طبق ادعای طرف اوکراینی ۴۱بمب‌افکن روسی در این حمله از بین رفت یا دچار صدمات شدیدی شد. به گفته مسئولان امنیتی اوکراین، از طراحی تا اجرای این عملیات یک سال و نیم زمان صرف کرده‌اند. نقطه درخشان این عملیات را باید در انتخاب فرودگاه‌های مورد حمله دانست که تقریبا تمام آنها در عمق خاک روسیه انتخاب شده بودند؛ از فرودگاه بریانسک در نزدیکی مسکو گرفته تا پایگاه هوایی اولنیا در مورمانسک در نزدیکی فنلاند یا حتی پایگاه بلایای ایرکوتسک در غرب سیبری و فاصله شش هزار کیلومتری مرز اوکراین.
از سوی دیگر منابع روسی از جمله وزارت دفاع این کشور در بیانیه خود اعلام کرد توانسته حمله به سه پایگاه ایوانووا، ریازان و آمور را به‌طور کامل دفع کند و در فرودگاه‌های بلایا در ایرکوتسک و اولنیا در مورومانسک خساراتی وارد شده است.
همچنین براساس تصاویر ماهواره‌ای و فیلم‌های منتشر شده از این عملیات، آن چیزی که به‌طور قطع می‌توان جزء خسارات وارده به ناوگان بمب‌افکن‌های راهبردی روسیه دانست ۱۳فروند است که شامل هشت فروند بمب‌افکن راهبردی توپولف ۹۵ ام‌اس، چهار فروند توپولف ۲۲ام و یک فروند هواپیمای ترابری ۱۲ان است.
دلایل عملیات اوکراین
نمایش قدرت نظامی و تضعیف هیمنه روسیه: یکی از انگیزه‌های اصلی کی‌یف، نمایش توانمندی‌های نظامی و اطلاعاتی خود در عمق خاک روسیه بود. حمله به پایگاه‌های هوایی استراتژیک، به‌ویژه بمب‌افکن‌های راهبردی توپولف ۹۵ که ستون فقرات نیروی هوایی روسیه است نه‌تنها خسارات مادی به مسکو وارد کرد بلکه غرور و اعتبار اطلاعاتی_امنیتی کرملین را به چالش کشید. اوکراین با انتخاب اهدافی در مناطق دوردست مانند ایرکوتسک (۶۰۰۰کیلومتری مرز اوکراین) نشان داد که قادر است عملیات پیچیده‌ای را در قلب خاک دشمن اجرا کند. این اقدام را به‌ویژه در آستانه مذاکرات صلح می‌توان پیامی روشن به مسکو تفسیر کرد که کی‌یف همچنان از موضع قدرت عمل می‌کند و آماده پذیرش شرایط تحمیلی نیست.
در حالی که مذاکرات صلح در استانبول در جریان است و آمریکا و روسیه بر سر چارچوب‌های صلح گفت‌وگو می‌کنند، اوکراین با این حمله تلاش کرد موضع خود را در میز مذاکره تقویت کند. کی‌یف به‌خوبی آگاه است که هرگونه توافق صلح بدون نمایش قدرت نظامی ممکن است به شرایطی منجر شود که منافع اوکراین_ به‌ویژه بازپس‌گیری مناطق اشغالی مانند کریمه و دونباس_ نادیده گرفته شود.
برخی تحلیل‌ها در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهند اوکراین از فضای مذاکرات صلح به‌عنوان فرصتی برای غافلگیری استراتژیک استفاده کرده است. در حالی که مسکو و واشنگتن بر گفت‌وگوهای دیپلماتیک تمرکز داشتند، سرویس‌های اطلاعاتی اوکراین، که یک سال و نیم برای این عملیات برنامه‌ریزی کرده بودند، از کاهش احتمالی هوشیاری دفاعی روسیه بهره بردند. این حمله نشان‌دهنده استفاده کی‌یف از زمان‌بندی دیپلماتیک برای وارد کردن ضربه‌ای غیرمنتظره بود.
فشار بر متحدان غربی برای افزایش حمایت: در شرایطی که دولت جدید آمریکا تحت تأثیر مواضع دونالد ترامپ نسبت به کاهش حمایت از اوکراین تمایل نشان داده و مذاکرات صلح بدون حضور مستقیم کی‌یف در جریان است، اوکراین با این عملیات به متحدان غربی خود پیام داد که همچنان بازیگری فعال و غیرقابل چشم‌پوشی در میدان جنگ است. زلنسکی بارها از کمبود تسلیحات_ به‌ویژه سیستم‌های دفاع هوایی_ انتقاد کرده و این حمله می‌تواند تلاشی برای فشار بر غرب جهت تأمین تسلیحات پیشرفته‌تر مانند موشک‌های دوربرد باشد تا اوکراین بتواند در برابر فشارهای نظامی روسیه مقاومت کند.
ایجاد بازدارندگی در برابر تشدید حملات روسیه : با توجه به اظهارات پوتین در واکنش به این حمله که مدعی شده هیچ خط قرمزی باقی نمانده است، اوکراین احتمالا قصد داشت با این عملیات بازدارندگی ایجاد کند. کی‌یف با نشان‌دادن توانایی خود برای هدف قرار دادن دارایی‌های استراتژیک روسیه، به مسکو هشدار داد که هرگونه تشدید حملات علیه اوکراین می‌تواند با پاسخ‌های مشابه و حتی شدیدتر مواجه شود. این اقدام به‌ویژه در شرایطی که روسیه همچنان حدود ۲۰درصد از خاک اوکراین را در اختیار خود دارد، برای جلوگیری از تهاجمات جدید حیاتی است.
علت تأخیر کرملین در پاسخ
با وجود گذشت تقریبا دو روز از حمله اوکراین به پایگاه‌های نظامی روسیه اما همچنان شاهد یک موضعگیری رسمی از کرملین، وزارت امور خارجه یا وزارت دفاع روسیه درخصوص این عملیات نبوده‌ایم که این خود سؤالات و ابهامات متعددی را در افکار عمومی ایجاد کرده است. در ادامه برخی از دلایلی را که می‌تواند پاسخی به این تأخیر مسکو باشد، مرور می‌کنیم.
مذاکرات جاری در استانبول که با میانجیگری ترکیه برگزار می‌شود، برای کرملین فرصتی برای کاهش فشار تحریم‌ها و بهبود جایگاه بین‌المللی این کشور است. از دیدگاه روس‌ها، پاسخ نظامی فوری می‌تواند این مذاکرات را به شکست بکشاند و میانجیگران را از ادامه گفت‌وگوها دلسرد کند.
کرملین آگاه است هرگونه پاسخ نظامی ممکن است واکنش غرب، به‌ویژه آمریکا را برانگیزد که اخیرا به اوکراین اجازه استفاده از تسلیحات دوربرد علیه خاک روسیه را داده است. از منظر روس‌ها، تشدید تنش‌ها می‌تواند به افزایش حمایت نظامی ناتو از اوکراین منجر شود که موقعیت مسکو را در میدان نبرد و دیپلماسی تحت‌تأثیر قرار دهد. این ملاحظه باعث شده کرملین با احتیاط عمل کند.
خسارات وارده به بمب‌افکن‌های راهبردی، به‌ویژه در پایگاه‌های مورمانسک و ایرکوتسک، نیازمند ارزیابی دقیق و بازسازی توان هوایی است. از دیدگاه روس‌ها، پاسخ شتاب‌زده ممکن است ضعف‌های نظامی کنونی را آشکار کند و به اوکراین فرصت بهره‌برداری تبلیغاتی بدهد. کرملین در حال برنامه‌ریزی برای پاسخی است که توانایی‌های نظامی خود را به رخ بکشد.
سناریوهای احتمالی مسکو
از منظر کرملین، حملات کی‌یف چالشی است که نیازمند پاسخی قاطع اما حساب‌شده است، به‌ویژه با توجه به پیامدهای دیپلماتیک آن.
تشدید حملات نظامی به اهداف استراتژیک اوکراین: کرملین ممکن است حملات موشکی و پهپادی گسترده‌ای را علیه زیرساخت‌های نظامی و انرژی اوکراین به‌ویژه در کی‌یف و خارکیف، طراحی کند. از دیدگاه روس‌ها، این پاسخ می‌تواند اقتدار نظامی مسکو را بازسازی کند و به کی‌یف نشان دهد که حملات به خاک روسیه بدون هزینه نخواهد بود. با این‌حال، چنین اقدامی می‌تواند مذاکرات صلح در استانبول را به خطر بیندازد و واکنش تند غرب، به‌ویژه ناتو، را برانگیزد. البته این اقدام روس‌ها ممکن است حمایت تسلیحاتی از اوکراین را افزایش دهد. کرملین این پیامد دیپلماتیک را به‌دقت درنظر‌دارد.
عملیات هدفمند علیه مراکز اطلاعاتی اوکراین
مسکو ممکن است به‌جای حملات گسترده، عملیات مخفی یا حملات هدفمند علیه مراکز فرماندهی یا سرویس‌های اطلاعاتی اوکراین را در دستور کار قرار دهد. از منظر روس‌ها، این رویکرد می‌تواند توانایی کی‌یف برای اجرای عملیات‌های پیچیده مانند تارعنکبوت را مختل کند، بدون این‌که به‌طور مستقیم مذاکرات صلح را متوقف سازد. با این‌حال، این اقدام ممکن است به‌عنوان نقض قوانین بین‌المللی تلقی شود و فشار دیپلماتیک بر روسیه را افزایش دهد، به‌ویژه در مجامع جهانی مانند سازمان ملل.
تقویت جبهه‌های مرزی و فشار غیرمستقیم: کرملین ممکن است با افزایش فشار نظامی در مناطق مرزی، مانند بلگورود یا دونباس، به اوکراین پاسخ دهد. این سناریو می‌تواند کی‌یف را در حالت دفاعی قرار دهد و منابع نظامی آن را پراکنده کند. از دیدگاه روس‌ها، این پاسخ می‌تواند بدون تحریک مستقیم غرب، پیام قدرت را منتقل کند. با این‌حال، تشدید درگیری‌ها در مرزها ممکن است مذاکرات صلح را تضعیف کند و میانجیگرانی مانند ترکیه را در موقعیت دشواری قرار دهد.
جنگ سایبری و عملیات روانی
مسکو ممکن است به حملات سایبری علیه زیرساخت‌های دیجیتال اوکراین، مانند شبکه‌های بانکی یا ارتباطی، روی آورد. این روش از نظر روس‌ها کم‌هزینه‌تر است و می‌تواند بدون درگیری نظامی مستقیم، فشار بر کی‌یف را افزایش دهد. با این‌حال، حملات سایبری ممکن است به‌عنوان نقض حاکمیت سایبری اوکراین تلقی شود و واکنش دیپلماتیک غرب را در پی داشته باشد، به‌ویژه در شرایطی که آمریکا به‌تازگی حملات سایبری را به‌عنوان تهدیدی جدی درنظر می‌گیرد.
دیپلماسی تهاجمی و تهدیدات لفظی
کرملین ممکن است به تهدیدات لفظی مانند اشاره به استفاده از سلاح‌های غیرمتعارف یا تشدید موضع در برابر ناتو، متوسل شود. از دیدگاه روس‌ها، این رویکرد می‌تواند اوکراین و حامیان غربی‌اش را تحت‌فشار قرار دهد، بدون این‌که به اقدام نظامی فوری نیاز باشد. با این‌حال، چنین تهدیداتی ممکن است مذاکرات صلح را شکننده‌تر کند.
در مجموع از نگاه کرملین، حملات پهپادی اوکراین تحقیری است که نمی‌تواند بی‌پاسخ بماند اما پیامدهای دیپلماتیک، به‌ویژه در بحبوحه مذاکرات صلح و روابط شکننده با غرب، مسکو را به تأخیر در واکنش واداشته است. کرملین به‌دنبال پاسخی است که نه فقط کی‌یف را تنبیه کرده، بلکه جایگاه روسیه را در مذاکرات صلح و صحنه بین‌المللی تقویت کند. سناریوهای محتمل شامل حملات نظامی محدود، عملیات سایبری یا دیپلماسی تهاجمی است اما هر تصمیم با دقت و با درنظر گرفتن حفظ کانال‌های دیپلماتیک و جلوگیری از انزوای بیشتر اتخاذ خواهد شد.
