جولان بی‌ثباتی

براساس گزارش منابع امنیتی عراقی، الجولانی برای حضور در نشست سران عرب که قرار است به‌‌زودی در بغداد برگزار شود، خواهان تضمین‌‌های ویژه‌ای از آمریکا شده که از آنچه دولت عراق پیشنهاد کرده است، فراتر می‌رود و حفاظت شخصی توسط شرکت‌های امنیتی آمریکایی را طلب می‌کند. این تقاضا به‌‌وضوح نشان می‌دهد رهبر سوریه حتی در پایتخت یک کشور عربی که با حمایت قطر همراه بوده، احساس امنیت نمی‌کند و برای حفظ امنیت خود به حمایت مستقیم و عملی آمریکا وابسته است‌. امری که از این واقعیت پرده برمی‌دارد این‌ است که الجولانی می‌کوشد موقعیت خود را از یک رهبر موقت در سوریه به چهره‌ای سیاسی قابل‌ مذاکره در سطح منطقه ارتقا دهد اما همچنان در سایه ترس و تهدید زندگی می‌کند‌؛ از ترور در خاک عراق تا بی‌اعتمادی مزمن داخلی. درخواست او از آمریکا برای تأمین امنیت جانش نشان می‌دهد اگرچه در مسیر کسب مشروعیت از غرب گام برمی‌دارد اما نشانه‌های بسیاری وجود دارد که این مشروعیت هنوز نه در بغداد فراهم است و نه در واشنگتن نهایی شده است. 
   
آسیب‌پذیر در هر نقطه
نگرانی الجولانی چندان بیراه هم نیست؛ چون عراق طی دو دهه گذشته میدان نبردی حساس میان گروه‌های مقاومت، جریان‌های سیاسی متأثر از تحولات منطقه‌ای و خاطره تلخ مبارزه با داعش و القاعده بوده است. در چنین بستری، پذیرش فردی با سابقه طولانی حضور در گروه‌های تکفیری، حتی اگر با ظاهری تحول‌یافته پا به میدان بگذارد، تصمیمی بسیار پرهزینه برای دولت عراق خواهد بود.مخالفت علنی ده‌ها نماینده پارلمان عراق بااین دعوت نشان می‌دهدکه صرفا تضمین‌های امنیتی کفایت نخواهد کرد‌؛ آنچه در کار نیست،مشروعیت است.رسانه‌های غربی از جمله المانیتور و نیویورک‌تایمز نیز به این موضوع پرداخته‌اند.
تحلیلگران این رسانه‌ها معتقدند الجولانی با علم به گذشته پرفراز و نشیب خود از عضویت در القاعده تا تغییر نقاب سیاسی در سال‌های اخیر می‌داند که بدون حمایت عملی آمریکا نه‌تنها در بغداد، بلکه در هر نقطه‌ای از منطقه آسیب‌پذیر است. 
در گزارش المانیتور آمده است: «درخواست او از آمریکا نشان می‌دهد که اعتمادش به دیگر بازیگران منطقه‌ای، حتی قطر و ترکیه فرسایش یافته است. او اکنون بیش از همیشه به سایه چتر امنیتی غرب چشم دوخته، حتی اگر این مسیر به تقابل با جریان‌های غالب ایدئولوژیک منتهی شود.»
   
تنهایی در میان حامیان
با آن‌که قطر و ترکیه در سال‌های گذشته نقش مهمی در شکل‌گیری و تقویت موقعیت الجولانی داشته‌اند اما به نظر می‌رسد او دیگر به حمایت آنها اعتماد کامل ندارد. قطر با وجود حمایت سیاسی از دعوت او به بغداد، فاقد ظرفیت امنیتی در داخل عراق است. ترکیه نیز با حضورش در شمال سوریه، نتوانسته تضمینی برای امنیت کامل او در خارج از مناطق تحت کنترلش فراهم کند. این در حالی است که الجولانی در گفت‌وگوهایی با طرف‌های آمریکایی بارها تأکید کرده که تنها در صورت دریافت حمایت مشخص از واشنگتن، حاضر است وارد عرصه سیاست رسمی شود. به‌گفته منابع مطلع، او حتی مانند آنچه برخی رهبران عرب در چهارچوب توافق‌نامه‌های ابراهیم دنبال کردند، تمایل دارد روابطی مخفیانه اما ساختار یافته با اسرائیل برقرار کرده تا بتواند از آن به‌عنوان اهرمی برای جلب‌توجه دولت آمریکا استفاده کند. 
   
آیا آمریکا الجولانی را به بازی خواهد گرفت؟
با وجود این‌ همه تقاضا و تلاش، هنوز هیچ نشانه قطعی از سوی واشنگتن درباره اعطای مشروعیت رسمی به الجولانی دیده نمی‌شود. آمریکا همچنان او را در فهرست افراد تحت تحریم خود قرار داده،هرچند درماه‌های اخیر نشانه‌هایی از گفت‌وگوهای غیررسمی با او منتشر شده است. تحلیلگران منطقه‌ای بر این باورند که واشنگتن هنوز در مورد حمایت علنی از الجولانی تردید دارد. برای آمریکایی‌ها، دست دادن با چهره‌ای که سال‌ها در فهرست تروریستی بوده، تبعاتی سنگین در سطح داخلی و بین‌المللی خواهد داشت اما در پشت درهای بسته نشانه‌هایی از تعامل با اوبرای مدیریت بحران درسوریه وجود دارد. پافشاری بر دریافت تضمین‌های امنیتی از آمریکا، تردید نسبت به شرکای منطقه‌ای و طرح ایده‌هایی همچون نزدیکی به اسرائیل، همگی نشان می‌دهند که الجولانی با روندی پیچیده روبه‌روست. او می‌خواهد به چهره‌ای رسمی و مشروع در سوریه پساجنگ تبدیل شود اما امنیت خود را فقط زیر سایه نیروهایی می‌بیند که روزی ابزار قدرت او بودند. این تناقض ممکن است به‌زودی چه در بغداد و چه در ذهن متحدانی که دیگر او را همان فرمانده سلفی پیشین نمی‌دانند، گریبانش را بگیرد. 
از سوی دیگر چشم‌‌انداز عادی‌‌سازی احتمالی روابط با اسرائیل هرچند هنوز در سطح پیشنهادهای پشت‌ پرده باقی‌مانده است اما می‌تواند نقطه اختلاف مهمی در میان هواداران داخلی و منطقه‌ای الجولانی ایجاد کند. او در دیدارهای خصوصی با مقام‌های آمریکایی، از علاقه خود به روابط بدون تهدید بااسرائیل سخن گفته وتلاش کرده تصویری تازه ازخود به‌عنوان رهبر مسئول و واقع‌گرا ارائه دهد اما در فضای رادیکال و ضدصهیونیستی جریان‌های داخلی در سوریه، چنین مواضعی اگر علنی شود، می‌تواند به‌سرعت پایه‌های سیاسی او را سست کند. 

هدفی برای دشمنان پرشمار
اگر الجولانی بتواند امنیت نسبی و خدمات اقتصادی قابل‌قبولی در مناطق تحت کنترل خود فراهم کند، ممکن است مقبولیت عملی‌اش فارغ از مشروعیت حقوقی یا دیپلماتیک به مرور افزایش یابد. در این میان، اسرائیل که به‌طور مداوم مواضع حزب‌الله را در سوریه هدف قرار می‌دهد، از وضع موجود، یعنی تضعیف محور مقاومت رضایت نسبی دارد. هرگونه توافق احتمالی میان الجولانی و آمریکا یا اسرائیل می‌تواند به ‌مثابه ابزاری برای تداوم این وضعیت شکننده مورد استقبال تل‌آویو قرار گیرد، بدون آن‌که لزوما به حمایت مستقیم از رهبر جریان حاکم بر سوریه منجر شود. بنابراین تحقق خواست‌های سیاسی الجولانی در گرو حل معادله‌ای پیچیده و پرهزینه است.اگر آمریکا تصمیم بگیرد به‌طورعلنی ازاوحمایت کند،این اقدام می‌تواند تعادل شکننده در سوریه و حتی کل منطقه را بر هم بزند اما اگر او را به حال خود بگذارد، انتظار می‌رود الجولانی نه‌‌فقط فرصت‌های سیاسی‌‌اش را از دست خواهد داد، بلکه ممکن است بار دیگر به هدفی در میان دشمنان پرشمارش تبدیل شود و او را بابت حضور در یک میدان دیپلماتیک همچون نشست سران عرب در بغداد و تأمین امنیت جانش نگران سازد.