اگر امسال ، سال اصلاح الگوی مصرف نبود

با سپری شدن 3 دهه از انقلاب اسلامی، در سال 1388 به دهه چهارم انقلاب پای نهاده‌ایم ؛ دهه‌ای که رهبر معظم انقلاب از آن به دهه پیشرفت و عدالت یاد کرده‌اند، آنجا که می‌فرمایند: ملت ایران دهه چهارم انقلاب را به گامی بلند در روند تحقق آرمان اصیل پیشرفت و عدالت تبدیل خواهد کرد.

قبل از ادامه مطلب، لازم است گریزی به ساختار برنامه‌ریزی با هدف توضیح آرمان و اهداف آرمانی داشته باشیم. آرمان یا اهداف آرمانی  که از آن به Goals تعبیر می‌شود قله و سمت و سو در اجرای برنامه‌های هدفمند است. خود آرمان و اهداف آرمانی نیز از مبانی اعتقادی، ارزشی و عقلایی نشات می‌گیرد.

برای تحصیل آرمان و دستیابی به آن، برنامه‌ریزی‌های راهبردی (Strategic Plans) الزام‌آور است. در قدم بعد و پس از تعریف و تعیین راهبردها یا همان استراتژی‌ها، در یک یا چند برنامه بلندمدت‌ (Long  Term Plans) می‌بایست به استراتژی‌ها رسید. طراحی و اجرای چند برنامه‌ میان‌مدت و کوتاه‌مدت یک تا 3 ساله نیز مراحل اجرایی رسیدن به اهداف برنامه‌های بلندمدت 5 تا 10 ساله را ترسیم می‌کند.

با توجه به آنچه گفته شد می‌توان استنباط کرد که رهبر حکیم انقلاب به موازات اعلام 2 هدف آرمانی، اصلی‌ترین برنامه راهبردی را در تحقق این 2 آرمان،  اصلاح الگوی مصرف می‌دانند.حال نهادهای ذی‌ربط کشور در این خصوص یعنی اجرای منویات معظم‌له چه باید بکنند؟ به‌زعم این قلم، مراحل کار به شرح تالی است:

1- ارائه تعاریف جامع و مانع از 2 هدف آرمانی؛ نگارنده معتقد است تحقق آرمان‌های اصیل پیشرفت، عدالت و قسط در واقع تحقق رخ اقتصاد اسلامی است که آرمان پیشرفت، نماد آن و عدالت و قسط، باطن این اقتصاد است.

2- در ادامه و بتدریج، تحت رهنمودهای رهبر عزیزمان، راهبردهای ضروری دیگر در نیل به آرمان‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی انقلاب تعریف و تدوین شود (به طور مثال، اصلاح در الگوی توزیع.)

3- در هر بخش از زیربخش‌های اقتصادی، هنجارهای آرمانی با هدف معرفی هنجارهای بومی یا همان بومی‌سازی هنجارهای آرمانی، با اندیشه ژرف و مطالعات دقیق بر 3 پایه مبانی ارزشی، مبانی علوم نظری و مبانی علوم تجربی و کاربردی، بازتولید و بازتعریف شود.

4- برای راهبرد تکلیفی، برنامه‌های بلند، میان و کوتاه‌مدت پی‌ریزی و به صورت کاملا حساب شده، مسوولانه اجرا شود.

نکته: آیا اصلاح الگوی مصرف مشخصا برای سال 1388 تعریف شده یا راهبرد اقتصادی دهه چهارم انقلاب اسلامی است؟ به 2 دلیل، این راهبرد نمی‌تواند برای یک سال محدود شود. دلیل اول، توضیحات فوق‌الذکر است و دلیل دیگر را می‌توان در بیانات رهبری در پیام نوروزی 88 جستجو کرد، آنجا که می‌فرمایند: عمل به این شعار [نوآوری و شکوفایی در سال 1387]، در مرحله مقدماتی خوب بوده اما باید شعار نوآوری و شکوفایی را همچنان با جدیت پیگیری کنیم تا به فضل الهی، به نقطه‌ای که شایسته ملت ایران است، برسیم.

به این ترتیب، همان‌طور که رهبری در بخش علم و فناوری، آرمان جنبش نرم‌افزاری را اعلام و استراتژی رسیدن به آن را «نوآوری و شکوفایی» اعلام کردند و صراحتا جدیت در پیگیری آن را مطالبه نظام اعلام کرده‌اند، به طوری که این مطالبه به سال 1387 محدود نمی‌شود، اصلاح الگوی مصرف نیز محدود به سال 1388 نمی‌شود و تحقق آن، از مطالبات نظام در یک برنامه حداقل 5 و حداکثر 10 ساله (بر منطق دستیابی به هدف راهبردی در قالب اجرای برنامه‌های بلندمدت) است.

در این ارتباط، ایشان می‌فرمایند: همه ما بخصوص مسوولان قوای سه‌گانه، شخصیت‌های اجتماعی و آحاد مردم باید در سال جدید در مسیر تحقق این شعار مهم، حیاتی و اساسی یعنی اصلاح الگوی مصرف در همه زمینه‌ها، برنامه‌ریزی و حرکت کنیم تا با استفاده صحیح و مدبرانه از منابع کشور، مصداق  برجسته‌ای از تبدیل احوال ملت به نیکوترین حال‌ها ظهور و بروز یابد.

سوال: اگر امسال سال اصلاح الگوی مصرف نبود، چه می‌شد؟ برای پاسخ به این سوال، بهتر است به فرازهایی دیگر از بیانات رهبر حکیم انقلاب در سخنرانی روز اول فروردین در سال 1388 در مشهد مقدس اشاره شود.

معظم له در فرازی از سخنرانی می‌فرمایند: باید اعتراف کنیم که عادت‌ها، سنت‌ها و روش‌های غلط، زیاده‌روی در مصرف را به دنبال آورده و نسبت میان تولید و مصرف را به ضرر تولید برهم زده است.

در بخش مهم دیگری از بیانات، ایشان می‌فرمایند: این حرکت [شعار اصلاح الگوی مصرف در سال 1388]، گامی اساسی در روند پیشرفت و عدالت است چرا که بیماری اسراف، از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، آسیب ها و مشکلات گوناگونی به وجود آورده و آینده کشور را تهدید می‌کند. حال تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل؛ رهبری به روشنی پاسخ این سوال مقدر را    داده‌اند که همانا یکی از تهدیدهای جدی آینده کشور و نظام، از ناحیه بیماری اسراف است.

لازم به یادآوری است که اسراف، محدود به مصرف‌کنندگان نهایی نمی‌شود. در مصادیقی که در این سخنرانی اعلام شد این مهم بوضوح تبیین شده است حتی رهبر معظم طی دستورالعملی لازم‌الاجرا در همین سخنرانی می‌فرمایند: مقابله با اسراف و  صرفه‌جویی صحیح، با حرف امکان‌پذیر نیست و قوای مقننه و مجریه موظفند با قانونگذاری صحیح و اجرا و پیگیری قاطعانه، الگوی مصرف را از  تولید تا مصرف و بازیافت اصلاح کنند.

اما براستی چرا با گذشت بیش از 2 دهه از پایان دفاع مقدس، جامعه ما دستخوش چنین بیماری و تهدیدی شده که آینده کشور را به خطر انداخته است. مگر نه این است که ما مسلمان شیعه و از چکاداندیشانی هستیم که فکر و اندیشه آنها در اوج است. آیا نه این است که هنوز به بلوغ مورد انتظار و شایسته ملت ایران اسلامی و انقلابی در همبستگی نرسیده‌ایم؟ وجدان فردی و خردجمعی جامعه به نیکویی می‌تواند پاسخگوی این یادداشت باشد.

بهروز پورسینا