تحول سه وجهی در شبکه ۵

گفت‌وگو با مدیران گروه‌های خانواده و کودک، تهران و شهروندی، و معارف فرصتی است تا به سیر رشد و تغییرات این گروه‌ها در صنعت تلویزیون بپردازیم. مدیران این گروه‌ها به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های موجود در حوزه تولیدمحتوا می‌پردازند، از‌جمله جذب نیروهای جوان، ارتقای کیفیت برنامه‌ها و پاسخ به نیازهای متنوع مخاطبان. این گفت‌وگو همچنین به تحلیل تأثیرات تحولات اخیر بر تولیدات تلویزیونی و تنوع برنامه‌های ارائه‌شده به مخاطبان پرداخته است و نشان می‌دهد که چگونه گروه‌های مختلف شبکه تهران می‌توانند به ارتقای سطح آگاهی و دانش عمومی کمک کنند.
   
توسعه محتوای خانواده و کودک
آسیه زارعی، مدیر گروه خانواده و کودک شبکه تهران، درباره سه ساحت رویکردی، سازوکاری و محتوایی سند تحول در این گروه گفت: در سال‌های اخیر تلاش شده است تا اتاق‌فکر، همراهی مردمی، بحث زن انقلابی، سبک زندگی و نهادهای انقلابی که از تأکیدات سند تحول رسانه‌ملی هستند، با توجه به مأموریت گروه خانواده و کودک به‌طور جدی مورد بررسی قرار گیرند.وی ادامه داد: در برنامه‌های خانواده و کودک این شبکه، به‌دلیل بلندمدت‌بودن و داشتن مخاطب وفادار که با تغییرات فناوری آشنایی کمتری دارد، ازجمله مواردی نیازمند هم‌افزایی و حمایت، ثبات سیگنال و افزایش کیفیت تصویر است، زیرا این عوامل تأثیر زیادی بر حفظ و جذب مخاطب دارند. همچنین، در بخش فضای مجازی، پشتیبانی از برنامه‌ها به‌خوبی انجام شده و توانسته است تا حدودی ضعف سیگنال را جبران کند.
زارعی افزود: اگر برای اجرای طرح‌های تحولی که قابلیت جذب مشارکت مالی کمتری دارند، همکاری بیشتری در زمینه بودجه، شفاف‌سازی و تسریع فرآیندهای ستادی صورت گیرد، پروژه‌های مربوط به حجاب و عفاف، دختران و بانوان انقلابی و همچنین عدالت‌گستری که در مرحله اولیه تعریف شده‌اند، می‌توانند به تولید برسند.
   
به‌روزرسانی برنامه‌های گروه تهران
پیام ابراهیم‌پور، مدیر گروه تهران و شهروندی، شبکه تهران نیز درخصوص تاثیر سندتحول و پیگیری این گروه عنوان کرد:‌ گروه تهران و شهروندی در سال ۱۴۰۳ رویکرد خود را در تولید برنامه‌های روتین به‌روزرسانی کرد. این برنامه‌ها شامل «تهران ۲۰» به تهیه‌کنندگی مجتبی احمدی، «در شهرــ در استان» به تهیه‌کنندگی حمید رحیمی و مجموعه «تهرانگرد» به تهیه‌کنندگی سجاد مشحون می‌شود. همچنین، گروه به بازنگری در سازوکار تولید برنامه‌ها پرداخته و جلسات مستمری با تهیه‌کنندگان برگزار کرده است. هدف این جلسات حفظ هماهنگی و انسجام در اتخاذ رویکردهای تحولی و رفع چالش‌ها و مسائل مربوط به حوزه تولید است. در این راستا، گروه محورهایی مانند روایت پیشرفت، بسط الگوی حکمرانی مردمی، بازخوانی نهادهای مردمی و انقلابی، و بررسی سبک زندگی و خانواده را در برنامه «تهران ۲۰» قرار داده است. همچنین، عدالت‌گستری و فرهنگ ایثار و شهادت در برنامه «در شهر ــ در استان» مورد توجه قرار گرفته است. گروه همچنین به موضوعات گردشگری و معرفی جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی، و ظرفیت‌های حوزه کشاورزی و دامی و صنایع برتر استان تهران با رویکرد عدالت و پیشرفت در قالب «تهرانگرد» پرداخته است. هدف نهایی این تلاش‌ها، تحقق سرفصل‌ها و نقشه‌راه مبتنی بر سند تحول رسانه‌ملی است.
ابراهیم‌پور ادامه داد: ثمربخشی تلاش‌های گروه در سال گذشته در حوزه محتوایی به‌وضوح نمایان شده است. در زمینه فرآیندهای تولیدی و پشتیبانی فنی، گروه نیازمند همکاری بیشتری از سوی سایر ارکان شبکه است. این همکاری می‌تواند به ارتقای هرچه‌بیشتر فرآیندها و بهبود سازوکار تولید برنامه‌های گروه کمک کند.وی افزود: در سال جدید، گروه می‌تواند با تکیه بر دو برنامه روتین خود، به رسالت و گستره موضوعی آنها توجه کند. این گروه در زمینه روایت دست‌اول، به‌ویژه در برنامه «در شهر» و آیتم‌های خبری «تهران۲۰»،می‌تواندفعال‌تر عمل کند.همچنین، عدالت‌گستری بارویکرد مطالبه‌گری در«درشهر»و«تهران۲۰»ازمسئولان‌مختلف،ازدیگراهداف‌گروه‌است.علاوه‌براین،ادامه رونداختصاص شنبه‌شب‌های «تهران ۲۰»به موضوعاتی مانند خانواده، زنان و مطالبات این حوزه در بحث سبک زندگی نیز در دستورکار قرار دارد.
   
تحول در روایتگری دینی
جواد تشکری مدیر گروه معارف شبکه تهران با اشاره به نقشه‌راه رسانه‌ملی اظهار داشت: تحقق اهداف مد نظر سند تحول ملی مستلزم ایجاد تغییر در شیوه‌های روایتگری دینی، افزایش کیفیت و تنوع تولیدات، و همچنین بهره‌گیری از فناوری‌های نوین رسانه‌ای است.تشکری دستاوردهای این گروه در مسیر تحقق سند تحول ملی را این‌گونه برشمرد:‌ مدیریت خط سبزی و نگاه ایجابی به معارف اسلامی، تمرکز بر ارائه تصویری الهام‌بخش و پیشرو از اسلام و کاربردهای عملی دین در زندگی امروز، به‌جای پرداخت صرف به شبهات و پاسخگویی‌های تدافعی، حرکت به‌سوی تولیدات مبتنی بر فناوری‌های مدرن و تلاش برای تغییر شیوه‌های تولیدمحتوا از طریق ابزارهایی مانند هوش‌مصنوعی ازجمله دستاوردهای گروه معارف در مسیر تحقق اهداف سند تحول رسانه‌ملی بوده است.
مدیر گروه معارف شبکه تهران ادامه داد: البته می‌توان در نظر داشت که چالش‌هایی در این مسیر نیز وجود دارد. ضعف در تأثیرگذاری و جذابیت محتوای دینی از آن جمله است. چراکه برخی از محتواهای معارفی اگرچه متناسب با مأموریت‌های فرهنگی و دینی سازمان و با جهت‌گیری مثبت تولید شده‌اند، اما نقدهایی بر میزان اثرگذاری، جذابیت و به‌روز بودن رویکردهای آنها وجود دارد و نیازمند نوآوری در نحوه روایتگری دینی است. تعامل ناکافی با نهادهای دینی و دانشگاهی دیگر چالش این مسیر است که نشان می‌دهد همکاری با حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی دینی به‌صورت کامل محقق نشده است.
وی در ادامه صحبت از پیشرفت‌ها در حوزه محتوای گروه معارف عنوان کرد: تمرکز و پرداخت مناسب به بیشتر محورهای محتوایی سند تحول مانند سبک زندگی و خانواده، زن انقلابی، جوان مومن انقلابی و ... هدفی بود که در این سال‌ها دنبال کردیم و خوشحالیم که با توجه به تولیدات پیشرفت محسوسی داشته باشیم. البته چالش‌هایی نیز در این مورد همچنان وجود دارد. این چالش‌ها عبارتند از: کمبود محتوای تحلیلی در نقد تمدن غرب و تاریخ پهلوی، غلبه‌ گفتمان یک‌سویه و خطابی در محتوای تولیدشده و ضعف در تولید محتوای چندرسانه‌ای صنعتی، متناسب با فضای دیجیتال.
   
پیشرفت‌ها و چالش‌های گروه معارف در تولیدمحتوا
تشکری پیرامون پیشرفت‌های گروه معارف در ساحت سازوکارهای گروه معارف اضافه کرد: توسعه قالب‌های متنوع رسانه‌ای و‌ بهبود کیفیت تولیدات با استفاده از فناوری‌های روز پیشرفت‌هایی بوده که گروه معارف در ساحت سازوکارهای تعریف‌شده به آنها دست یافته که متعاقبا این ساحت نیز با چالش‌هایی دست به گریبان بوده است. از آنجا که هنوز نظام دقیق و جامع سنجش اثربخشی محتوای معارفی پیاده‌سازی نشده است،‌ ضعف در نظام ارزیابی تأثیرگذاری برنامه‌ها مشهود است که امیدواریم بتوانیم در آینده‌ای نزدیک با هم‌افزایی‌های لازم بر این چالش فائق آییم. البته به‌دلیل محدودیت‌های ناگزیر، دیگر چالش این گروه بهره‌گیری ناکافی از داده‌های تحلیلی و هوش مصنوعی برای شناخت نیاز مخاطبان است. باید دانست برنامه‌ریزی براساس تحلیل داده‌محور و استفاده از هوش مصنوعی در ارزیابی محتوای دینی همچنان جای پیشرفت دارد.
این مدیر گروه شبکه تهران ادامه داد: در بعد رویکردی، گروه معارف توانسته است با اتخاذ نگاه ایجابی و هدایت‌گر در ارائه معارف اسلامی، از تمرکز صرف بر رویکردهای تدافعی فاصله بگیرد و بر کاربردهای عملی دین در زندگی امروز تأکید کند. همچنین، حرکت به سمت استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی در تولیدات رسانه‌ای، نویدبخش آینده‌ای تحول‌گرا در این حوزه است. بااین‌حال، عدم تعامل کافی با نهادهای علمی و دینی و نیاز به تقویت جذابیت و اثرگذاری محتوا ازجمله چالش‌هایی است که باید برطرف شود.تشکری با اشاره به بعد محتوایی اظهار داشت: گروه معارف تلاش کرده است با تمرکز بر محورهای محتوایی سند تحول نظیر سبک زندگی اسلامی، نقش خانواده، و مفاهیمی همچون «زن انقلابی» و «جوان مؤمن انقلابی» در راستای اهداف کلان رسانه‌ملی گام بردارد. بااین‌حال، کمبود محتوای تحلیلی در نقد تمدن غرب و تاریخ پهلوی، غلبه گفتمان یک‌سویه و خطابی و ضعف در تولید محتوای چندرسانه‌ای متناسب با فضای دیجیتال، همچنان ازجمله چالش‌های عمده‌ای است که این گروه در مسیر خود با آن مواجه است.
   
پیشرفت‌ها، چالش‌ها و برنامه‌های آینده
وی اضافه کرد: در بعد سازوکاری، اقدامات مثبتی در زمینه توسعه‌ قالب‌های متنوع رسانه‌ای و ارتقای کیفیت تولیدات با بهره‌گیری از فناوری‌های روز صورت گرفته است. اما همچنان نظام ارزیابی دقیقی برای سنجش تأثیرگذاری محتواهای معارفی مستقر نشده است و بهره‌گیری از داده‌های تحلیلی و هوش مصنوعی برای شناخت نیازهای مخاطبان در مراحل ابتدایی است و نیاز به توسعه جدی دارد.
تشکری عنوان کرد: گروه معارف شبکه تهران در مسیر تحول رسانه‌ای قرار دارد، اما برای رسیدن به سطح مطلوب، باید تعاملات علمی و رسانه‌ای خود را گسترش دهد، شیوه‌های ارائه محتوا را به‌روز کند، و از ابزارهای دیجیتال و تحلیلی برای شناخت دقیق‌تر نیازهای مخاطبان استفاده نماید. ضمنا این گروه، در راستای منویات رهبر معظم انقلاب و در تبیین شعار سال بلافاصله بعد از اعلام نام سال ۱۴۰۴ در ویژه‌برنامه افطار (سدره) که از کربلا به‌صورت زنده و مستقیم تقدیم مخاطبان می‌شد، هرشب میزبان نماینده یک شرکت دانش‌بنیان بود که با سرمایه‌گذاری سازمان اوقاف و امور خیریه کشور به ثمر نشسته است. 
مدیر گروه معارف شبکه تهران در ادامه با بیان جمعی از برنامه‌های پیش‌روی این گروه با تکیه بر سند تحول و پتانسیل تحقق اهداف عنوان کرد: تقویت رویکرد قرارگاهی، تعامل بیشتر با مراکز فرهنگی و هنری جبهه انقلاب مانند حوزه هنری، مؤسسه شهید آوینی و ... برای تولیدمحتوای مشترک (مطابق با تغییر ششم رویکردی و محور ۹سازوکاری سند تحول)، استفاده بیشتر از پژوهش‌های دانشگاهی ــ حوزوی وتاریخ شفاهی در برنامه‌سازی به‌ویژه با موضوعات پاسخگویی به شبهات (مطابق با محور ۱۰سازوکاری سند تحول)،‌ تحول دیجیتال،‌ تولید صنعتی (سریع و پرشمار) محتواهای کوتاه و چندرسانه‌ای برای فضای مجازی؛ با موضوعات مرتبط در محورهای ۱۲گانه محتوایی به‌ویژه محورهای «عدالت»، «پیشرفت»، «نقد غرب و هجو غرب‌زدگی»، «هویت جهانی ــ امتی» و «تاریخ پهلوی» (مطابق با تغییر هفتم رویکردی و محور ۶سازوکاری)،‌ تولید محتوای چندزبانه (به‌ویژه عربی و اردو) برای ترویج معارف شیعی (مطابق با محور ۷محتوایی)،‌ بهبود نظام تعامل با مخاطبان،‌ افزایش ارتباط مستقیم با مخاطبان از طریق شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های آنلاین برای دریافت بازخورد (مطابق با محور ۸سازوکاری)،‌ راه‌اندازی «جشنواره ایده‌های معارفی» (ترکیب محور ۵محتوایی و محور ۶سازوکاری) و فاصله گرفتن از گفتمان یک‌سویه و خطابی.