امروز روز جهانی کودک است و درست 4 ماه قبل در چنین روزی یعنی 16 اردیبهشت، رئیس‌جمهور در مراسم افتتاحیه نمایشگاه کتاب خواستار توجه ویژه به وضعیت نشر و ادبیات کودک و نوجوان شد.
کد خبر: ۲۸۵۴۷۰

در همان روزها نیز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خبر رسید که در ماه‌های آینده خبرهای خوشی در این رابطه خواهید شنید اما امروز پس از 4 ماه هنگامی که به فروشگاه‌های کتاب سر می‌زنیم، هنوز هم نیکلاس کوچولو، هری پاتر، داستان‌های نارینا و... ویترین اصلی قفسه‌ها و جایگاه‌های اصلی کتاب کودک را به خود اختصاص داده‌اند.

امروز هنوز هم وقتی پای صحبت نویسندگان، شاعران، ناشران و انجمن‌های صنفی و علمی که به صورت تخصصی در ارتباط با ادبیات کودک و نوجوان کار می‌کنند می‌نشینی بشدت نگران آشفته بازار کتاب و ادبیات کودک و خلا برنامه‌ای مدون و راهگشا در این زمینه هستند.

کلاهی که بر سر کودکان می‌رود

جواد محقق که از پیشکسوتان این عرصه به شمار می‌رود با اشاره به یک فرآیند تاریخی می‌گوید: پیش از انقلاب غلبه با کتاب‌های ترجمه‌ای بود و تعداد مولفان و شاعران ادبیات کودک شاید از تعداد انگشت‌های دست فراتر نمی‌رفت، اما پس از انقلاب بویژه در دهه 60 شرایط به نفع توسعه کمی و کیفی تالیف و تولید داخلی تغییر کرد.

وی می‌افزاید: در سال‌های اخیر با توجه به تولیدات انبوهی که در دیگر کشورها صورت می‌گیرد کم‌کم ترجمه ادبیات کودک جای خود را در جامعه ما باز کرده اما متاسفانه در مواردی با آسیب‌هایی همراه بوده است.

محقق در این ارتباط معتقد است که برخی جوانان که مختصری زبان می‌دانند و توانایی ترجمه آثار فخیم و ارزشمند را ندارند به سمت ترجمه کتاب‌های نازل و دم دستی کودک و نوجوان با کلماتی محدود می‌روند و ناشر هم به دلایل مختلف از جمله حق‌التالیف پایین، آماده بودن تصویر سازی کتاب و در مجموع هزینه پایین‌تر، در زمان کم این آثار را منتشر می‌کند. اما وضعیت تولید داخلی مساله دیگری است که محقق در ارتباط با آن نکته‌ای را مطرح می‌کند: متاسفانه در داخل هم بسیاری از مولفان ابتدایی‌ترین اصول نگارش ادبیات کودک و نوجوان را نمی‌دانند یا شناخت روان‌شناسانه و تربیتی از کودک و نوجوان ندارند، اما به شکل کارتونی و ارزان اقدام به تولید اثر می‌کنند بی‌آن‌که حتی وزن و قافیه را حداقل رعایت کنند، اما آثارشان در همه کتابفروشی‌ها حتی کیوسک‌های مطبوعاتی و داروخانه‌ها عرضه می‌شود و مخاطب ناآگاه هم آن را می‌خرد و به این شکل و به آسانی سر مخاطب کودک کلاه گذاشته می‌شود.

وضعیت نظام آموزشی و تحصیلی کشور آخرین آسیبی است که جواد محقق به آن اشاره می‌کند. او می‌گوید: به دلیل مشکلاتی که نظام آموزشی ما دارد کودکان و فرزندان ما تا حدودی کتاب‌گریز بار می‌آیند و آن حس و علاقه‌ای که باید نسبت به کتاب در بچه‌ها شکوفا شود کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.

پژوهشگر و منتقد نداریم

از سوی دیگر محمدرضا یوسفی نویسنده کودک و نوجوان که چندی پیش یکی از داستان‌هایش در کتاب‌های درسی ارمنستان هم ترجمه و منتشر شد، معتقد است مشکل اصلی کتاب کودک و نوجوان فقدان ارتباط میان نویسندگان و پدید آورندگان با مخاطبان است.

یوسفی می‌گوید: چند نفر از مولفان این حوزه را می‌شناسید که به صورت مستقیم و مستمر با کودکان در ارتباط باشند به مدارس و مهدهای کودک بروند و برای بچه‌ها حرف بزنند و ساعتی را به صورت منظم با آنها بگذرانند و دغدغه‌های آنها را بشناسند؟!

وی تربیت نکردن افرادی که به صورت جدی و تخصصی به پژوهش و نقد در این عرصه بپردازند را آسیب دیگر می‌داند و می‌گوید: رشد هر حوزه‌ای نیاز به نقد و پژوهش دارد مگر می‌شود ما تنها یک مجله و رسانه تخصصی ادبیات کودک داشته باشیم و بعد در این زمینه پیشرفت و توسعه پیدا کنیم. او تاکید می‌کند:‌ تا زمانی که ما این موضوع را جدی نگیریم، ادبیات کودک هم مغفول می‌ماند و بدرستی معرفی نمی‌شود.

فقدان برنامه راهبردی

شهرام اقبال‌زاده، دبیر انجمن نویسندگان کودک و نوجوان هم وضعیت ادبیات کودک را در شرایط فعلی نگران‌کننده می‌داند و می‌گوید: ما بیانیه‌ای را در انجمن آماده و منتشر کردیم که در آن بشدت نسبت به فضای فعلی جامعه و نوع رویکرد به ادبیات کودک نگرانی خود را ابراز داشته‌ایم.

وی می‌افزاید: در حالی که در مراسم افتتاحیه نمایشگاه کتاب بر توجه به ادبیات کودک و نوجوان تاکید شد، اما در همان نمایشگاه یک زیرزمین و فضایی نامناسب را به این حوزه اختصاص داده بودند. به عقیده وی، دولتمردان و سیاستگذاران برنامه‌ای ندارند و بیشتر طرح‌ها و سخن‌هایشان تبلیغاتی است.

دبیر انجمن نویسندگان کودک و نوجوان تاکید می‌کند که در حال حاضر به نظر می‌رسد هیچ برنامه راهبردی برای توسعه ادبیات کودک وجود ندارد.

حمایت از تالیف داخلی

اظهارات اقبال‌زاده و دیگر نویسندگان و شاعران باعث می‌شود که این پرسش و فعالیت‌های وزارت ارشاد و دولتمردان درباره ادبیات کودک را با مشاور معاون فرهنگی این وزارتخانه که یکی از سیاست‌گذاران فعالیت‌های حوزه ادبیات و کتاب است، در میان بگذاریم.

قبادی، سیاست اصلی ارشاد را حمایت ویژه از ناشران و نویسندگان و فعالان عرصه کتاب کودک عنوان می‌کند و می‌گوید: راه‌اندازی جشنواره کتاب‌های برتر کودک و نوجوان در سال‌های اخیر، یکی از همین برنامه‌هاست ضمن این که در این ایام و در وزارت ارشاد نگاه ویژه‌ای به ادبیات و کتاب کودک داریم و سعی کرده‌ایم بیشتر به صورت غیرمستقیم با حمایت از بخش خصوصی و ناشران و انجمن‌های کودک و نوجوان این کار را انجام دهیم.

وی می‌افزاید: رویکردی که دنبال می‌کنیم فاصله گرفتن از ترجمه است، مگر در مواردی که بسیار تخصصی باشد و سیاست‌گذاری‌های ما در راستای حرکت به سمت تولید و تالیف داخلی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان است. در همین رابطه نشست‌های کارشناسانه و مداومی را با نویسندگان و مولفان کودک و نوجوان برقرار می‌کنیم.

با توجه به صحبت‌های قبادی و مولفان و دست‌اندرکاران کتاب و ادبیات کودک به نظر می‌رسد هنوز میان مسوولان و مولفان ارتباط دوسویه و متقابلی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان وجود ندارد و در این زمینه اختلاف نظر زیادی باقی است. از یک سو برخی معتقدند برنامه و حمایت مدون و جامع وجود ندارد و از سویی ارشاد اصل را بر حمایت قرار داده است.

گروه فرهنگ و هنر - سینا علی‌محمدی

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها