گردشگران می آیند

گرچه تعداد گردشگران ورودی به کشورمان کم نیست اما کارشناسان گردشگری معتقدند ایران هنوز به جایگاه شایسته خود در جذب گردشگر خارجی نرسیده است. علتش چیست؟

این موضوع دلایل مختلفی دارد. نخستین دلیل به غفلت ایران در بازاریابی و معرفی جاذبه‌های گردشگری‌اش مربوط می‌شود، به گونه‌ای که هرچند کشورمان در سازمان جهانی گردشگری به عنوان یکی از 6  5 کشور برگزیده جهان از نظر جاذبه‌های گردشگری شناخته شده است ولی هنوز بسیاری از مردم دنیا از این موضوع ناآگاهند و دلیل دوم این است که ما به شکل ناجوانمردانه‌ای تحت تبلیغات منفی در خارج از کشور قرار گرفته‌ایم و برخی از بیگانگان به دلایل سیاسی، مایل نیستند گردشگر وارد ایران شود چرا که ورود گردشگر به یک کشور به معنای ضریب امنیت بالای آن کشور است و اگر آمار گردشگر ورودی به ایران افزایش یابد، آن وقت چه کسی قادر است ایران را کشوری ناآرام و ناامن بنامد.

3 سال از شکل‌گیری ستاد تبلیغات و نمایشگاه‌ها می‌گذرد، در این مدت از نظر شما، پیشرفت ایران در بازاریابی برای جذب گردشگر، چگونه بوده است؟

فعالیتمان در این مدت، در طول تاریخ کشور، بی‌سابقه بوده است. تاکنون در 50 نمایشگاه بین‌المللی شرکت کرده‌ایم که کسب تندیس‌های زرین و دیپلم افتخار از نمایشگاه‌های تایلند، هندوستان، ازبکستان، تاشکند، میلان و اسپانیا نمونه‌هایی از موفقیت‌مان در آنهاست، انواع اقلام تبلیغاتی را در 17 زبان، در قالب کتاب، کاتالوگ، بروشور، نقشه، آلبوم‌های موسیقی، مالتی مدیا، فیلم، پوستر، کارت پستال و...  با تیراژی 4 میلیونی به بازارهای هدف گردشگری جهان فرستادیم. در زمینه تبلیغات تصویری نیز با ارائه 22 تیزر تبلیغاتی درباره کشورمان، 70 هزار ثانیه از زمان پخش، شبکه‌های ماهواره‌ای یورونیوز، ام‌بی‌سی‌ها و الجزیره به ایران اختصاص داده شد.

امروزه بحث فناوری اطلاعات و آگاهی دادن از طریق دنیای مجازی، گاهی خیلی بیشتر از ارائه اقلام تبلیغاتی، در تسخیر بازارهای هدف گردشگری کارایی دارد. در این زمینه هم فعالیتی داشته‌اید؟

بله. در سال 85، با بررسی ویژگی‌های 52 سایت بزرگ و معتبر گردشگری در جهان و بومی‌سازی آنها، سایت tourismiran.ir را راه‌اندازی کرده‌ایم تا هر گردشگر بالقوه‌ای در هر نقطه از دنیا بتواند از طریق آن نیازهای اطلاعاتی‌اش را به دست آورد، بسته اطلاعاتی درباره ایران دریافت کند و حتی با مراجعه به آن، ویزای ایران را بگیرد. البته این سایت نقایصی داشت که در حال برطرف کردنشان هستیم.

چرا امکان رزرو هتل‌های ایران را در این سایت نگنجانده‌اید؟

اتفاقا 2 هتل استقلال و لاله را برای رزرو اینترنتی در نظر گرفته‌ایم.

هتل‌های دیگر به دلیل کمبود امکاناتشان از این امتیاز محروم شده‌اند یا دلیل دیگری دارد؟

آنها سیستم‌های لازم را برای شرکت در این طرح ندارند و حتی کارت اعتباری هم هنوز در بسیاری از هتل‌های کشور جا نیفتاده است.

یک نمونه دیگر از فعالیت‌هایمان در زمینه IT، سایت persiavisit.ir است و برعکس سایت قبلی که مخاطب آن گردشگران بودند، مخاطب این سایت شکارچیان گردشگران هستند. در این سایت زمان و مکان برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری در اختیار صاحبان آژانس‌ها و تورگردانان قرار گرفته است تا با مراجعه به آن بازارهای هدف مناسب را شناسایی کنند.

برای برگزاری نمایشگاه‌های مجازی هم طرحی دارید؟

فعلا توانایی نمایشگاه‌های مجازی در حدی است که آژانس‌ها و تورگردان‌ها بتوانند از طریق آنها، همیشه آنلاین باشند و بسته‌های اطلاعاتی را همراه با مطالبی درباره‌ جزئیات سفر در اختیار گردشگران قرار دهند اما طرحی جدید داریم که تلفیقی از نمایشگاه‌های مجازی و حقیقی است و اسمش را گذاشته‌ایم «تله ایگزیبیشن»؛ این طرح در مراحل نهایی است و بر اساس آن، ما به عنوان ستاد تبلیغات در نمایشگاه‌های بین‌المللی حاضر می‌شویم اما لزومی ندارد آژانس‌ها را با خود همراه کنیم بلکه آنها می‌توانند از طریق اینترنت در ارتباطی لحظه به لحظه با نمایشگاه باشند.

در توضیح علل مهجور ماندن گردشگری خارجی ایران به نقش کمرنگ بخش خصوصی اشاره‌ای نکردید. آیا بخشی از ضعف‌مان در جذب گردشگران به این مساله مربوط نمی‌شود؟

با نظر شما موافقم. ما هنوز بخش خصوصی حرفه‌ای و کارآمد در صنعت گردشگری نداریم. بخش خصوصی از گذشته‌های دور با یک‌سری بازارهای سنتی کار کرده است و هنوز هم همکاری با آنان را ادامه می‌دهد؛ اما هنوز خطرپذیری لازم برای حضور در بازارهای جدید و سرمایه‌گذاری‌های کلان و بلندمدت را ندارد.

براساس سند چشم‌انداز 20 ساله، ایران باید در سال 1404، حدود 20 میلیون گردشگر داشته باشد، یعنی باید 5/1 درصد از گردشگران جهان را جذب کنیم و از این طریق 25 میلیارد دلار درآمد‌زایی داشته باشیم. برای محقق شدن چنین طرحی به حدود 30‌میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این زمینه نیاز داریم که 25 میلیارد دلار آن می‌بایست از طریق بخش خصوصی تامین شود و 5 میلیارد دلار ازطریق دولت. اما بخش خصوصی در حال حاضر کم‌جان است و توانایی چنین سرمایه‌گذاری را ندارد.

شاید هم بخش خصوصی توانایی دارد؛ اما بازارهای شما هنوز نامطمئن به نظر می‌رسد؟

به نظر من، هنوز این حیطه کاملا شناخته شده نیست؛ چون در تاریخ کشورمان، هیچ دوره‌ای را که  با سیاستی منسجم و هدفمند در این عرصه کار کرده باشد نداریم.

در توضیح فعالیت‌های ستاد، شما از نوع تبلیغاتتان و شرکت در نمایشگاه‌ها گفتید، می‌خواهم بدانم این اطلاع‌رسانی‌ها در آمار گردشگران ورودی  چه تاثیری داشته است؟

طبق آمار موجود در پایان سال 1386 نسبت به پایان سال 1384 حدود صددرصد افزایش ورودی گردشگر داشته‌ایم که به واسطه ورودشان دست‌کم 2‌‌میلیارد دلار ارز وارد کشور شده است.

البته تا 25 میلیارد دلار درآمد هنوز خیلی فاصله داریم.

قبول کنید ما تازه شروع کرده‌ایم؛ ولی اگر با این شرایط ادامه دهیم، حدس می‌زنم زودتر از تاریخی که در سند چشم‌انداز 20‌ساله پیش‌بینی کرده بودیم، به هدف برسیم. فقط باید در نظر داشته باشیم  بحث توسعه صنعت گردشگری امری ملی و فرابخشی است و فقط دولت در آن نقش ندارد بلکه مجلس، نیروی انتظامی، قوه قضاییه و... هم باید در آن سهیم شوند تا به سطح مطلوب برسیم.

یکی از تفاوت‌های ایران با دیگر کشورهای فعال در حوزه گردشگری، این است که برای جذب گردشگر، کشور هدف تعیین می‌کند. وقتی به سخنان پیشین آقای مشایی و ملک‌زاده رجوع می‌کنیم به نظر می‌رسد، هدف اصلی آنان برای جذب گردشگر کشورهای اطراف ایران و به خصوص اعراب هستند. شما حتی در حضور نمایشگاهی هم، نمایشگاه‌های گردشگری کشورهای همسایه را ترجیح می‌دهید. در حالی که دیگر کشورها، همه گردشگران جهان را هدف قرار داده‌اند.

در طول سال نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری فراوانی در نقاط مختلف دنیا برگزار می‌شود. ولی ما استطاعت شرکت در همه آنها را نداریم و به همین خاطر، دست به انتخاب می‌زنیم.

انتخاب را چگونه انجام می‌دهید؟

این انتخاب براساس بازارهای هدف انجام می‌گیرد.

چرا کشورهای عربی در اولویت بازارهای هدف قرار دارند؟

3 پاسخ برای پرسش‌تان دارم. اول این که همسایه‌های ما و بخصوص کشورهای خلیج فارس، با ایرانیان اشتراکات فرهنگی و دینی فراوانی دارند. دوم، رفاه نسبی آنان به واسطه داشتن نفت است که امکان گردشگری را برایشان فراهم کرده و سوم نزدیکی جغرافیایی ما به آنهاست که سفر را آسان می‌کند.

گرچه این کشورها از رفاه نسبی برخوردارند، اما هنوز فرهنگ سفرهای برون‌مرزی در آنها، طوری جا نیفتاده است که بتوانید روی ورودی گردشگران‌شان به ایران حساب کنید. در حال حاضر، بازنشستگان اروپایی و چینی‌ها بیشترین گردشگران دنیا را تشکیل می‌دهند. برای جذب اروپایی‌ها و ساکنان آسیای جنوب شرقی و چین چه کرده‌اید؟

اتفاقا بازار هدف ما پس از اعراب، کشورهای اروپایی، آسیای جنوب شرقی و چین است. ایران 2‌‌ماه پیش در نمایشگاه جاتای ژاپن شرکت کرد و اوایل فروردین سال آینده هم در نمایشگاهی از  چین شرکت می‌کنیم. همچنین قرار است به‌زودی تیزرهای تبلیغاتی ایران از شبکه‌های محلی کشورهای آسیای جنوب شرقی پخش شود، چون کشورهای این حوزه هم برای ما حائز اهمیت هستند مثلا اندونزی، سالی 3 میلیون حاجی به عربستان می‌فرستد و ما می‌توانیم آنها را در مسیر سفر، مدتی در ایران نگه داریم تا از جاذبه‌های گردشگری‌مان دیدن کنند.

طرح‌های ستاد برای جذب گردشگر جالبند اما باید دید اگر همه آنها به مرحله اجرا برسند، ما در ایران ظرفیت پذیرش، این تعداد توریست که می‌خواهید شکارشان کنید را داریم یا نه؟

نگرانی شما درباره کمبود زیرساخت‌های لازم کاملا به حق است، اما باور کنید در چند سال گذشته دولت در این زمینه اهتمام جدی داشته است. مناطق نمونه گردشگری در این مدت از 7 منطقه به 470 عدد رسیده است و رئیس‌جمهور هم در هر سفر استانی مصوباتی برای آبادانی مناطق دارند و...

البته اگر این مصوبات اجرایی شوند...

باید بپذیریم که فراهم کردن زیرساخت‌ها زمانبر است، اما در این زمینه تلاش می‌کنیم. برای مثال به دستور رئیس‌جمهور از کل بودجه‌ای که به هر استان اختصاص می‌یابد، 5 درصد مربوط به تولید زیرساخت‌هاست. تلاش‌هایی هم برای تسهیل سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری شده است که از آن جمله می‌توان به دیدار رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با رئیس بانک مرکزی برای قرار دادن گردشگری جزو بنگاه‌های زودبازده اشاره کرد.

به جز مساله زیرساخت‌ها، بحث فرهنگ‌سازی در کشور برای برخورد با گردشگر نیز مطرح است. به نظر می‌رسد ایرانیان هنوز گاهی طرز برخورد صحیح با گردشگر خارجی را نمی‌دانند.

کاملا موافقم. ایرانی‌ها به ذات مهمان‌نوازند اما مهمان‌نوازی برای جذب گردشگر کافی نیست. ما باید یاد بگیریم چطور با گردشگر رفتار کنیم که با خاطره‌ای خوش به کشورش برگردد و یکی از راه‌های آن ایجاد موج فرهنگی از طریق رسانه‌ها برای گردشگرپذیری و برگزاری نمایشگاه‌های داخلی است.

این سوال را به این خاطر پرسیدم که پخش تیزرهای تبلیغاتی ایران از شبکه‌های ماهواره‌ای مدتی است متوقف شده است و یکی از مسوولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در گفتگویی غیررسمی می‌گفت دلیلش نداشتن بودجه است.

تیزرهای تبلیغاتی ایران 2 دوره از شبکه‌های ماهواره‌ای پخش شد و هم‌اکنون مشغول تجدید قرارداد هستیم اما از نظر بودجه دستمان تا حدودی بسته است. جذب گردشگر مبحثی رقابتی است که در آن هر کس بیشتر بتواند در بازارهای گردشگری نفوذ کند، برنده است. اگر تمام ارکان نظام به این نتیجه برسند که گردشگری صنعتی پرسود است باید به آن بودجه‌ای مناسب اختصاص دهند چون اختصاص این بودجه در واقع صرف هزینه نیست بلکه نوعی سرمایه‌گذاری است که با ده‌ها برابر سود دیر یا زود برمی‌گردد.

برخورد غلط با گردشگران، فقط از سر ناآگاهی نیست. متاسفانه در برخی از استان‌ها، صنایع دستی با ارقام نجومی به گردشگران فروخته می‌شود و حتی رانندگان، کرایه تاکسی را از آنها بیشتر می‌گیرند و هیچ نوع نظارتی بر این مساله وجود ندارد.

یکی از اهداف در بحث تحول اقتصادی، بارکدگذاری برای قیمت‌هاست، اما کاسب‌های ما هم باید یاد بگیرید که فروش کالاها و ارائه خدماتشان با قیمت مناسب، در وهله اول سبب فروش بیشتر می‌شود و در وهله دوم گردشگران را برای سفری دوباره به کشور، تشویق می‌کند.

بودجه اختصاص داده شده به ستاد شما چقدر است؟

بودجه ما شناور است و براساس مباحثی که تعریف می‌کنیم، بودجه می‌گیریم، که البته از بودجه سنتی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری جداست.

آیا این بودجه برای فعالیت‌های ستاد کفایت می‌کند؟

ما از بودجه‌مان راضی نیستیم. چون اگر آن را با هزینه‌های نجومی اختصاص داده شده به جذب گردشگر در دیگر کشورها مقایسه کنید، می‌فهمید بودجه ما هنوز ناکافی است ولی به آینده امیدواریم.

چندی پیش به جشنواره راه ابریشم در سوریه دعوت شدم. وزارت جهانگردی سوریه، حدود 250 خبرنگار را به شکل رایگان به نقاط دیدنی این کشور برد و در 6 ‌ 5 هتل 5 ستاره در شهرهای مختلف اسکان داد تا آنان را به تبلیغ جاذبه‌های گردشگری سوریه در رسانه‌های خارجی ترغیب کند. چرا ایران از تورهای آشناسازی اینچنینی برای شناساندن جاذبه‌های گردشگری‌اش استفاده نمی‌کند؟

تاکنون چند تور آشناسازی، از برخی از کشورها به ایران آورده‌اند، امسال هم از طرف آقای ملک‌زاده، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری برنامه‌ای برای جذب 18 تور آشناسازی از کشورهای سه قاره داریم که در آن خبرنگاران و به طور کلی صاحبان رسانه، ایران را بیشتر خواهند شناخت.

آقای برزین، طرح‌هایی که در طول مصاحبه از آنها  صحبت کردید، آینده‌ای خوش را نوید می‌دهند اما امیدوارم پیش از آن که تاریخ و بزرگان کشورمان به نفع کشورهای قوی‌تر در حوزه گردشگری مصادره شوند، به ثمر برسند.

این دغدغه‌ای مشترک است، ما هم به آن توجهی عمیق داریم و به همین دلیل امسال تصمیم گرفته‌ایم نکوداشت‌هایی را از نیمه دوم آبان تا اوایل اسفند برای تعدادی از مفاخر ایران مانند: سیدجمال‌الدین اسدآبادی، شیخ بهایی، رودکی، سنایی غزنوی، امام محمد غزالی، پروین اعتصامی، ابوعلی سینا، رشیدالدین فضل‌الله و خواجه نصیرالدین طوسی برگزار کنیم، که شخصیت‌های برجسته بین‌المللی نیز در این مراسم حضور خواهند داشت.

چرا برای مفاخری مثل مولوی که بیشتر مورد جر و بحث هستند و به نام کشورهای دیگر ثبت شده‌اند، نکوداشتی، در نظر نگرفته‌اید؟

بزرگداشت مولوی در برنامه‌های پارسال گنجانده شد، اما رودکی را هم افغانستان و تاجیکستان مدعی شده‌اند و به همین دلیل، قصد داریم امسال نکوداشتش را باشکوه‌تر از همیشه برگزار کنیم.

این اطلس حرف می‌زند

یکی از طرح‌های ستاد تبلیغات و نمایشگاه‌های سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، تهیه اطلس گردشگری هوشمند و سخنگوست. این اطلس حاوی 120 هزار نقطه گردشگری در بیش از 100 لایه اصلی و فرعی است، به طوری که 23 هزار منطقه تاریخی، 70 هزار منطقه طبیعی، 10 هزار منطقه زیارتی، 15 هزار منطقه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ورزشی و 2 هزار منطقه مربوط به دفاع مقدس در آن گنجانده شده است.

کاربرد این اطلس بیشتر برای گردشگرانی است که قصد سفر با تور را ندارند و انفرادی مسافرت می‌کنند. استفاده‌کنندگان از اطلس گردشگری با کلیک بر هر نقطه از نقشه ایران، نه تنها کوتاه‌ترین مسیر برای رسیدن به آن را مشاهده می‌کنند بلکه ویژگی‌های منطقه از نظر گردشگری تاریخی، زیارتی، طبیعی، ورزشی و ... به یکی از 3 زبان عربی، فارسی و انگلیسی در اختیارشان قرار می‌گیرد. 

مریم یوشی‌زاده‌