دیابت؛ از زخمی کوچک تا قطع پا

دکتر کوروش کمالی، اپیدمیولوژیست در گفتگو با جام‌جم می‌گوید: براساس مطالعات همه‌گیر شناسی، سالا‌نه 5/2 درصد از افراد دیابتی مبتلا به زخم پا شده و 15 درصد افراد دیابتی حداقل یکبار در طول عمر مبتلا به زخم پا شده و 20 تا 25 درصد از این بیماران در نهایت نیاز به قطع عضو پیدا می‌کنند.

او با تاکید بر این موضوع که می‌توان با آموزش و درمان بیماران از 50 درصد موارد زخم پای دیابتی پیشگیری کرد، ادامه می‌دهد: وجود نوروپاتی، بیماری عروقی محیطی، تغییر شکل غیرطبیعی پا، قطع عضو قبلی، سابقه زخم در گذشته، وجود پینه، مشکلات بینایی، مصرف سیگار، پرفشاری خون، بالابودن کلسترول خون، عدم کنترل مناسب قند خون و طول مدت ابتلا به دیابت از عوامل خطرزای زخم پای دیابتی یا تشدید زخم است.

200 هزار دیابتی در معرض ابتلا

براساس اعلام انجمن دیابت ایران، حدود 200 هزار دیابتی کشور در معرض ابتلا به زخم پا هستند و از این تعداد 17 هزار نفر دچار قطع عضو شده‌اند.

در بیمارانی که دچار زخم پا می‌شوند، باید توجه داشت که هر گونه ترک و زخم در پا می‌تواند جدی و خطرناک باشد، عفونت‌ها به سرعت گسترش می‌یابند و تشخیص به موقع و مداوای سریع، شانس بهبودی زخم را افزایش می‌دهد.

دکتر کمالی، علائم زخم پای دیابتی را بزرگ شدن قطر و عمیق شدن زخم، خروج ترشحات چرکی از زخم، تغییر رنگ زخم و اطراف آن، بوی بد زخم، درد، مرطو‌ب‌شدن زخمی که قبلا خشک بوده، تورم، به‌وجود آمدن زخم جدید و بروز علائم تب یا دیابت کنترل نشده می‌داند و می‌گوید: در ایران براساس مطالعه‌ای که در سال 1996 صورت گرفته، هزینه مراقبت به ازای هر بیمار زخم پای دیابتی 2482 دلار و به ازای هر مورد قطع عضو 8954 دلار محاسبه شده است.

دارو بدون بیمه

از اسفندماه 1386، داروی آنژی‌پارس در چرخه درمانی بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی قرار گرفته و تاکنون، بیش از 5000 نفر از این دارو استفاده کرده‌اند. نتایج به دست آمده از معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت و مرکز تحقیقات غدد دانشگاه تهران نیز نشان داده که تاکنون هیچ عارضه جدی مرتبط با این دارو رخ نداده و اثربخشی دارو در درمان زخم بستر و بهبود عوارض پوستی و زخم پای بیماران تایید شده است، اما این دارو هنوز تحت پوشش بیمه قرار نگرفته است.

هر بسته کامل این دارو حدود 260 هزار تومان قیمت دارد و علی‌رغم تبلیغات گسترده وزارت بهداشت هنگام رونمایی این دارو و البته تلاش‌های انجام شده، هنوز شورای عالی بیمه با تحت پوشش قرار دادن آن، موافقت نکرده است.

این در حالی است که این دارو می‌تواند تا 50 درصد مانع از قطع عضو در بیماران مبتلا به زخم پا شود و تاکنون در جهان دارویی ساخته نشده که به این شکل در درمان زخم پای دیابتی موثر باشد.

توصیه‌هایی برای پیشگیری

بررسی روزانه پاها: بیمار باید هر روز پاهای خود را بدقت از نظر وجود ضایعات مختلف بررسی کند. بهتر است برای دیدن کف پا از آینه استفاده شود.

شستشوی روزانه پاها: بیمار باید هر روز پاهای خود بویژه لابه‌لای انگشتان را بشوید و کاملا خشک کند. در صورت خشک بودن بیش از حد پوست پا، استفاده از کمی کرم مناسب مفید است. پیش از شستشوی پاها یا استحمام، باید از بالا نبودن بیش از حد دمای آب مطمئن شد.

کوتاه کردن ناخن‌ها: ضمن مراقبت از پوست اطراف ناخن باید بیمار، ناخن‌ها را کوتاه نگه دارد و گاه بهتر است این کار را فرد آموزش‌دیده انجام دهد.

پوشش پاها: پوشیدن جوراب‌های نخی مناسب، عوض کردن روزانه جوراب‌ها، عدم استفاده از جوراب‌های تعمیر شده و گرم نگه داشتن پاها در فصول سرد سال با جوراب پشمی مناسب به این بیماران توصیه می‌گردد. استفاده از کفش مناسب از نظر جنس و اندازه و عدم وجود جسم خارجی در آن، یکی از اصول مهم در پیشگیری از زخم شدن پا در افراد دیابتی است. چنانچه به علت وجود زخم، پزشک صلاح بداند که بیمار از کفش‌ها و صندل‌های طبی استفاده نماید، استفاده از آنها ضرورت خواهد یافت.

کنترل قند خون: مسلما تنظیم قند خون و رژیم غذایی مناسب در جلوگیری از پیشرفت ضایعات یا بروز آنها در پای افراد دیابتی نظیر سایر ارگان‌های بدن موثر خواهد بود و ترک سیگار نیز ضروری است.

کاهش فشار وارد بر پا: با استفاده از ابزارهای مناسب طبی و آموزش‌های لازم باید تا حد امکان از وارد شدن فشار بیش از حد به پا جلوگیری نمود. کاهش وزن نیز مسلما در این امر موثر خواهد بود.

جراحی‌های پیشگیرانه: از آنجا که بدشکلی‌های ساختاری پا می‌توانند زمینه‌ساز زخمی شدن آن شوند، در مواردی بهتر است با انجام عمل جراحی پیشگیرانه به صورت انتخابی اقدام به اصلاح این بدشکلی‌ها نمود. همچنین برداشتن خال‌ها و درمان پینه‌ها نیز می‌تواند اقدام پیشگیرانه‌ای تلقی شود.

مراجعات پزشکی: علاوه بر آن که برحسب صلاحدید پزشک، بیمار باید بموقع جهت انجام معاینات روتین مراجعه نماید، با دیدن هرگونه ضایعه در پا، بیمار باید فورا به پزشک معالج خود مراجعه و از هرگونه دستکاری روی آن جدا خودداری کند.