هیچکس جای خالی پیشکسوتان را پر نکرده است

با صادقی به گفتگو نشستیم تا وضعیت برنامه‌های طنز در رادیو را با او بررسی کنیم.

در ابتدا شاید بهتر باشد درباره جایگاه طنز در رادیو صحبت کنیم.

به نظر من طنز به معنای واقعی در رادیو خیلی کم وجود دارد و آن چیزی که اکنون در قالب طنز مطرح می‌شود، در اصل فکاهی است. طنز مفهوم دیگری دارد. طنز حتما باید اصلاح‌گرایانه باشد و در انتقاد با واقعیت‌های بیرونی خود هدفی را دنبال کند و تاثیرگذار باشد.

پس در اصلاح سوالم باید بگویم تعریف شما از طنز چیست و فکاهی به چه معنی است؟

طنز یعنی نقد از مسائل اجتماعی، شهری، سیاسی و... و فکاهی یعنی انتقاد از مسائلی که خودمان مسوولیت آن را به عهده داریم، مثل مهریه، ازدواج، طلاق، مد و... .

اما در برنامه‌هایی که خودتان می‌نویسید، طنز بیشتر از فکاهی است.

نمی‌گویم نیست، اما خیلی کم و خاص است. هر گروه و شخصی نمی‌تواند خیلی راحت طنز بنویسد، چرا که بسیار حساس و لبه تیغ است. امروزه در رادیو فکاهه‌گویی پیشرفت کرده اما طنز خیر.

وقتی صحبت از طنز رادیویی می‌شود، ناخودآگاه همه به یاد برنامه «صبح جمعه با شما» می‌افتند که شما نویسنده آن بودید. خودتان دلیل این موفقیت را در چه چیز می‌دانید؟

به نظر خودم موفقیت این برنامه بیشتر به آن برمی‌گردد. البته این را هم بگویم سال 62 تا 64 ما فقط یک شبکه رادیویی داشتیم و در صبح جمعه یک برنامه طنز و مردم به همین یک برنامه گوش می‌دادند، اما الان 20 شبکه رادیویی داریم با چند برنامه طنز در صبح جمعه که هر کدام جذابیت خودش را دارد.

اما با وجود همه اینها، این برنامه‌ها هنوز هم جزو بهترین‌هاست؟

آدم‌هایی آن زمان در این برنامه بودند که هنوز جایگزین شایسته‌ای برای آنها پیدا نشده است، مثل مصدق، امیرفضلی و مرحوم نوذری و... الان در رادیو زیاد بازیگر طنز نداریم. ممکن است نویسنده همان نویسنده باشد، اما اگر بازیگر نتواند هدف نویسنده را برآورده کند، کار افت پیدا می‌کند، درست است که 50 درصد موفقیت کار به نویسنده برمی‌گردد، اما 50 درصد دیگر بازیگر است که متن را به صورت درست اجرا می‌کند.

با توجه به برنامه‌های طنز تلویزیون،‌ آیا مردم باز هم به برنامه‌های طنز رادیویی نیاز دارند؟

صددرصد نیاز دارند. ما برنامه‌ای داشتیم به نام «هفت‌شنبه.» تا پیش از تولید و پخش این برنامه احساس می‌کردیم مخاطب ما دیگر از طنز اشباع شده و نیاز به این برنامه ندارد، ولی با پخش «هفت‌شنبه» متوجه شدیم مردم از طنزهای رادیویی هم استقبال می‌کنند و هرقدر طنز قوی‌تر باشد، مخاطب بیشتری خواهد داشت.

چه تغییراتی در محتوای طنزی که در گذشته می‌نوشتید با طنزی که اکنون می‌نویسید، ایجاد شده است؟

متن‌ها خیلی فرق کرده‌اند، چون یک سری عبارات، اصطلاحات و مفاهیم نو به طنز راه پیدا کرده است که قبلا نبود، مثل رایانه، اینترنت، تلفن همراه و اینها که درصد بالایی از طنز به این مفاهیم و کاربرد آنها اختصاص یافته است.

پیشرفت فناوری در روند طنز تاثیر مثبت داشته یا منفی؟

تاثیر مثبت، چون با نو بودنش، شنونده احساس می‌کند طنز نو می‌شنود و تکراری نیست.

یک متن قوی طنز چقدر به کیفیت کار کمک می‌کند؟

متن و بازیگر مکمل یکدیگرند. اگر متن قوی باشد، اما بازیگر توانایی زیادی نداشته باشد، به واسطه متن قوی، حق مطلب ادا می‌شود، اما چه خوب است هم متن قوی باشد و هم بازیگر بتواند بازی خوب ارائه کند، ولی درکل متن، تاثیر بالایی دارد، چون حتی یک گوینده هم می‌تواند یک متن خوب طنز را ارائه کند.

چرا تولید و پخش برنامه‌های طنز در رادیو کم شده است؟

مخاطب به برنامه‌های طنز نیاز دارد و از آنها استقبال می‌کند، اما تیم خوبی در شبکه‌ها برای تولید کارهای طنز وجود ندارد. شبکه‌ای اگر تصمیم به تولید کار طنز روتین بگیرد، باید اول یک تیم منسجم و ثابت برای این کار تشکیل دهد، چون اگر به شکل پراکنده چنین برنامه‌هایی در رادیو تولید شود، مطمئنا بسیار ضعیف و بی‌کیفیت خواهد بود.

با توجه به نیاز رادیو، چرا حضور جوان‌های خلاق طنزنویس در رادیو خیلی محدود است؟

ما خودمان به آنها میدان نمی‌دهیم، چون زمانی که آنها به رادیو می‌آیند، راهشان را درست ادامه نمی‌دهند. مثلا یک طنزنویس خوب بعد از مدتی به سمت سردبیری می‌رود و از نوشتن فاصله می‌گیرد و با این کار دیگر طنزنویس نمی‌شود. خود من پس از 30 سال کار کردن در عرصه نویسندگی، سردبیری را هم به عهده می‌گیرم، اما جوان‌های ما دوست دارند، تمام کارها را با هم و خیلی سریع تجربه کنند.

برای نجات طنز در رادیو چه باید کرد؟

باید نیروی جوان و خلاق تربیت کرد، یعنی ابتدا باید جوان‌ها در کنار پیشکسوتان بیاموزند و اشکالات خود را اصلاح کنند و این همان راهی است که ما از آن استفاده کردیم.

آیا بازیگری طنز هم چنین مشکلاتی دارد؟

بازیگری طنز هم مثل نویسندگی است، بازیگرانی آمدند و به خاطر مسائل مالی هم نقش جدی بازی کردند و هم طنز که این مساله باعث افت کارایی آنها شد، چون شنونده‌ای که یک شخصیت را در قالب طنز پذیرفته واقعا برایش سخت است که شخصیت جدی از او در ذهنش مجسم کند.

شما نزدیک 30 سال است که طنز می‌نویسید، از این کار خسته ‌نشده‌اید؟

هنر من فقط در این کار است. من عمرم را برای نوشتن طنز گذاشتم و هرچیزی که به رشته تحریر درمی‌آید، حاصل سال‌های تلاشم در رادیو است، گاهی اوقات خودم هم تعجب می‌کنم که چطور وقتی تصمیم می‌گیرم مثلا امشب متن برنامه آب‌نبات صدای آشنا را بنویسم، واقعا در همان زمان می‌نویسم و جالب اینجاست که هر متنی را می‌نویسم برایم تازگی دارد.

با این همه پرکاری انگار طنز شما تمامی ندارد!

هیچ‌وقت از ذهن خالی نمی‌توان توقع نوشتن داشت. من هم به همه خبرها اشراف دارم و در نوشتن از آنها الهام می‌گیرم، البته همه کارم هم طنز نیست، کار جدی هم ارائه می‌کنم. نویسنده مانند راننده‌ای است که سوار ماشین می‌شود و استارت می‌زند و بعد حرکت می‌کند. هیچ‌وقت از راننده نمی‌پرسند که این همه راه را چگونه طی کرده‌ای. حرفه من نویسندگی است، پس می‌نویسم بدون هیچ توقفی.

طی این همه سال از نوشتن چه طنز‌هایی لذت برده‌اید؟

برنامه هفت شنبه، صبح جمعه با شما، پنجره، دو نیمه سیب و... .

در تمام گفته‌هایتان برنامه هفت شنبه هم هست، چرا اینقدر به این برنامه دلبستگی دارید؟

برای این که بیشترین مخاطب را دارد و همه عوامل در جای خودشان قرار گرفته‌اند.

حضور فرزاد حسنی در جذب مخاطب تاثیر بیشتری دارد یا متن‌های شما؟

از حق نمی‌توان گذشت که 50 درصد مخاطبان به خاطر اجرای فرزاد حسنی به برنامه گوش می‌دهند و 50 درصد دیگر هم به خاطر بقیه عوامل.

محتوای برنامه هفت شنبه هم طنز است؟

یک مسابقه طنز است که به شکل خاصی اجرا می‌شود و پس از توفقی چندماهه دوباره روی آنتن رادیو جوان رفته است و ما برای این‌که برنامه تکراری نشود، تغییراتی از لحاظ شکل و قالب در آن ایجاد کرده‌ایم و دوباره با دست پر برگشته‌ایم.

در سال‌های حضورتان در رادیو آیا تجربیات خود را به جوان‌ها منتقل کرده‌اید؟

ما چند دوره کلاس آموزشی برای جوان‌ها ترتیب دادیم و استقبال خوبی هم صورت گرفت و برخی دانش‌آموختگان آن کلاس هم‌اکنون در شبکه‌های مختلف مشغول طنزنویسی هستند، ولی متاسفانه بیشترشان به سمت سردبیری رفتند و از نویسندگان ضعیف‌تر از خود برای نویسندگی برنامه‌هایشان استفاده می‌کنند.

با توجه به این‌که تا امروز برای کار طنز در رادیو شناسنامه‌ای وجود نداشت، برگزاری جشنواره طنز که قرار است ماه آینده در رادیو برگزار شود چه کمکی می‌تواند به این هنر بکند؟

اگر با هدف مشخصی برگزار شود، حتما تاثیرگذار خواهد بود و می‌تواند راهی موثر برای جذب جوانان به سوی دنیای طنز و دعوت از آنها برای کار در رادیو باشد.