مجاهدت‌های خاموش

ساخت سریال‌های تاریخی از کجا آغاز شد؟

سلطان صاحبقران، دلیران تنگستان، دایی‌جان ناپلون، آتش بدون دود، پهلوان نایب و سمک عیار عمده‌ترین سریال‌های تاریخی تولید شده در تلویزیون پیش از انقلاب است. این فهرست در سال‌های بعد از انقلاب هم این فهرست رشد چندانی نداشت و سریال‌هایی که با حال و هوای تاریخی  مذهبی در این سال‌ها ساخته شدند، به چند نام همچون سربداران، بوعلی سینا، هزار دستان، گرگ‌ها، کوچک جنگلی، امیرکبیر محدود شدند. هر یک از این سریال‌ها در زمان ساخت خود داستان و حکایت‌ها فراوانی را ایجاد کردند. بیشتر این سریال‌ها از حال و هوایی مشابه برخوردار بودند و می‌توان بسادگی درباره همه آنها نشانه‌های مشترکی را پیدا کرد. توجه به حال و هوایی مذهبی، تعهد شدید سازندگان نسبت به خلق اثری ملی  که با توجه به کمبودهای تلویزیون در آن زمان مساله‌ای قابل توجه است  تاکید بر شیوه‌های تئاتری در بازی بازیگران و نگارش متن از مهم‌ترین ویژگی‌های این آثار است.

ساخت سریال‌های تاریخی از اواسط دهه 70 و با آماده نمایش شدن سریال تلویزیونی امام علی(ع) و پخش آن از سیما در سال 76 رنگ و بوی دیگری گرفت. اگر تا آن زمان نگاه مسوولان تلویزیون به ساخت سریال‌های تاریخی آثاری با ساختارهای اغراق شده و حال و هوایی تئاتری بود، پخش سریال امام علی(ع)‌ و جریانی که این سریال در سطح جامعه ایجاد کرد، مسوولان تلویزیون را با ظرفیت بالایی در سریال‌سازی آشنا کرد. سریال امام علی(ع)‌ حاصل یک فعالیت حدودا 5 ساله بود که از ابتدا قرار نبود در قالب سریالی تلویزیونی ساخته شود. اثر در ابتدا قرار بود به عنوان یک تله‌تئاتر مقابل دوربین برود، اما به مرور و با گذشت زمان کار جدی شد و امام علی به سریالی تلویزیونی تبدیل شد که در طول 5 سال بارها به دلیل مشکلات مالی تعطیل شد و البته در پایان نیز بدون آن که کارگردان آن بتواند تمامی ظرایف و ریزه‌کاری‌ها را در تکمیل اثر لحاظ کند، به مرحله پخش رسید؛ اما همین اثر هم در زمان پخش مخاطبان فراوانی کسب کرد. شاید بتوان برخی ویژگی‌هایی را که سبب جریان‌ساز شدن امام علی(ع)‌ شد، در چند بخش خلاصه کرد. مواردی همچون: دیالوگ‌نویسی روان و راحت اثر، فضاسازی خوب و موثر، ساخت دکورهای گسترده برای سریال، حضور بازیگران حرفه‌ای، توجه به چهره‌های کشف نشده سینما و تلویزیون و دریافت بازی‌های متفاوت از آنها سبب شد امام علی به الگوی خوبی برای ساخت سریال‌های تلویزیون تبدیل شود. بر اساس همین الگو مسوولان تلویزیون تصمیم به ساخت سریال‌های تاریخی دیگری نیز گرفتند که البته هیچ یک از آنها نتوانست شهرت، محبوبیت و جریان سازی سریال امام علی(‌ع)‌ را به همراه داشته باشد.

قصه مختارنامه از کجا آغاز شد؟

داوود میرباقری این روزها در حال ساخت سریال مختارنامه است. در زمانی که این مطلب نوشته می‌شود، دست‌اندرکاران این سریال در شب‌های سردی که وزش بادهای شهریار بر شدت آن اضافه می‌کند، در منطقه احمدآباد مستوفی در جنوب غربی تهران در حال فیلمبرداری بخش‌هایی از این سریال هستند که در دکورهای شهر مکه اتفاق می‌افتد. در این بخش قرار است حمله سپاهیان بنی‌امیه به شهر مکه به تصویر کشیده شود. حمله‌ای که در آن با استفاده از منجنیق کعبه به آتش کشیده و بخشی از خانه خدا تخریب می‌شود.

برای فیلمبرداری این بخش از داستان دکور کعبه ساخته شده است. این دکور شامل بخش‌های مختلفی همچون: 44 رواق، 4 دروازه، بنای کعبه، چاه زمزم، مقام ابراهیم، حجر اسماعیل، خانه‌های مشرف به مکه، فضای حدفاصل صفا و مروه و فضاهایی است که به شکل لته ساخته شده تا حال و هوایی واقعی‌تر به فضای این مجموعه بدهد.

با این توضیح مقدماتی می‌توان به یکی از ویژگی‌های اصلی سریال مختارنامه یعنی بخش صحنه، لباس و دکور آن اشاره کرد. بخشی که از ابتدای ساخت این سریال زیر نظر محسن شاه ابراهیمی مدیر طراحی این سریال فعالیت خود را آغاز کرد و بخش‌های متنوعی را در برگرفت.

نکته مهم درباره سریال مختارنامه این است که در این سریال تمامی آنچه که مورد نیاز بوده، از شمشیر و نیزه گرفته تا کفپوش‌های خانه‌ها و کاخ‌ها ساخته شده و تنها چیزی که از آن به شکل آماده استفاده شده اسب بوده که علت آن هم این بوده که اسب‌های امروزی با اسب‌های دوره‌ای که سریال در آن رخ می‌دهد تفاوتی ندارد.

در فهرست مفصل عوامل این سریال و در بخش صحنه، دکور و لباس تخصص‌های مختلفی وجود دارد. طراح صحنه، طراح لباس، مدیر اجرایی ساخت دکور، مدیرصحنه، کارگاه پشتیبانی صحنه، کار گاه ساخت دکور، گروه آهنگری، بنا و استادکار، انباردار، کارگاه ساخت آکساسوار، خیاطان صحنه، کارگاه سرامیک، طراح لباس، مدیر کارگاه خیاطی، گروه دست‌دوزی و تزیینات، جامه‌آرا و رنگرز، گروه کفاشی، گروه کهنه‌کاری و آماده‌سازی لباس، گروه داربست و اسکلت‌بندی برخی از زیر مجموعه‌های گروه طراحی است که هر یک از آنها در ساخت و آماده‌سازی بخشی از دکور، صحنه و لباس این سریال حضور داشته‌اند. سریال مختارنامه این امکان را داشته که به دور از دکورهای تکراری، کلیشه‌ای و تئاتری شهرک غزالی، در فضایی مستقل اقدام به ساخت و ساز دکورهای خود کند و در فضایی به دور از ساختمان‌ها، تیرهای چراغ برق و همه عوارض شهری هم امکان فیلمبرداری و چرخش 360 درجه دوربین را به دست بیاورد و هم این که از امکان خوبی مانند صدابرداری سر صحنه برخوردار شود.

بخش عمده‌ای از دکورهای سریال مختارنامه در همین محل ساخته شده است. این دکورها شامل بخش‌های مختلف دکور شهر کوفه همچون مسجد، کاخ‌ دارالعماره، خانه‌ها، میدان‌ها بازارهاست. البته نگاه سازندگان سریال مختارنامه به دکور در این سریال نگاهی موزه‌ای نبوده که بخواهند فضایی را بسازند و بعد آن را برای همیشه نگه دارند، بلکه در هر بخشی بسته به ضرورت کار این دکورها تغییر شکل پیدا کرده و به عنوان فضایی جدید آماده فیلمبرداری شده است. به عنوان مثال، کاخ دارالعماره کوفه که یکی از دکورهای باشکوه این سریال است، پس از پایان فیلمبرداری بخش‌های مربوط به کوفه، به عنوان کاخ دارالعماره مکه تغییر شکل پیدا کرد و بخش‌های دیگری از این سریال در آن مقابل دوربین رفت. در همین دکور نیز در مقطعی از کار بخشی از دکور به فضای کاخ مدائن و حیاط آن تغییر شکل یافت.

خانه‌های مختلفی هم در سطح کوفه ساخته شد که پس از پایان فیلمبرداری به کارگاه‌های مختلف تبدیل شد تا همه بخش‌های این سریال در محدوده مشخصی تمرکز پیدا کند. برای سریال مختارنامه دکور دهکده لفقا که محل زندگی مختار و همسرش است نیز در حوالی ورامین ساخته شد. دکور شهر مکه نیز که بنایی عظیم به حساب می‌آید، ابتدا قرار بود خارج از تهران و در حوالی شاهرود ساخته شود؛ اما در نهایت منطقه احمدآباد مستوفی و در همان زمین اصلی ساخته شد. با توجه به این نکته که بنای اصلی ساختمان کعبه در یک گودی قرار دارد، برای آماده سازی زمین این بخش از کار حدود 6 متر از زمین با فرم‌های طبقاتی خاکبرداری شد و پس از خارج کردن 40 هزار متر مربع خاک، حدود 20 تن مالچ روی این بخش پاشیده شد تا خاک ثابت بماند. سال آینده زمانی که این سریال از یکی از شبکه‌های سیما پخش می‌شود هیچ یک از مخاطبان تلویزیون شاید متوجه این میزان هزینه و انرژی صرف شده در این سریال نباشند اما قطعا بخشی از لذتی که از تماشای این سریال نصیب مخاطب می‌شود، به دلیل تلاش‌هایی است که در این بخش انجام شده تا برای مخاطب تلویزیون که این روزها فیلم‌های روز تاریخی دنیا را بارها و به سادگی از تلویزیون تماشا می‌کند، مختار نامه حرفی برای گفتن داشته باشد.

فعالیت‌هایی که به چشم نمی‌آید

ساخت و ساز سریال‌های تاریخی تنها محدود به مدت زمان فیلمبرداری نمی‌شود. این سریال‌ها بیشتر مرحله‌ای طولانی و وقت‌گیر با عنوان پیش تولید را پشت سر می‌گذارند و معمولا در طول ساخت کار نیز همزمان با فیلمبرداری بخش‌های مختلف، گروهی دیگر از عوامل مشغول آماده‌سازی بخش دیگری از این سریال هستند.
یکی از ویژگی‌های داوود میرباقری در مقام کارگردان که آثار او را از دیگر کارگردان‌ها متمایز می‌کند، انتخاب‌های اوست. این انتخاب در حوزه بازیگری همواره نتایج درخشانی داشته که برای بسیاری از مخاطبان تلویزیون و سینما قابل لمس است. هیچ کس نیست که بتواند انتخاب ویشکا آسایش، داریوش ارجمند، محمد رضا شریفی نیا، چنگیز وثوقی و کریم اکبری مبارکه را در سریال امام علی(ع)‌ و بازیگرانی مانند امین تارخ، فریبا کوثری، سارا خوئینی‌ها و داریوش ارجمند را در معصومیت از دست رفته نادیده بگیرد. این انتخاب در حوزه لوکیشن هم شکل دیگری پیدا می‌کند و این کارگردان به سمت فضاهای بکر و تازه‌ای می‌رود که حرکت بازیگران و رخ دادن داستان در آن باورپذیر باشد. طبیعی است بخش عمده‌ای از زحمت یافتن این فضاها و آماده‌سازی فضا برای فیلمبرداری به دوش گروه گمنام و زحمتکشی با نام گروه تدارکات می‌افتد. این گروه که معمولا در سریال‌های تاریخی با نام گروه مجاهدت‌های خاموش از آنها نام برده می‌شود، از ابتدای شکل‌گیری مقدمات سریال مختارنامه در اواخر سال 81 به وسیله مقصود میرهاشمی اداره شده است.

مختارنامه با وجود تمرکز طولانی بر دکورهای شهر کوفه در طول سال‌های گذشته ،برای مدت زمان‌های چند ماهه در شهرهایی مانند آبادان و اطراف آن، شوشتر، شاهرود و مناطق اطراف آن، اخترآباد شهریار، ورامین و شهرک سینمایی دفاع مقدس برنامه فیلمبرداری داشته و در بیشتر این مناطق بخش‌های سخت کار مقابل دوربین رفته است. طبیعی است که فراهم آوردن شرایط مساعد برای حضور گروه‌های فراوانی از عوامل و بازیگران در سر صحنه سریال، فراهم کردن غذا و امکانات پذیرایی و اسکان آنها، خرید تجهیزات و لوازم مورد نیاز، تامین اسب، اسکان هنرورانی که از شهرهای مختلف برای نقش‌آفرینی در سریال مختارنامه آمده‌اند، تامین سربازان برای صحنه‌های شلوغ و ایجاد زیرساخت‌های لازم در شهرک سینمایی احمدآباد مستوفی، فعالیت‌های سخت و مستمری است که از سوی این گروه در این سریال انجام شده است و البته این بخش از فعالیت‌ها هم احتمالا در نگاه مخاطبان عادی تلویزیون به چشم نخواهد آمد.

جلوه‌های ویژه و متنوع

ضعف جلوه‌های ویژه یکی از مهم‌ترین مشکلات بر سر راه تولید فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی تاریخی است. در سال‌های اخیر جلوه‌های ویژه در بخش فیلم‌های جنگی رشد فراوانی داشته، اما در بخش سریال‌ها و فیلم‌های تاریخی هنوز هم همه فعالیت‌ها به شکل میدانی انجام می‌شود و هر اتفاقی نیز مانند حادثه‌ای واقعی در صحنه و  مقابل دوربین شکل می‌گیرد.

داوود میرباقری بارها در صحبت‌های خود به این مساله اشاره کرده که ضعف جلوه‌های ویژه هنگام ساخت سریال امام علی سبب شد او نتواند پلان‌ها و سکانس‌های جنگی سریال را با شکلی دلخواه به تصویر بکشد. البته چنین ضعفی درباره سریال مختارنامه قابل قبول نبود؛ زیرا مختار شخصیتی است که شهرت فراوانی به جنگاوری دارد و نمی‌توان چنین شخصیتی را در داستانی به تصویر کشید و در آن چند جنگ و مبارزه زیبا و موثر را بازسازی نکرد. در مختارنامه بیش از 100 سکانس جنگی وجود دارد و 5 جنگ مختلف به تصویر کشیده می‌شود. این نبردها به این شرح است: نبرد نصیبن/ نبرد ابراهیم مالک اشتر با عبیدالله ابن زیاد، نبرد بنات تل/ نبرد سپاه مختار با فرماندهی یزید ابن انس با لشگر شام، نبرد عین‌الورده/ نبرد سپاه توابین با سپاه معاویه، نبرد حروراء/ نبرد احمر بن شمیط با مصعب بن زبیر و نبرد مکه/ نبرد عبیدالله بن زیاد با حصین بن نمیر جنگ‌های مفصلی است که در این سریال مخاطبان شاهد آن خواهند بود. برای باورپذیر کردن این بخش از کار چند فعالیت مشخص صورت گرفته است. یکی از این فعالیت‌ها استفاده از بدلکاران حرفه‌ای است که در این سریال زیر نظر علیرضا فتحی در این سریال فعالیت کرده و صحنه‌هایی مانند پرت شدن از بلندی، پرت شدن از اسب و زمین خوردن را به تصویر کشیده‌اند. 

بخش دیگر جلوه‌های ویژه این کار از سوی محمود اردلان، طراح حرکات رزمی مختارنامه به تصویر کشیده شده است. اردلان که  میرباقری از او با عنوان وزیر جنگ خود یاد می‌کند. او یکی از بازیگران این سریال بود که از مقطعی به دلیل آشنایی با فنون و هنرهای رزمی همچون شمشیربازی با حضور در مقام طراح حرکات رزمی، به طراحی و اجرای جنگ‌های مختارنامه کمک فراوانی کرد.

بخش دیگری از جلوه‌های ویژه این سریال شامل صحنه‌های تیر خوردن، فرو رفتن شمشیر در شکم و اصابت نیزه به بدن سربازان نیز توسط محسن شاه‌ابراهیمی، مدیر طراحی این سریال طراحی و اجرا شده است.

در بخش دیگری از سریال نیز که نیاز به سرها و دست‌های قطع شده و بدن‌های متلاشی شده و هیولاها بوده، گروهی زیر نظر عبدالله اسکندری مشاور کارگردان و طراح جلوه‌های ویژه گریم در قالب کارگاهی مستقل فعالیت کرده‌اند تا این بخش از کار نیز واقعی و طبیعی از آب دربیاید.

جشنواره بازیگران

مختارنامه جشنواره بازیگران سینما و تلویزیون است. بسیاری از بازیگرانی که آنها را در فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی در نقش‌های طولانی می‌بینیم، در این سریال به مقابل دوربین آمده‌اند تا برخی نقش‌های کوتاه، اما موثر را ایفاء کنند. مثلا همین چند روز پیش بهنوش طباطبایی ایفاگر یکی از نقش‌های محوری و اصلی سریال گل‌های گرمسیری، در سریال مختارنامه در نقش یکی از زنان اشراف مکه در چند سکانس مقابل دوربین رفت. سیدجواد هاشمی، امیر دلاوری، احمد ایراندوست، مسعود ولدبیگی، مریم بوبانی، بهزاد رحیم‌خانی، مهرداد ضیایی، شهره لرستانی، کوروش زارعی، حدیث فولادوند و الهام حمیدی برخی از بازیگران چنین نقش‌هایی هستند. در میان نقش‌های اصلی نیز مختارنامه انتخاب‌های قابل توجهی داشته است. انتخاب فریبرز عرب‌نیا برای نقش مختار یکی از این موارد است. عرب‌نیا در سینمای ایران سال‌ها جوان اول بوده و زمانی به مختار پیوست که به سن و سال میانسالی رسیده بود. خیلی از مخاطبان سینما هنوز هم نقش‌های او را در سلطان و ضیافت به یاد دارند و حالا حضور چنین بازیگری با این پس‌زمینه ذهنی عصیانگرانه در نقش شخصیتی تاریخی که قرار است جمع میان سیاستمداری و جنگاوری باشد؛ به مختارنامه رنگ و بویی زیبا بخشیده است. انتخاب رضا رویگری در نقش شاهزاده‌ای ایرانی هم که در طول زندگی مختار دوشادوش او می‌جنگد و در شکل‌گیری قیام او نقشی اساسی و جدی دارد، برگ برنده دیگری برای این سریال است. امین زندگانی در نقش مسلم بن عقیل، فرهاد اصلانی در نقش عبیدالله بن زیاد، پرویز پورحسینی در نقش میثم تمار، بهناز جعفری و شهرام حقیقت دوست در نقش زن و شوهری که مخالف مختار و از دشمنان او هستند، جعفر دهقان در نقش یک شخصیت کاملا منفی و بی‌رحم، رضا کیانیان در نقش حاکم کوفه، صالح میرزاآقایی در نقش یک شخصیت منفی که علیه مختار می‌جنگد، مهدی فخیم‌زاده در نقش عمر سعد، محمد فیلی در نقش شمر، رضا خندان در نقش سنان ابن انس، انوش معظمی در نقش حرمله، حسن پورشیرازی در نقش یک ایرانی علاقه‌مند به امام حسن(ع)‌، ویشکا آسایش در نقش جعده همسر امام حسن، اکبر زنجانپور در نقش عموی مختار و حامد میرباقری در نقش فرزند مختار برخی دیگر از انتخاب‌های جالب توجه مختارنامه در زمینه بازیگران است. ضمن آن که گروهی از بازیگران ناشناخته سینمای ایران نیز که سال‌ها به عنوان هنرور در سینمای ایران حضور داشته‌اند در بیشتر بخش‌های سریال با عناوینی همچون یاران مختار، یاران کیان و یاران شمر حضور داشته‌اند. 

جابه‌جایی و تغییر حداقلی عوامل

سریال‌های تاریخی معمولا به دلیل طولانی شدن زمان تولید با تغییر عوامل مواجه می‌شوند. این مساله یکی از نکاتی است که کیفیت کار را دستخوش تغییر می‌کند و معمولا در چنین شرایطی برای این که نتیجه کار اثری کیفی باشد، باید کمی با احتیاط دست به قضاوت زد. در سال‌های اخیر سریال‌هایی مانند در چشم باد و کلاه پهلوی دچار تغییر تهیه‌کننده شدند. سریال‌هایی مانند روزهای به یاد ماندنی و شهرآشوب نیز با تعویض کارگردان مواجه شدند.
این اتفاق‌ها به هر دلیلی که باشد قطعا بر کیفیت کار موثر است، اما در مورد مختارنامه از همان ابتدا محمود فلاح تهیه‌کنندگی کار را به عهده داشته است. عظیم جوانروح به عنوان مدیر فیلمبرداری، مسعود ولدبیگی به عنوان طراح چهره‌پردازی، رضا اصغری و حامد میرباقری به عنوان گروه کارگردانی، ایرج شهزادی به عنوان صدابردار، جمشید خندان به عنوان منشی صحنه، مهدی موسوی به عنوان دستیار اول طراح صحنه و علیرضا بیات در مقام دستیار تولید برخی از عواملی هستند که در طول این سال‌ها همراه مختارنامه بوده‌اند.  بخش تولید سریال مختارنامه یکی از بخش‌هایی است که در طول 6 سال گذشته 3 مدیر تولید را تجربه کرده است. بهروز خوشرزم، محمود غلامی و باقر آشتیانی در این مدت مدیریت تولید این سریال را به عهده داشته‌اند. البته به دلیل ضرورت‌های کار برخی تخصص‌های جدید نیز در این سریال شکل گرفته که ازجمله آنها می‌توان به یک پست میانی با عنوان مشاور کارگردان در امور برنامه‌ریزی و تولید اشاره کرد که این روزها مهران برومند در آن ایفای نقش می‌کند.

فیلمنامه کامل

مهم‌ترین مشکلی که مسوولان تلویزیون درباره سریال‌های تاریخی به آن اشاره می‌کنند مساله فیلمنامه است. گاه برخی از طرح‌ها در میانه تولید دچار توقف می‌شوند تا فیلمنامه آنها بازنویسی شود و گاه نگارش مجدد فیلمنامه زمان زیادی از یک طرح را به خود اختصاص می‌دهد.

مختارنامه ابتدا قرار بود در قالب فیلمنامه‌ای 26 قسمتی ساخته شود. در نگارش این فیلمنامه حجت‌‌الاسلام رسول جعفریان به عنوان مشاور تاریخ اسلام نیز حضور داشت و پس از نگارش فیلمنامه، متن به تصویب علمای قم رسید. در حال حاضر مختارنامه سریالی 40 قسمتی است. میرباقری به عنوان کارگردان آنقدر در فضای داستان و دوره‌ای که آن را به تصویر می‌کشد غرق می‌شود که هر بار با ایده‌ای تازه به سر صحنه می‌آید. در طول سال‌های گذشته نیز بسیاری از بخش‌های فیلمنامه مختارنامه بازنویسی شده و در مواردی سکانس‌هایی به فیلمنامه اضافه شده تا کار به پختگی و غنای بیشتری برسد.

مختارنامه زندگی شخصیتی را به تصویر می‌کشد که بسیاری از ما تصور خاصی از او داریم. داستان این سریال درباره ابعاد مختلف یک قیام است و در این سریال مقطعی حدودا 16 ساله از زندگی مختار ابوعبیده ثقفی معروف به ابواسحاق به تصویر کشیده می‌شود. شهرت مختار به دلیل قیامی است که پس از واقعه عاشورا با هدف خونخواهی از شهدای دشت کربلا از سوی او شکل می‌گیرد و به پیروزی می‌رسد. در زمانی که مردم کوفه از امام حسین(ع)‌ برای آمدن به کوفه دعوت می‌کنند، او و قبیله‌اش نیز به طرفداری از امام حسین(ع)‌ حرکت می‌کنند، اما مختار از سوی عبیدالله بن زیاد دستگیر و روانه زندان می‌شود. او در روز عاشورا در زندان است. توطئه بنی‌امیه برای قتل او به نتیجه نمی‌رسد و در نهایت او بعد از آزادی از زندان، با شعار یا لثارات‌الحسین به خونخواهی امام حسین(ع)‌ قیام خود را آغاز می‌کند. قیامی که به قصاص تمامی قاتلان کربلا و در نهایت تشکیل حکومتی شیعه و عدالت محور منجر می‌شود.

درباره شخصیت مختار چند نکته مهم قابل ذکر است. مختار از 13 سالگی مشق جنگ و سیاست کرده است. او سیاست را خوب می‌شناسد، فرمانده کاردانی است و در شجاعت و بی‌باکی مثل است. مختار از دست مولا علی(ع)‌ نشان لیاقت دریافت کرده و امام علی(ع)‌ در کودکی به پدر مختار گفته که او روزی انتقام اهل بیت را از ظالمین می‌گیرد. این اطمینان را میثم تمار هم به او داده است. پدر و برادر مختار زیر دست و پای فیل‌های ایرانیان در نبرد جسر جان داده‌اند؛ اما او علاقه زیادی به ایرانی‌ها دارد و عزت و شرافت ایرانیان را که سال‌ها در زیر پای اعراب لگدمال شده بود را التیام می‌دهد. حضور ایرانی‌ها در مختار یکی از جنبه‌های غرورآفرین و زیبای این سریال است.

فرزند 10 ساله

مختارنامه حدود 10 سال از عمر حرفه‌ای داوود میرباقری را به خود اختصاص داده است. پیش‌تولید این سریال از سال 1381 آغاز شد و در خوش‌بینانه‌ترین حالت و اگر سریال در سال آینده نیز آماده پخش شود، با حواشی مختلف آن، پرونده این سریال در آخرین روزهای سال 1389 بسته خواهد شد. سال گذشته در آستانه 50 سالگی این کارگردان همشهریان او در شاهرود برای او مراسم بزرگداشتی برگزار کردند تا بخشی از خستگی ساخت سریال مختارنامه را از تن او بیرون کنند. شرایطی که او و گروه سازنده‌اش در ساخت سریال مختارنامه پشت‌سر گذاشته‌اند خود می‌تواند سریالی چند صد قسمتی باشد که میرباقری یک بار در جمله‌ای کوتاه از تلاش همکارانش با عنوان مجاهده نام برد. این شرایط سخت چیزی است که کمتر کارگردانی در سال‌های اخیر به آن تن داده و حتی برخی کارگردان‌ها همچون بهروز افخمی و مهدی فخیم‌زاده نیز که تجربه ساخت سریال تاریخی را دارند، در مصاحبه‌های خود عنوان کرده‌اند که دیگر تمایلی به فعالیت در این عرصه ندارند و شکل دیگری از کار تلویزیونی را که در مدت زمان کوتاه‌تری به نتیجه برسد، به سریال‌سازی تاریخی ترجیح می‌دهند. البته اگر شرایط سریال‌سازی در کشور ما مساعد بود و چنین کارگردان‌هایی امکان تعدد فعالیت در طول زمان را داشتند، آن وقت امیدوار بودیم در طول سال‌های طولانی، چندین سریال از یک کارگردان را شاهد می‌بودیم. سریال‌هایی از جنس مختارنامه همواره با مشکلی با نام تعطیلی مواجه هستند. کارگردان‌هایی که وارد ساخت این سریال می‌شوند بخوبی می‌دانند که ساخت چنین سریال‌هایی مانند بزرگ کردن یک بچه است که از ابتدا تا انتها باید تحت نظارت مستقیم پدر و مادری دلسوز قرار گیرد تا پس از خون‌دل‌های فراوان بالاخره روزی از آب و گل در بیاید. مختارنامه تجربه سختی در میان کارهای تلویزیونی محسوب می‌شود. باید امیدوار بود مسوولان تلویزیون از نتایج این تجربه سخت استفاده کنند و با روی آوردن به فناوری‌های جدید در عرصه برنامه‌سازی، فضایی را فراهم کنند تا بخشی از خلق واقعیت هم بر دوش رایانه و فناوری قرار گیرد.

رضا استادی