابسته به منابع طبیعی که به تغییرات آب و هوایی بسیار آسیب پذیر هستند ومنابع اقتصادی هم ندارند که جبران کنند. این مسئله  باعث شد این اجلاس به نتیجه نرسد چون همه این اقدامات احتیاج به منابع مالی دارد و منابع مالی هم سنگین است . صحبت میلیون دلار نیست صحبت از میلیاردها دلار در سال است . تعهدی که فعلا کردند سالانه در کشورهای صنعتی 10 میلیارد دلار است تا 2012 که دوره اول تعهدات پروتکل کیوتو است. ولی این است که تا سال 2020 این مبلغ سالیانه 100 میلیارد دلار باشد برای جبران خسارتهای ناشی از تغییرات آب و هوایی و همچنین کمک به کشورهای که می خواهند کاهش دهند.

 بحث دیگر، بحث انتشار تکنولوژی است که بحث مهمی است. به این معنی که این اقدامات را بایستی با
تکنولوژی های لازم انجام داد و همه کشورها به این تکنولوژی ها دسترسی ندارند. الان کشور ما به لطف خدا سرشار از انرژی های فسیلی است و ما این کمبود را نمی فهمیم که به چه معنا است. کشوری که این منابع را ندارد می فهمد این کمبود یعنی چه و چگونه باید این کمبود را تامین کند.

 چگونه خانه را گرم کند یا ماشین را روشن کند .اینها مسائل مهمی است که بایستی حل شود . کشورهایی که ندارند مدعی هستند که در اثر این آسیبها چه کسی ما را حمایت می کند. در نتیجه یک بحث دیگر انتقال تکنولوژی بود که همچنان لاینحل مانده ،چون کشورهای صنعتی می گویند که تکنولوژی خرج دارد و ما مجانی تکنولوژی را در اختیار کسی نمی گذاریم ، ولی کنوانسیون می گوید که کشورهای صنعتی موظف هستند این تکنولوژی ها را در اختیار بگذارند و اینها اختلافاتی است که همچنان وجود دارد و من فکر می کنم که بعضی از آنها تا پایان امسال حل شود والبته در مکزیک که اجلاس بعدی است، ممکن است حاصل نشود ولی همه امیدواریم که با چراغ سبزی که بعضی از کشورها نشان دادند حل شود.

 یک توافق نامه ای تصویب شد به نام توافقنامه کپنهاک. فعلا 119 یا 120 کشور به نوعی آمادگی همکاری با این توافقنامه را اعلام کرده اند. البته تعهد حقوقی و رسمی و سیاسی نیست صرفا یک نوع قول است . اگر این 120 کشور واقعا در حرفهای خود جدی باشند مخصوصا کشورهایی مثل هند و چین که بیش از 2/5 میلیارد جمعیت جهان را در بر میگیرند، اگر اینها تعهدات خودشان را انجام دهند ممکن است نتیجه حاصل شود.

اگر ایالات متحده امریکا بتواند لایحه قانونی را به جلو ببرد؛ چون قانون مربوطه را در دولت قبلی رد کردند ، اینها باید قانون را به تصویب برسانند قانون اگر تصویب نشود قانون صرفه جویی در انرژی ، قانون انرژی های نو که لابی های بسیار سرسختی هم در مقابلشان دارد مخصوصا شرکتهای نفتی . کشورهای صنعتی نمی گذارند که این اتفاق بیفتد برای اینکه قیمت نفت پایین می آید.  بنابراین این موضوع بسیار پیچیده است و واقعا ما سرگردان هستیم که ببینیم چه کار باید بکنیم .

 یک چیز دیگر این است که هرکشوری به تناسب منافع ملی خودش مواضع منطقی در این کنوانسیون بگیرد که ما البته این مسائل را در سطح ملی مطرح کردیم و الان در اطلاع هستند و ریاست جمهوری،  تمام وزرای  ذیربط همه از این موضوعات مطلع هستند. می دانند که در این سال جاری باید موضع معینی در این مورد ما داشته باشیم.

رادیو گفت و گو: اقلیم چه چیزی است و واقعا چه عوامل و عناصری روی آن تاثیر می گذارد و این تغییرات را حاصل می کند؟

مشکاتی : شاید یکی از قدیمی ترین موضوعاتی که بشر در طول تاریخ استقرار کره زمین به آن پرداخته بحث اقلیم بوده است. چون حداقل یکی از مولفه های تشکیل دهنده های اقلیم ، تغییراتی که در آن اتفاق می افتد از نظر زمانی آنقدر کوتاه مدت است که ما طی زندگی روزمره و سالانه و طول عمرمان بتوانیم آنرا درک کنیم به همین خاطر بحثهای متفاوتی در مورد تعریف اقلیم بوده است . یکی از تعاریفی که خیلی جا افتاده بر اساس چگونگی دما و بارش انجام می شود. اما آنچیزی که ما امروزه بعنوان اقلیم به آن می پردازیم در حقیقت سامانه ای است که مجموعه آنچیزی است که کره زمین را تشکیل می دهد  و موقعیت کره زمین در منظومه شمسی و جهان را در بر می گیرد.

منتها شیوه تعامل اینها با یکدیگر و زمان پاسخگویی به تعاملها با هم متفاوت است. از چند روز ، دهه و هفته شروع می شود تا قرن و چند صد هزار سال شاید طول می کشند. به همین خاطر اگر بخواهیم یک تعریفی را که امروز مورد توافق بیشتری  است ارائه کنیم این است که اقلیم سامانه ای تشکیل شده از چند مولفه ، جو، اقیانوس، سنگ ، برف و یخ و زیست کره که تعامل بین اینها چیزی را ایجاد می کند که ما آن را تحت عنوان اقلیم می شناسیم.

 اینها مولفه های چگونگی عکس العملی را نشان می دهد و آن دوره زمانی عمل و عکس العملی که دارند باعث شده است که جو بیش از بقیه مولفه ها مورد توجه قرار گیرد. بدنبال آن اقیانوس در این تغییرات سریع تر از بقیه مولفه ها است. ولی همه اینها نقش خودشان را بازی می کنند و نقش بسیار مهم وحیاتی دارند در شکل دهی زندگی به آن شکلی که ما می شناسیم . تداوم بخشیدن به این شیوه زندگی یا هستی که در کره زمین وجود دارد.
اما عواملی که اقلیم را تغییر می دهد عوامل طبیعی هستند و عواملی که به آن می گوییم غییر طبیعی یا عوامل با منشاء بشری است. اما این که اقلیم چگونه شکل می گیرد اگر یک مقدار به تاریخ شکل گیری زمین برگردیم
می دانیم که منبع انرژی کره زمین خورشید است. با توجه به قوانین فیزیکی که ما می شناسیم اگر فقط منشا دمایی که امروزه در کره زمین احساس می کنیم بخواهیم تابش ورودی خورشید به این سیستم در نظر بگیریم کره زمین باید الان یخ بزند. نباید چیزی بصورت غیر منجمد در آن وجود داشته باشد . دمایی که آن ایجاد می کند دمای زیر صفر است برای اینکه این دما بالا بی آید ترکیباتی مثل دی اکسید کربن نقش بسیار مهمی بازی می کند و بعد بخار آب چون دو گاز هستند که طیف جذبی بسیار بالایی دارند.

 بنابراین باعث می شوند تابشی که وارد زمین می شود در موقع خروج درون جو جذب شود. بخش بزرگی از آن جذب می شود و بخش کوچک آن که پنجره جو می گویند بتواند از درون جو خارج شود و این باعث شده است که دمای سطح کره زمین به همین حدی برسد که امروز شاهد آن هستیم و قابل زندگی و زیست است.بطور میانگین دما 10 درجه سانتیگراد است به همین خاطر این گازهای گلخانه ای نقش بسیار مهمی را از باب شکل دهی حیات  بر روی کره زمین داشته و گازهایی که بعدا وارد این سیستم شدند مانند اکسیژن که محصول فعالیت زیست کره است بخصوص بحث گیاهی که اگر گیاهان نبودند شاید امکان وجود زیست و زندگی به این شکلی که ما می شناسیم وجود نمی داشت. چه از لحاظ تامین اکسیژن مورد نیاز چه از نظر تامین مواد غذایی.

ولی الان ترکیب این گازها به گونه ای تعلیق پیدا کرده که باعث شده مقدار این گازها نسبت به 650 هزار سال پیش از آن مرز عبور کند. برای اینکه زندگی به این شکلی که ما الان می شناسیم تداوم پیدا کند ،حداقل میزان دی اکسید کربن که در جو باید وجود داشته باشد چیزی حدود 150 قسمت در میلیون است و امروز میزان غلظت این گاز در جو کره زمین از 350 قسمت در میلیون هم عبور کرده است. چیزی که قبلا وجود نداشت.  شاید مقصر اصلی بشر باشد .افزایش متان وارد گاز گلخانه ای درون جو که طول عمر و ماندگاری بیشتری نسبت به دی اکسید کربن دارد و اثر گلخانه ای شدیدتری دارد طیف جذبی آن به وسعت دی اکسید کربن نیست ولی در محدوده ای جذب دارد که شدت آن روی دمای کره زمین تاثیر می گذارد .

 یکی دیگر از گازهایی که  شاید بیشتر محصول فعالیتهای کشاورزی در مجموعه بشری است ،دی اکسید نیتروژن است که هم اثر گلخانه ای دارد و هم منجر به تولید گازهایی می شود که نه تنها از نظر سلامتی مضر هستند، در سطح زمین هم اثر گلخانه ای دارند مثل اوزن و یکسری گازهایی که منشا طبیعی اصلا ندارند، مثل کربنها که اینها را بشر ساخته و وارد سیستم کرده است .

 البته  با توجه به پروتکل مونترال که در تولید و استفاده از این گازها جلوگیری شده، مقدار زیادی از حجم این گاز در درون جو کاسته شده چون اینها طول عمر طولانی دارند.

رادیو گفت و گو : حدود 40 سال پیش که سازمان محیط زیست امریکا تاسیس شد در واقع آن موقع نگرانی هایی بود که بعد از سالها گسترش پیدا کرد و امروزه می بینیم شاید این دغدغه ها همه در سطح کره زمین باشد. به نظر می رسد برنامه ریزی این نشست ها و کنفرانس ها اختصاص به یک روز  به عنوان روز کره زمین و هوای پاک باشد. چاره ای نیست اینها بیشتر بصورت سطحی باقی می ماند، آیا یک راه کار عملی و اجرایی می شود ارائه کرد؟

سلطانیه : در سازمان محیط زیستی که در 40 سال پیش در امریکا تاسیس شد آن گروهی از دانشمندان که این مسائل را مطرح کردند امریکایی بودند ولی بعد تبدیل شد به یک توافقنامه سیاسی. توافقنامه ای که کشورها از لحاظ حقوقی متعهد می شوند آن را اجرا کنند.

وقتی  یک پروتکل بوسیله جامعه بین الملل امضاء می شود این الزام اور است و اگر آن کشور تعهداتش را انجام ندهد مورد مواخذه قرار می گیرد . علتی که ایالات متحده  به پرتوکل کیوتو ملحق نشد همین بود که می دانست باید جوابگو باشد . بنابراین علائمی که در سال 1997 این پروتکل شکل گرفت ولی چون حد نصاب لازم از لحاظ میزان تاثیر، از لحاظ تعداد کشورهایی که باید عضو باشند نیاورده بود. مدتی بلا تکلیف بود تا سال 2005 در آخر با الحاق روسیه نافذ شد.

 وقتی می گوییم نافذ یعنی قاعدتا باید کاری شود .مساله ای است که می گویند یک عده ای خارج از این تعهد هستند و یکسری داخل این تعهد هستند و آنهایی که مخالف هستند استدلال می کنند و می گویند که مثلا دو سوم جهان از لحاظ تعهد خارج از این بحث هستند مثلا ایالات متحده ، چین وهند مادامی که این کشورهایی که دو سوم جمعیت و تولید جهان را دارند و 80% تولید اقتصادی جهان دست این کشورها است با توافق نامه کپنهاک موافقت نمی کنند بنابراین ما باید دنبال یک توافق نامه دیگری باشیم که اثر گذار باشد .

 استدلال گروه مخالفین این است که البته حرف آنها هم منطقی است. کشورهای در حال توسعه مقصر نیستند چون که هم زور ندارند وهم پول و تکنولوژی ندارند کشورهایی هستند که فقط باید شکم مردمانشان را پر کنند . باید توافقنامه های سیاسی لازم انجام شود و به یک راه حل منطقی که مدافع منافع کشورهای منطقه باشد برسیم. دبیر کل سازمان ملل در سالهای اخیر همیشه در اجلاسها حضور داشته برای این است که عملکرد کشورها را تعقیب کند.

 لازم به یادآوری است که بگوییم یک هیات علمی موسوم به آی پی سی سی یا هیات بین دول تغییرات آب وهوایی شکل گرفته در این هیات چندین هزار نفر عضو هستند در ارزیابی های علمی مشارکت می کنند وتوصیه های آنها این است که اگر روندهای مختلف اقتصادی جهان را در نظر بگیریم در سال 2020 یا 2040 یا 2050 یا 2100 میلادی کجا می خواهیم برویم .این مطالعات را در سازمان محیط زیست کشورمان هم انجام داده ایم.

یعنی اگر کشور ایران به همین روشی که الان است به جلو برود به کجا خواهیم رسید. آیا پایدار است . مسلما نیست. مطالعات ما نشان می دهد میزان انتشار گازهایی گلخانه ای ایران به حدی می رسد که اصلا خودش منبع اصلی را ندارد که تولید کند ( یعنی نفت و گاز ) بنابراین یک جایی محدود می شود و پیش بینی ها این است که بر حسب عمر منابع فسیلی باید یک جایی آنرا محدود کنیم و بعد به سراغ انرژی های دیگری برویم مثل باد، خورشید اتم و... ما باید یک ماکزیمومی را بپذیریم که در سالهای آتی اتفاق بی افتد و از آن بالاتر نرویم .

 توافق ها این است که حدود 7 سال دیگر به کشورهای صنعتی بگوییم که کشورهای صنعتی حق ندارند تولید گازهای خود را بیشتر کنند و باید کنترل شوند. کشورهای در حال توسعه وقت بیشتری دارند که به اوج خودشان برسند وبعد شروع به کاهش کنند. در نتیجه پیش بینی ها این است که تا سال 2050 ما اگر بتوانیم زیر 2 درجه سانتی گراد افزایش دمای کره زمین را کنترل کنیم غلظت گازهای گلخانه ای نسبت به قبل از انقلاب صنعتی بیش از 35% افزایش پیدا کرده است . حدود 260  قسمت در میلیون قسمت یا پی پی ام رسیده به 370 پی پی ام یعنی بیش از 30% افزایش .

 پیش بینی این است که این افزایش غلظت تا سال 2050 اگر برسد به 450 پی پی ام یعنی حدود دو برابر انقلاب صنعتی شود در آن صورت گرمای دمای متوسط کره زمین دو درجه افزایش پیدا می کند . کشورهای جزیره ای
می گویند این دو درجه هم زیاد است و باید کمتر کنیم. ولی کمتر کردن افزایش دما به معنی کم کردن غلظت گازها است که کم کردن غلظت گازها در هر فعالیتی هزینه دارد هر اقداماتی که ما انجام دهیم منجر به ایجاد گازهای گل خانه ای می شود و کاهش آن هزینه دارد .

اگر در کشور خودمان فقط بخواهیم 5% بهره وری انرژی را افزایش دهیم میلیاردها دلار باید سرمایه گزاری کنیم . کار بسیار بزرگی است. این مذاکرات پیچیده است به همین دلیل 15 سال از شکل گیری کنوانسیون می گذرد ولی هنوز به نتیجه جامعه ای نرسیدند با وجود اینکه مکانیسم هایش فراهم شده است .

 رادیو گفت و گو : آیا این راه حل ها پیشنهاد داده شده است؟

 سلطانیه: بله. دستور کارهای مفصلی روی میز است که به این ابعاد اشاره شده، اعم از کاهش انتشار و آسیبهای ناشی از تغییرات آب و هوایی که در تمام زمینه ها دستور کار داریم . دهها موضوع و کار است منتها وقتی به یک تصمیم بخواهد برسد تصمیم به معنی تصمیمی که وقتی اعضاء تائید می کنند لازم الاجزا شود یعنی از لحاظ حقوقی پاسخ دهی ، نیاز به زمان دارد .

مثلا کشور ژاپن با بهره وری بسیار بالا کار می کند که کاهش دادن برای آنها خیلی مشکل است، ولی برای کشور ما خیلی آسان است. بهره وری انرژی ما ده برابر پایین تر از ژاپن است که ما خیلی جای کار داریم. مثلا ایالات متحده منابع عظیمی از انرژی باد دارد که می تواند استفاده کند. ولی تا به حال به علتی که زمان زمان نفتی ها بوده نگذاشتند رشد کند. لابی های نفتی اجازه رشد نمی دهند چون بازارشان تحت تاثیر قرار می گیرد بنابراین یک زور سیاسی قوی می خواهد .

مثل سنا و کنگره که اعلام کند باید بشود. همه جا این اتفاق دارد می افتد در اروپا زودتر اتفاق افتاده است . اروپایی ها به علت وابستگی شدیدشان به نفت به جز کشور نروژ و تا حدی انگلیس که منابع کمی از نفت و گاز دارند اکثرا زغال سنگ دارند یا اصلا هیچ چیز ندارد.

از آنطرف روسیه منابع عظیمی دارد که از آن بعنوان یک اهرم مهم فشار اقتصادی و سیاسی استفاده می کند اکثر کشورها در آن جهت به جلو می روند منتها کشورهای فقیر اولویت هایشان به فقر و مسائل پایه و عمده اقتصادی و اجتماعیشان است و نمی توانند به این مسائل بپردازند. در نتیجه یک اختلاف  بین کشورهای فقیر و غنی وجود دارد.

همه امیدوارند که در کنفرانس مکزیک یک قدم جلوتر بگذارند چون برای اولین بار در تاریخ این کنوانسیون، کشورهای توسعه یافته و کشورهای درحال توسعه به نحوی یک قدم جلو گذاشتند و حدود 120 کشور الان خودشان را برای همراهی بااین توافقنامه آماده کردند ولی مخالف هم  خیلی وجود دارد.

رادیو گفت و گو : این آلودگی ها باعث شده نسل بعضی از جانوران و گونه هایی از گیاهان از بین برود، حتی یکسری از آدمها تهدید می شوند وضعیت کشور ما با این تغییرات آب وهوایی و اقلیمی چگونه است؟

مشکاتی: یک مطالعاتی به طور دوره ای در ارتباط با اثر تغییر اقلیم انجام می شود  تا کشورها این گزارشات دوره ای را ارائه کنند که در چه شرایطی هستند از نظر اقلیمی و شرایط اقلیمی و شرایطی که مولفه های مختلف اقلیم در کشورشان دارد . ما به تبع مستثنا نیستیم. شاید این تنها چیزی باشد که علی رغم اینکه تا حد زیادی سیاسی است اما مرزهای سیاسی را به هیچ عنوان به رسمیت نمی شناسد.

 یعنی مشکلی که وجود دارد این است که شما نمی توانید در چارچوب مرزها خودتان یکسری کار انجام دهید و بعد بگویید که موفق شدم و وضعیت را کنترل کردیم. این امکان وجود ندارد و یک اراده و عزم جمعی را می طلبد . اما آنچه که ما در کشورمان بطور خاص می توانیم به آن توجه کنیم که شاید در این یک دهه اخیر مردم خیلی خوب لمس کردند، شرایطی است که به شدت متغییر است. یک سال زمستان خیلی سردی را داریم و یک سال اصلا برف نداریم و یا سال بعد از بهار ما به یک شرایط فعال آب و هوایی بر گشتیم و حدود دو ماه دائما بارش و حتی برف داشتیم.

ما در بررسی تغییرات متکی هستیم به ابزار چون می خواهیم در آینده به قضیه نگاه کنیم وبا ابزار تعریف شده ای که موجود است یکسری پیش بینی هایی را انجام می دهند که گاهی با یک عدم یقین هایی قابل توجه ای همراه است. ولی در مجموع آن چیزی که می شود بطور کلی گفت که در کشور ما اتفاق دارد می افتد این است که ما داریم به سرعت منابع دائمی آبی را از دست می دهیم . به دلیل اینکه در دو بخش عمده تامین کننده دائمی آبی  (منطقه زاگرس و البرز) به شدت میزان بارش برف کاهش پیدا کرده به این معنی که ذخائر طبیعی را داریم از دست می دهیم و بنابراین داریم از نظر دسترسی به منابع آب دائمی در دراز مدت دچار مشکل می شویم.

از طرف دیگر خروجی مدلهای مختلفی که ما استفاده کردیم نشان می دهد که دما در همه جای کشور  در حال افزایش است  و معنی بالا رفتن دما این است که شما آب بیشتری را از منابع طبیعی از دست خواهید داد ونیازمند استفاده بیشتر از انرژی هستید برای اینکه بتوانید شرایط را برای زندگی انسانها در کشور فراهم کنید. به این معنی که انرژی بیشتری مصرف می کنید و انتشار بیشتری هم خواهید داشت و از طرف دیگر شیوه کاربری زمین تغییراتی که ایجاد می کنیم همه مشکل ساز شده است.

رادیو گفت و گو : در بحث کاربری زمین که در اختیار بشر است ،نمی توان کاری کرد که آسیب کمتری برسد؟

مشکاتی: مشکل اساسی که در کشورهای جهان سوم و در حال توسعه داریم این است که آنقدر دغدغه تامین حداقل رفاه مردم را داریم که خیلی از چیزها را فدا می کنیم در این قضیه این پیشرفت نیست بلکه زیبا کردن فقر و نادانی است. وقتی مثلا در تهران می آییم بدون توجه به شرایط آب و هوایی محلی ، بخش شمال شرق تهران که منطقه باغها بوده را با اجازه دادن به مردم در تغییر کاربری زمین در این بخش و ایجاد مانع در مقابل جریان هوا         (گردش محلی هوا در تهران بصورت جنوب غربی - شمال شرقی است) و تغییر زمینها از باغ به ساختمان کاری کردیم ، این ساختاری که در یک مقطع زمانی این شهر را خنک می کرد، از آن گرفتیم و به شدت تاثیر گذاشتیم روی شرایط آب و هوایی.

 بعد برای خنک کردن مجبور شدیم از سیستمها استفاده کنیم که آنها نیز بسیار انرژی بر هستند .همچنین ما در کاربرد این سیستمها هم بد عمل می کنیم .بنابراین عدم نظارت باعث شده که شما در یک شرایطی قرار گیرید و بعد مردم را به مصرف نکردن انرژی تشویق می کنید .

رادیو گفت و گو : در جهت جلوگیری از این وضعیت و آسیب ها چه اقداماتی را ما در کشور انجام دادیم؟

سلطانیه: همانطور که از ابتدا گفتیم این یک مساله جهانی است و متاسفانه این مساله مرز نمی شناسد و هر کشوری دنبال این است که منابع خودش را حفظ کند . میزان آسیب پذیری و وضعیت هر کشوری با دیگر کشورها فرق دارد پس به هیچ وجه نمی شود الگو گیری کرد. از کشوری به کشور دیگر برنامه ای را کپی کرد چون منحصر به فرد است .

 بطور مثال ما کشوری هستیم که به صادرات نفت واز لحاظ درآمد وابسته به سوختهای فسیلی و نفت و گاز هستیم. بنابراین حساسیت از این نظر است که ما باید صادر و تولید کنیم.به همراه این تولید مقداری گاز گلخانه ای تولید می کنیم از آن طرف در داخل کشورمان مصرف بالا است و همه شاخص ها بالا است ما باید یک فکر اساسی کنیم غیر از مسائل آلودگی جهانی و غیر از تعهدات موضوع این است که محیط زیست نزدیک خودمان را آلوده
می کنیم کیفیت زندگی را پایین می آوریم .

دوم اینکه منابع از بین می رود این منابع معادل هستند با پول هر گرم دی اکسید کربن که سوخت می شود معادل کلی پول است و این پول باید صرف رفاه مردم شود . صرفنظر از مسائل جهانی باید به فکر خودمان باشیم یعنی بلافاصله در کاهش مصرف انرژی و کاهش تلفات مواد و انرژی برنامه ریزی داشته باشیم . این برنامه ریزی لازمه اش این است که کاملا مصوب شود ؛یعنی به بالاترین مقامات کشور به خصوص مجلس برسد و تصویب و اجرا شود.

 برنامه چهارم توسعه ملاحظات محیط زیستی داشته است ولی برنامه پنجم توسعه ، بایستی علاوه بر آن
برنامه ها، برنامه های دیگری برای این ملاحظات داشته باشد . پیشنهاد شده است که در برنامه پنجم ملاحظات تغییرا آب وهوایی وارد برنامه رسمی کشور شود، هم از دیدگاه کاهش آلاینده ها و هم از دیدگاه آسیب پذیری ها که جزء وظایف دولت است که اجرا کند.

مرداد ماه سال 1388 یک آیین نامه برای کنوانسیون ، هیات دولت تصویب کرده و به دستگاهها ابلاغ شده است بنابراین دستگاههای اجرایی موظف هستند همین کارها را کنند یعنی برنامه ریزی کنند که چگونه در تمام بخشها کاهش دهند .

مثلا وزارت صنایع برای خودرو سازی  فکری کند . وزارت مسکن هم همین طور و سایر وزارتخانه ها .  یکی از دلایل آن ناهماهنگی است. جزیره ای عمل شدن به هیچ وجه مجاز نیست برای اینها اثر تداخلی دارند.

 رادیو گفت و گو : ما نیازی را برطرف می کنیم مثلا اسکان عده ای از هموطنان در شمال غرب تهران و از این طرف به محیط زیست آسیب می زنیم آینده شهر را تخریب می کنیم دلیل این چیست؟ شاید یکی از دلایلش این است که همفکری نداشتیم مثلا اگر جلسه ای تشکیل می شد از گروه ها وتشکل های مختلف و بعد این طرح اجرا می شد .

 سلطانیه: به نظر من این موضوع آنقدر فراگیر است که بیشترین هماهنگی را در میان دستگاهها می خواهد. یعنی به هیچ وجه به صورت جزیره ای نمی شود عمل کرد همه باید با هم صحبت کنند، مثلا وزارت نفت و نیرو که هر دو از وزارتخانه های بزرگ تولیدی و مصرف کننده هستند باید هماهنگی کند وزارت صنایع هم باید با اینها هماهنگ باشد برای اینکه همه اینها به هم وصل هستند.

وقتی  می گویند به یک منطقه دورافتاده گاز رسانی کنیم باید کسی بنشیند و فکر کند که آیا کار درستی است ؟ آیا بهتر نیست که بجای اینکه گاز را 100 کیلومتر لوله کشی کنیم از انرژی خورشیدی استفاده کنیم؟این سیاستهای کلان روی آینده کشور تاثیر می گذارد .

ما باید الان به این مسائل بپردازیم قبل از اینکه برنامه پنجم اجرایی شود و مصوب شود. این کار ساده ای نیست حتی کشورهای صنعتی هم خیلی ساده نمی توانند این مسائل را حل کنند هماهنگی بسیار زیادی می خواهد. مثلا اتحادیه اروپا چون یک مجموعه از کشورهای متحد هستند بر روی این مسائل کلی بحث دارند که هر کشوری چه تعهداتی را باید بپذیرد.

این مسائل واقعا راه حل دارد کشور ما آدمهای متفکر و کارشناس کم ندارد و ما باید درست مدیریت کنیم .اگر یک مدیریت صحیح حاکم شود برای برنامه های توسعه می توانیم بیشتر از تخریب محیط زیست جلوگیری کنیم. هم اکنون تخریب محیط زیست مشکل بسیار بزرگی است.

فرهنگستان هم در صدد است که این مسائل را به بالاترین مقامات کشور منتقل کند که ما بیشتر از محیط زیست مراقبت کنیم . وقتی طبیعت نباشد دیگر زندگی کیفیت ندارد . به نظر من آگاهی مسئولان خیلی بهتر شده وقت آن است که برنامه های لازم را در این موارد تنظیم کنیم.

رادیو گفت و گو : یکی از عواملی که تاثیر گذار بر اقلیم است، بحث انتقال تکنولوژی است . معمولا شایسته این است که تکنولوژی هایی که اولویت دارند مطرح شوند و درخواست شوند.

 سلطانیه: ما در ارتباط با تغییر اقلیم مطالعات لازم را کردیم که در هر بخشی از فعالیتهای اقتصادی برای اینکه کمتر گاز منتشر کنیم و حتی در بخش آسیب پذیری ها باید اینکه خودمان را با شرایط جدید تطبیق دهیم چه تکنولوژی هایی نیاز داریم .بنابراین ارزیابی شده ،منتهی انتقال تکنولوژی ظاهرا کلمه ساده ای می آید ولی ساده نیست احتیاج به یکسری ظرفیت سازی ملی دارد.

یعنی اول باید در داخل آماده شویم که شامل آموزش، نگهداری ، سیستم ارتباطات و مدیریت است که باید این زمینه ها فراهم شود. کافی نیست که بهترین تکنولوژی را وارد کنیم بلکه باید ابزار آنرا فراهم کنیم.

مشکاتی: خوشبختانه در تهیه گزارش دوم ومدیریتی که انجام شده از طرف دفتر آقای دکتر سلطانیه وزارتخانه ها نمایندگانشان درگیر تهیه این گزارشات شدند واین باعث شده خیلی از وزارتخانه ها مقداری بیشتر به موضوع توجه کنند. اما مشکل بزرگی که ما داریم این است که ما برای اینکه بدانیم واقعا چه اتفاقی می افتد نیازمند استقرار یک سیستم دیده بانی قوی هستیم که متاسفانه از آن الان خیلی برخوردار نیستیم و امیدوارم با توجه ای که مسئولین به اهمیت این موضوع خواهند کرد کمک کنند به اینکه این شبکه مستقر شود و این به هیچ گروه یا سازمان خاصی بر نمی گردد.

 همانطور که اقلیم بر آمده از مجموعه این مولفه ها است سازمانهایی هستند که متولی این بخشها هستند مثل آب وهوا ، کشاورزی همه باید دست به دست هم دهند و یک سامانه قوی را ایجاد کنند که بتوانیم آن را بشناسیم و بدانیم در چه جهتی حرکت می کند تا بتوانیم برنامه ریزی موثر داشته باشیم . برای مقابله با آن و یا هماهنگ کردن خودمان با آنچیزی که اتفاق می افتد . ما در دوره گرم شدن زمین داریم حرکت می کنیم بنابراین برای اینکه بتوانیم اینها را از هم تفکیک کنیم( چه چیز طبیعی است و چه چیزنیست) نیاز داریم که هزینه شود ودر این زمینه ها سرمایه گزاری شود.

سلطانیه: ما باید سعی کنیم اطلاعات و آگاهی مردم و مسئولان را زیاد کنیم وکمک کنیم به این اطلاع رسانی و آگاهی عمومی چون اگر آگاهی عمومی وجود نداشته باشد اجرای هر برنامه ای بسیار مشکل است .مردم باید مساله را از آن خودشان بدانند اگر اینگونه باشد همکاری خواهند کرد.

"" آخرین گفته باران این است که زمین چرکین است""