انقلا‌ب از نگاه دیگران

هواپیمای بوئینگ 747 چارتر شده روی تهران دوری زد و با عبور از رشته کوه‌های البرز در مجاورت شهر به آرامی روی باند فرودگاه مهرآباد نشست. درست در زمانی که نزدیکان آیت‌الله خمینی و خبرنگاران در تکاپو بودند، پیرمردی که عمامه‌ای سیاه رنگ و عبایی بلند بر تن داشت از هواپیما خارج شد و قدم به هوای سرد فوریه تهران گذاشت.

آیت‌الله خمینی با پشتی خموده و در حالی که یکی از میهمانداران ایرفرانس به او کمک می‌کرد با پایین رفتن از پله‌های متحرک هواپیما قدم به خاک ایران گذاشت. آیت‌الله 78 ساله، رهبر انقلاب ایران پس از 15 سال تبعید عاقبت به خانه بازگشت. این لحظه بی‌شک آغازی به عصری جدید در کشوری بود که طی ماه‌های قبل انقلاب به شکل خطرناک غیرقابل کنترل به نظر می‌رسید.

پس از سلسله تظاهرات‌هایی مملو از خشم و نارضایتی که بحران یک ساله ایران را به نقطه اوج رسانده بود عاقبت این کشور غرق در سرور و خوشحالی است. میلیون‌ها تن از سراسر کشور به پایتخت آمده‌اند. آنان در دو سوی مسیر 20 کیلومتری فرودگاه تا بهشت‌زهرا -جایی که بسیاری از شهدای انقلاب در آن آرمیده‌اند- صف کشیده‌اند تا برای اولین بار برای لحظاتی هم که شده آیت‌الله را از نزدیک ببینند. با خشنودی فریاد می‌زنند: «روح‌ خدا آمد»، «او نور جان‌های ماست.»

جمعیت به حدی زیاد است که کاروان حامل آیت‌الله به دفعات متوقف می‌شود و عاقبت چند کیلومتر باقیمانده را به جای خودرو با هلیکوپتر پشت سر می‌گذارند. آیت‌الله خمینی در بهشت زهراب به قطعه 17 ‌رفت، بر مدفن آنانی که جان خود را در اعترضات ضد رژیم از دست داده‌اند، نماز گذارد و نطقی 30 دقیقه‌ای ایراد کرد. او با اشاره به خیل کسانی که در این اعتراض‌ها کشته شده‌اند در اظهاراتی که به ظاهر دولت کارتر را خطاب قرار می‌داد، پرسید: آیا این حقوق بشری است که از آن سخن می‌گویید؟

آیت‌الله خمینی از اقامتگاه خود در دهکده نوفل‌لوشاتو در حومه پاریس، پایتخت فرانسه با جریان مداوم اعلامیه‌های خود -پیام‌هایی که از معتقدان و مومنان می‌خواست دولت پادشاهی را به نفع آنچه از آن تحت عنوان حاکمیت مبتنی بر جمهوری اسلامی یاد می‌شد- ساقط کنند هدایت جریان انقلاب را برعهده داشت.

بخش اعظم مردم به این ندا پاسخ دادند. اعتراضات گسترده با نام و رهبری آیت‌الله بود که چاره‌ای برای شاه برای خروج از کشور، تمدید اقامت اجباری در خارج و واگذاری دولت به دستان نامطمئن شاهپور بختیار، نخست‌وزیر باقی نگذاشت. آیت‌الله با اراده‌ای آهنین و در غیاب کمترین نشانه‌ای از مصالحه‌جویی به مخالفت با بختیار پرداخت و از آن جا که او منصوب شاه بود، ‌دولتش را غیرقانونی برشمرد.

با این حال آیت‌الله خمینی با ورود به صحنه با مسوولیت‌هایی به مراتب دشوارتر از به حرکت درآوردن مردم علیه دولتی فاسد و منفور روبه‌رو خواهد شد. آیت‌الله اعلام کرده شورای انقلاب جدیدی را تشکیل خواهد داد. او با انجام این کار با خطر کودتای ارتش مواجه است که ژنرال‌هایش هنوز به شاه وفادار هستند. او باید در شرایطی که نفرت از شاه و علاقه و عشق به او تنها عامل حفظ وحدت جامعه است موانع زیادی را از سر راه بردارد و دولتی جدید تشکیل دهد. این برای رهبری روحانی که بر آموزه‌های قرآنی تسلط دارد اما هیچ تجربه عملی در حوزه سیاست ندارد انتظار زیادی است.

عاقبت پس از چند هفته برنامه‌ریزی برای بازگشت آیت‌الله خمینی به تهران بختیار ناچار به بازگشایی فرودگاه‌ها برای بازگشت آیت‌الله شد. نزدیکان آیت‌الله بلافاصله پس از اعلام خبر بازگشایی فرودگاه‌ها هواپیمای جامبوجتی را از ایرفرانس اجاره کردند. توافقات نهایی برای بیمه هواپیما به دست آمد و مقرر شد هواپیما با نصف ظرفیت حرکت کند تا اگر موفق به فرود در تهران نشد سوخت کافی برای بازگشت به پاریس داشته باشد.

به دلیل ترس از بلوا در هواپیما و  دیگر تهدیداتی که متوجه این پرواز بود دولت فرانسه از عزیمت زنان و کودکان با آن جلوگیری کرد اگرچه به چند خبرنگار زن اجازه داده شد همراه آیت‌الله راهی تهران شوند. حتی زنان بیت امام هم چند روز بعد با هواپیمایی تجاری به تهران باز می‌گردند.

پس از تمام مغرب آن روز آیت‌الله خمینی سعی کرد آن دسته از نزدیکان را که به دلیل محدودیت ظرفیت هواپیما قادر به همراهی وی نبودند، دلداری دهد: «مساله مهم این نیست که شما در هواپیما باشید بلکه این است که به مبارزه ادامه دهید.» او قبل از ترک پاریس از دولت و ملت فرانسه به واسطه میهمان‌نوازی‌شان قدردانی کرد.

بخش اعظم صندلی‌های محدود هواپیما را اصحاب رسانه‌ها و به ویژه خبرنگاران خارجی پر کرده بودند تا آنجا که پاره‌ای منابع تعداد آنها را 150 نفر برآورد کرده‌اند. آیت‌الله خمینی دقایقی پس از بلند شدن هواپیما به طبقه دوم جامبوجت رفت و برای 2 ساعت و نیم خوابید. حوالی بامداد و زمانی که هواپیما در حال عبور از آسمان ترکیه بود از خواب برخاست تا نماز گذارد. وقتی خلبان اعلام کرد هواپیما وارد حریم هوایی ایران شده و نیم ساعت دیگر در تهران بر زمین می‌نشیند، آیت‌الله با چشمانی مشتاق به کوه‌های برف گرفته و زیبای زاگرس نگاهی انداخت.

در ترمینال ورودی حدود هزار نفر از اعضای کمیته استقبال با فریادهای الله‌اکبر خود به پیشواز آیت‌الله آمدند. آیت‌الله در اولین سخنان خود خطاب به صدها هزار نفر از آحاد مردم به حاکمیت شاه که «فرهنگ ایران را مورد هجمه قرار داده و آن را به فرهنگ استعماری تبدیل کرده بودند» تاخت و تاکید کرد تنها زمانی می‌توانیم از پیروزی بگوییم که دست اجانب را قطع کرده باشیم.

این اظهارات آغاز عصر جدیدی در ایران بود که بی‌شک می‌توان از آن تحت عنوان «عصر خمینی» یاد کرد. عصری که تلاش‌های آیت‌الله برای قطع سلطه اجانب با فریادهای الله‌اکبر مردم همراه شده است.