سفر شبانه به دنیای ادبیات و موسیقی
برنامه آوانوا با ترکیب موسیقی و ادبیات، برنامه‌ای است که هرشب ازساعت۱۲تا۲ بامداد درطول هفته روی آنتن شبکه آموزش می‌رود. این برنامه به مخاطبان فرصت می‌دهد تا درزمان‌های آرام شب به ادبیات وهنرهای مرتبط باآن توجه کنندودرعین حال،با مضامین اخلاقی و اجتماعی آشنا شوند. ازآنجا که آوانوا ترکیبی از اجرای چهره‌های حوزه ادبیات و پخش موسیقی‌های شاخص ایرانی است، با توجه به مشغله‌های روزمره مردم، سعی دارد تا با ارائه محتوای ساده و قابل فهم، ادبیات رابه شکلی جذاب و دلنشین به مخاطبان معرفی کند.
این برنامه به تهیه‌کنندگی علی کرمی و در فصل جاری با اجرای چهره‌هایی مانند مسعود فروتن، محمود اکرامی‌فر، محمود حبیبی‌کسبی، علیرضا بختیاری، ناصر فیض و مهدی صالحی تهیه و روانه آنتن می‌شود. البته اسماعیل آذر، چهره نام‌آشنای حوزه ادبیات و شعر فارسی هم در فصل گذشته از مجریان این برنامه بود. برنامه «آوانوا» تلاشی است درجهت افزایش علاقه به مطالعه و فرهنگ‌سازی در زمینه ادبیات و بهبود کیفیت زندگی افراد از طریق ارتقای آگاهی فرهنگی و هنری آنها. «جامجم» با عوامل این برنامه گپ‌وگفتی داشته که در ادامه آمده است.
احیای باکس شبانگاهی شبکه آموزش
علی کرمی، تهیه‌کننده آوانوا به جامجم گفت: «این برنامه از عید فطر سال ۱۴۰۰، به‌طور دقیق از حوالی بیست‌وچهارم اردیبهشت آغاز به‌کار کرد. هدف ما از طراحی این برنامه، زنده‌کردن باکس شبانگاهی شبکه آموزش بود و تعریف ما از آن این بود که این شبکه نیاز به یک آموزش غیرمستقیم در حوزه ادبیات دارد. قصد داشتیم برنامه‌ای تولید کنیم که به‌ظاهر ساده و معمولی است اما مجریان این برنامه از میان اساتید حوزه ادبیات هستند که قرار است بی‌واسطه با مخاطبان درباره ادبیات صحبت کنند. این فضا به‌گونه‌ای طراحی شده است که مخاطب بتواند به‌راحتی با آن ارتباط برقرارکند.می‌خواستیم این برنامه در ساعات بامدادی پخش شود تا از شلوغی و دغدغه‌های روزمره دور باشد و با فرم برنامه‌سازی ۲۴ ساعته تلویزیون متفاوت باشد.گفت‌وگوهایی که در تلویزیون اتفاق می‌افتد با احترام به سازندگان آنها اما بر این باوریم که می‌توانیم با یک رویکرد متفاوت و به‌طور ساده‌تر خواسته‌مان را ارائه دهیم. هدف ما این است که مردم در این زمان، موسیقی آرام و سنتی را گوش کنند و تصاویرزیبای طبیعت راببینند تا به آرامش و فضای استراحتی که برای خود تعریف کرده‌اند، نزدیک‌تر شوند.»
ترویج ادبیات و فرهنگ ایرانی
وی ادامه داد: نکته‌ای که باید به آن اشاره کنم این است که درصد زیادی از مردم به دلیل فشارهای روزمره، فرصت مطالعه کتاب‌های ادبی را ندارند. در دنیای امروز، مشغله‌ها و فضای مجازی به ما اجازه نمی‌دهد که به کتاب‌ها مراجعه کنیم یا داستان‌ها را بخوانیم. در این برنامه، سعی داریم در زمان‌هایی که مردم در کنار خانواده ودرحالت آرامش هستند،آنها را با ادبیات کشورمان آشنا کنیم.ما دو گنجینه بزرگ کشور، یعنی میراث فرهنگی و ادبیات و زبان فارسی و موسیقی اصیل را به مخاطبان معرفی می‌کنیم. این تلاش ما بوده است.»
بازخورد مثبت و ارتباط عمیق با مخاطبان در دوران کرونا
تهیه‌کننده آوانوا در‌خصوص بازخوردها و مخاطبان برنامه عنوان کرد: «از حدود سال ۱۴۰۰ به بعد، تلویزیون با کاهش مخاطب مواجه شد. البته در شروع کار، به‌طور میانگین حدود ۴۰۰۰ پیامک در شبکه آموزش مربوط به برنامه آوانوا دریافت کردیم که برای ما بسیار جالب بود. دوران کرونا نیز تأثیر زیادی داشت. مردم در آن زمان نیاز به آرامش بیشتری داشتند، چه به‌دلیل بیماری خود یا مراقبت از بیماران دیگر، و یا به‌دلایل مختلفی شب‌ها بیدار بودند. این موضوع باعث می‌شد که برنامه مخاطبان خود را داشته باشد و مردم احساسات خود را از طریق پیامک‌ها به ما منتقل کنند. البته نکته دیگر این است که تیتراژ برنامه با پخش تصاویری از حرم آقا امام رضا آغاز می‌شود و در آن زمان به‌دلایل شرایط کرونا برای مخاطبان با حال‌و‌هوای معنوی خاصی گره می‌خورد و به دعاهای مردم ارتباط پیدا می‌کرد. خوشبختانه باید بگویم هنوز مخاطبان خود را داریم و به لطف خدا، برنامه ما همچنان در شبانه‌روز پیام‌های زیادی دریافت می‌کند. در شبکه آموزش بعد از برنامه دکتر سلام، که یک برنامه پزشکی و تخصصی است، ما بالاترین میزان پیامک را داریم که برای من به‌عنوان برنامه‌ساز افتخار بزرگی است.
ترکیب اساتید ادبیات و گویندگان جوان
کرمی نحوه انتخاب مجریان این برنامه را این‌گونه توضیح داد: «در ابتدای برنامه برای انتخاب مجری‌ها به سمت دوستانی رفتیم که کار اجرا داشتند، گویندگی کرده‌اند و متن‌ها را به خوبی می‌خوانند. ازجایی به بعد نیاز مخاطبان را شناسایی کردیم و متوجه استقبال آنها شدیم. به‌همین دلیل تصمیم گرفتیم به سمت دوستانی برویم که رهبری ادبیات را به شکلی عهده‌دار بودند. من شخصا با تمامی اساتید تماس گرفتم و با آنها درباره برنامه صحبت کردم. تلاشم این بود که اعتماد این دوستان را جلب کنم. جناب آقای احمدی افزادی، مدیر وقت شبکه آموزش که بسیار انسان خوشفکری هستند،همکاری زیادی بابرنامه داشتند. ازایشان بابت حمایتی که درتامین حق‌الزحمه اساتید و پشتیبانی مالی برنامه داشتند، بسیار سپاسگزارم. سراغ جناب دکتر کاکاوند رفتم؛ ایشان دعوت ما را پذیرفتند. در ادامه از استاد فروتن و استاد آذر دعوت کردیم و خواهش کردیم که در یک شب کنار ما باشند. همچنین آقای ناصر فیض را به برنامه اضافه کردیم که سال‌ها در حوزه ادبیات طنز فعالیت کرده‌اند. در کنار این اساتید، سعی کردیم از گویندگان رادیو که جوان‌تر هستند نیز استفاده کنیم، زیرا آنها هم به ادبیات علاقه‌مند هستند. هدف ما این بود که درطول هفته برنامه را با توجه به سلیقه‌های مختلف مخاطبان پر کنیم وبه نیازهای آنها پاسخ دهیم.»
تنوع در ارائه ادبیات با مجریان متخصص و نوآور
این تهیه‌کننده اضافه کرد: «تلاش کردیم تا ادبیات معاصروکلاسیک را به‌طورهمزمان پوشش دهیم. هر مجری با دانش و تخصص خاص خود، حال‌و‌هوای ویژه‌ای به برنامه می‌بخشد. مجریان با استفاده از دانش و تخصص و ویژگی‌های اجرایی خود شبی را مختص به‌خود کرده‌اند. به‌عنوان مثال، جناب استاد فروتن با قصه‌گویی و صحبت درباره خاطرات نوستالژیک خود، حال و هوای خاصی را به برنامه اضافه می‌کند. این شب قطعا با شب جناب فیض یا اکرامی‌فر متفاوت است. در طول این سه سال و اندی، مجریان جدیدی به تیم ما اضافه شده‌اند، از جمله آقای حبیبی‌کسبی، اکرامی‌فر و آقای صالحی که در فصل جدید به برنامه پیوسته‌اند.
معرفی ادیبان شناخته‌شده و ناشناخته با رویکردی اجتماعی
کرمی با اشاره به‌نحوه انتخاب سوژه هر قسمت بیان کرد: «به طور‌کلی، طبق روال هر برنامه ادبی‌ای به زندگی‌نامه و آثار یکسری ادیبان پرداخته و این وظیفه را بر‌عهده داریم. این افراد هم شامل نویسندگان ایرانی و خارجی می‌شود و هم دوستانی هستند که آثارشان کمتر شناخته‌شده اما به‌مرور زمان مردم بیشتر با آنها آشنا می‌شوند. ما به بررسی عمیق آثار آنها نمی‌پردازیم، بلکه سعی می‌کنیم افراد را شناسایی کرده و به آثارشان بپردازیم. هر‌چند تیم سردبیری برنامه در تعیین سوژه‌ها فعالیت می‌کنند اما در نهایت با خود مجریان، که خود نیز اساتید و مؤلفان هستند، گفت‌وگوهایی را انجام می‌دهیم تا به موضوعات و سوژه‌های بکرتری برسیم. علاوه بر این، موضوعات اجتماعی را نیز بررسی می‌کنیم و به این می‌پردازیم که چه موضوعاتی در ادبیات می‌تواند به مردم کمک کند تا در زندگی‌شان به نتایج بهتری دست یابند و مسیرهای زندگی‌شان را تغییر دهند. »
بررسی ادبیات کلاسیک و اجتماعی با رویکردی امیدبخش
وی افزود: «به‌عنوان مثال، آقای آذر در برنامه ما درباره موضوعات ادبی صحبت می‌کندو به این می‌پردازدکه چه برداشت‌ها و الهاماتی می‌توان از ادبیات کلاسیک، از جمله آثار مولانا، سعدی و حافظ، در زندگی امروز گرفت و اثرات آنها را در زندگی دید. ما همچنین به موضوعات اجتماعی و روانشناسی می‌پردازیم و درباره امیدبخشی و راهکارهایی برای افزایش آرامش در زندگی صحبت می‌کنیم».
«در این راستا، شعرهای مختلفی را می‌خوانیم و بررسی می‌کنیم. مجریان ما، که خود از شاعران هستند، مانند آقای اکرامی‌فر و آقای حبیبی‌کسبی، درباره این شعرها به تفصیل صحبت می‌کنند. همچنین به بررسی ضرب‌المثل‌ها و اشعار طنز در تاریخ ادبیات کشورمان می‌پردازیم. همچنین سعی داریم فرهنگ‌های شبانه مانند قصه‌خوانی برای کودکان را حفظ کنیم و به موضوعات گسترده ادبیات بپردازیم.
نگاه‌های جانبی در آوانوا
کرمی در پاسخ به امکان پرداختن به غلط‌های نگارشی در سطح مجازی به‌عنوان سوژه بخش ادبیات برنامه گفت: «پرداخت به غلط‌های نگارشی‌ای که به دلیل فعالیت پرحجم در فضای مجازی رواج پیدا کرده، موضوعی اساسی است و ما نیز به این موارد توجه داریم اما مخاطب ما ظرفیت آموزش رسمی و عمیق در آن ساعت شب را ندارد که بپذیرد مثل کلاس درس به مسائل مطرح شده گوش دهد. با این حال، یکی از مجریان «نواآوا» جناب مهدی صالحی که به صورت تخصصی روانشناسی را پیگیری می‌کنند، سعی می‌کنند در شب‌هایی، به سوژه‌ها از زاویه دید روانشناسی و موضوعات مرتبط اشاره‌هایی داشته باشند. البته در مواردی به‌عنوان مثال، جناب ناصر فیض در برنامه‌ای درباره کج‌تابی در زبان فارسی صحبت کردند.»
«این موضوع شامل جملاتی است که چندین مفهوم دارند و ممکن است به‌درستی به‌کار نروند، که این خود می‌تواند تأثیر زیادی بر گفتار و نوشتار داشته باشد و موجب ایهام در ذهن مخاطب شود. از این دست پرداخت‌ها هم داریم. قصد داریم به این موضوعات بیشتر بپردازیم اما احساس می‌کنم اختصاص‌دادن یک برنامه کامل به این مسائل ممکن است از فضای آرامش‌بخش برنامه خارج شود. بنابراین، تلاش ما این است که با افرادی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، مانند آقای صالحی، همکاری کنیم. ایشان در حین خواندن قطعاتی از متون تاریخی ازجمله شاهنامه، به نکات روان‌شناختی نیز اشاره می‌کنند و این موضوعات را بررسی می‌کنند. »
آرامش شبانه با نوستالژی ادبی
مسعود فروتن، مجری برنامه در تشریح ایده آوانوا عنوان کرد: «آوانوا برنامه‌ای برای آرمش‌بخشی شبانه به هم‌وطنان است. هدف ما این است که در ساعت ۱۲ شب به بعد، آرامش را در جامعه مخاطبان برنامه ایجاد کنیم. در برنامه‌ای که من اجرا می‌کنم، شعری را می‌خوانم و سعی می‌کنم شعر مناسب و غم‌انگیزی نباشد و بعد ترانه‌ای پخش می‌شود. فرم برنامه متمایل به‌سمت برنامه‌های نوستالژیک است. به سراغ خواننده‌های قدیمی می‌رویم و آهنگ‌های استادانی مثل تاج اصفهانی و داریوش رفیعی را پخش می‌کنیم. جدیدترین شکل ترانه‌ها مربوط می‌شود به خوانندگانی چون علیرضا قربانی و همایون شجریان.»
تفاوت‌های کلیدی اجرای رادیویی و تلویزیونی
فروتن در بیان تفاوت اجرا در تلویزیون و رادیو توضیح داد: «اجرای رادیویی بر این‌مبنا شکل می‌گیرد که میلیون‌ها مخاطب دارند صدای ما را می‌شنوند. معمولا تلاش می‌کنم در ذهنم مخاطبانم را تصویرسازی کنم. البته اگر از روی کاغذ بخوانم، به جایی نگاه نمی‌کنم و تمام حسم را روی جملاتی که در حال خواندنشان هستم می‌گذارم. در تلویزیون دوربین وجود دارد که وسیله ارتباطی من و مخاطبانم است. سعی می‌کنم در اجراهای تلویزیونی با کمک از میمیک صورتم از نوع حرف‌زدن و لحنم، حس زیرپوستی متناسب با احوال برنامه را منتقل کنم. امیدوارم همچنان بتوانم مخاطبان را جذب اجرایم کنم.»
بازخورد مثبت مخاطبان از اجرای آوانوا
این مجری برنامه دربیان بازخوردهایی که ازمخاطبان داشته اضافه کرد:«شب‌هایی که دربرنامه آوانوا اجرا دارم مخاطبان در تماس‌هایی که دارند، بسیارتشکرمی‌کنند.مرتب تماس‌های محبت‌آمیز مردم رادریافت می‌کنم.دوستی دارم که پزشک است.ایشان کشیک بیمارستان‌شان را با اجرای من در برنامه آوانواهماهنگ کرده‌اند تا بتوانند زمانی که دراتاق انتظار نشسته‌‌اندبرنامه آوانوا و اجرای من را ببینند و البته به گفته خودشان، خدا‌خدا می‌کنند درزمان اجرای من، مریضی بدحال نشود که بخواهند تلویزیون را رها کنند.»
خودبیانگری ادبی
محمود اکرامی‌فر، شاعر شناخته‌شده و مجری این برنامه گفت: «تهیه‌کننده برنامه با توجه به توصیه مدیر شبکه در مورد بنده، با من تماس گرفت و شرایط برنامه را توضیح داد. البته من قبلا برنامه آوانوا را جسته و گریخته دیده بودم و به‌طور کلی از برنامه‌های مؤلف محور خوشم می‌آید. به‌عنوان مثال، در رادیو‌ایران که برنامه «راه شب» را داشتم، آن برنامه نیز کارشناس یا مجری -مؤلف بود. همچنین، چند‌سال برنامه شبانگاهی را در رادیو پیام اجرا کردم که در آن هم مجری -مؤلف بودم و به‌مدت چندین سال هر هفته چهار ساعت برنامه زنده داشتم. در برنامه راه شب، ما خودمان محورها را انتخاب می‌کردیم و بخش‌های متعددی را تولید محتوا می‌کردیم. به‌عنوان مثال، در زمان کرونا بخشی ثابت درباره کرونا داشتیم، همچنین بخشی برای معرفی شاعران و اشعار آنها. بخش ثابت دیگری به نام زبان فارسی داشتم که برایش شعر می‌گفتم و حاصل آن کتابی به نام «عشق به‌زبان فارسی» شد که شامل اشعار مختلفی بود که برای زبان فارسی سراییده شده بودند و آقای حداد عادل مقدمه کتاب را نوشتند. بخش دیگری به نام سبک زندگی ایرانی-اسلامی داشتیم که در بخش‌های مختلف فرهنگ و خرده‌فرهنگ اقوام مختلف، سبک زندگی ایرانی را بررسی می‌کردیم. این مقدمه مطول را گفتم تا بگویم که برنامه آوانوا نیز به‌دلیل این‌که مجری- مؤلف است، این امکان را می‌دهد که به خوداغنایی و خودبیانگری ادبی برسیم. البته حرف از حوزه ادبیات هم بود که به‌شکلی حوزه فعالیت و علاقه من هم هست. این خودبیانگری باعث شد که به‌سمت این برنامه بیایم و تا‌کنون از همکاری با همکاران خوب و محیط دوستانه آن لذت برده‌ام.»
تعامل در انتخاب موضوعات برنامه‌سازی
اکرامی‌فر در خصوص تعامل در انتخاب موضوع و سوژه اضافه کرد: «تعامل خوبی در انتخاب موضوع داریم. مثلا تهیه‌کننده برنامه پیشنهاد داد که درباره خواجوی کرمانی صحبت کنیم. استدلال من این بود که درباره این شاعر به‌نام زیاد صحبت شده و بهتر است به شخصیت‌های کمتر‌شناخته‌شده‌ای مانند یغمای خشت‌مال نیشابوری بپردازیم. یغما شاعری با سواد کم بود که اشعار زیبایی دارد. ما با هم برنامه‌ای ترتیب دادیم که به‌خوبی مورد استقبال قرار گرفت. به‌نظرم، این برنامه ظرفیت خوبی برای برنامه‌سازی دارد که از مجری-مؤلف‌محور بودن می‌تواند به سمت برنامه‌سازی برود.»
پاسخ به نیاز مخاطبان شبانه
این چهره حوزه ادبیات درباره زمان پخش آوانوا گفت: «زمانی که برنامه آوانوا روی آنتن می‌رود، مخاطبان خاصی را می‌طلبد. مثلا نیروهای نظامی و انتظامی، کشیک‌های بیمارستانی، بیماران، آن‌دسته افراد که به نگهبانی‌های شبانه می‌پردازند. در شهرهایی مثل شهر تهران که مردم زیست شبانه دارند، نیاز به برنامه‌هایی است که آن ساعت‌ها را پوشش دهند. این برنامه به‌دلیل موسیقی ملایم و ادبیات، آرامش را به مخاطب منتقل می‌کند و بیشتر بر احساسات و عواطف تمرکز دارد. مخصوصا الان که مردم به سمت بیدارمانی حرکت می‌کنند، می‌توان برنامه آوانوا را شنید و همزمان به فعالیت شبانه هم پرداخت. »
علاقه مجری آوانوا به برنامه‌های زنده و چالش‌های آن
مجری آوانوا اضافه کرد: «عاشق برنامه‌های زنده هستم و برنامه‌های تولیدی اذیتم می‌کند. برنامه‌های زنده حس بهتری دارند زیرا احساس می‌کنید که مخاطب به حرف‌های شما گوش می‌دهد. البته اصلاح مواردی که اشتباه شده در برنامه زنده سخت است. این برای من زیاد اتفاق افتاده. مثلا می‌بایست متن یا شعری را سؤالی بخوانم، انشایی خوانده‌ام. بعد شروع کرده‌ام به دوباره‌خوانی. گاهی وقت‌ها برای اشتباهاتم عذرخواهی کرده‌ام. در برنامه زنده حق مخاطب این است که مجری اشتباه نکند و اگر اشتباهی رخ داد باید برگردی و اصلاح کنی. مخاطب پذیرش خوبی در این موارد دارد. چرا که می‌داند برنامه زنده است و حتی اگر خودش هم اجرا می‌کرد، ممکن بود اشتباه کند. در قیاس با رادیو، باید بگویم در اجرای رادیویی مخاطب دیده نمی‌شود. البته در برنامه زنده تلویزیونی هم مخاطب را نمی‌بینی اما حس می‌کنی مخاطب در حال تماشا است.»
اهمیت خودآگاهی در اجرای زنده تلویزیونی
اکرامی‌فر ادامه داد: «پس باید مراقب زبان بدن، نحوه نشستن، فرم چهره، دوربین و همه‌و‌همه باشید، زیرا مخاطب شما را می‌بیند و باید خود را به بهترین شکل ارائه دهید. به‌طور کلی در اجرای زنده تلویزیونی نیاز به خود دروازه‌بانی داریم. از لباس گرفته تا گره پیشانی، همه و همه را باید مدیریت کرد. این حس که کسی تو را می‌بیند و همزمان کنترل می‌شوی، می‌تواند هم حس خوبی القا کند و هم این‌که ممکن است استرس ایجاد کند اما من بسم‌ا... را که می‌گویم، حس می‌کنم در خانه خودم نشسته‌ام. با همین ادبیاتی که با شما صحبت می‌کنم در برنامه اجرا دارم. این‌قدر به این حال اجرا علاقه دارم که زمان گریم به گریمور می‌گویم کمترین تغییر ممکن انجام شود، چون علاقه‌مندم مخاطب با خودم روبه‌رو شود تا کسی که مثلا فرم موهایش یا ریشش برای برنامه تغییر کرده باشد. من همینم، اگر موهایم ریخته یا سفید‌شده همینم.»
کلید ارائه محتوای ارزشمند
وی درباره اهمیت احترام به مخاطب گفت: «به‌شدت به مخاطب احترام می‌گذارم و معتقدم که وقتی دو‌ساعت از وقت آنها را می‌گیرم، باید حرفی برای گفتن داشته باشیم. صرف این‌که «نشستیم و گفتیم و برخاستیم/ پی مصلحت مجلس آراستیم» نباشد. باید حرفی برای گفتن داشته باشم. بنابراین، همیشه از تهیه‌کننده می‌خواهم که موضوعات را زودتر به من بگوید تا بتوانم به‌خوبی تحقیق کرده و آماده شوم. می‌شود چهار‌ساعت درباره سفر صحبت کنم اما باید بتوانم حرف تازه یا متفاوتی در این مورد داشته باشم. اگر می‌خواهید مخاطبتان را جذب کنید یا باید حرف تازه داشته باشید؛ یا حرف متفاوت داشته باشی و یا متفاوت حرف بزنی. یعنی یا در فرم،متفاوت باشی یا در محتوا و یا در هر دو. روی این اصل معتقدم باید با مطالعه و تحقیق اجرا را پیش ببرم. معمولا با برگه‌های تحقیقم در برنامه حاضر می‌شوم چون این را حق مخاطب می‌دانم که حرف متفاوت یا تازه‌ای از من بشنود.»
دنیای موسیقی و ادبیات
علیرضا بختیاری از مجریان آوانوا با بیان این‌که جای یک برنامه آرامش‌بخش در باکس شب تلویزیون خالی بود، گفت: «در فضای شب و حس‌و‌حال آرامش شبانه، جای یک برنامه آرامش‌بخش با موسیقی‌های ملایم خالی بود. در گذشته، ما برنامه‌هایی مانند رادیو هفت و برنامه مشابهی مثل راه شب در رادیو داشتیم اما چند‌سالی بود که در تلویزیون به این شکل برنامه‌ای نداشتیم. برنامه آوانوا از حدود چهار‌سال پیش آغاز به کار کرد و از همان ابتدا با تلفیق موسیقی اصیل ایرانی و موسیقی‌های بی‌کلام، خوانندگان بومی و محلی را معرفی کرد. این برنامه به‌دلیل توجه به موسیقی‌های پیشکسوت و همچنین خوانندگان معاصر با موسیقی پاپ، مورد استقبال زیادی قرار گرفت. برخی احساس کردند این برنامه مثل برنامه‌هایی چون ترانه باران و گلبانگ رادیو‌ایران، برنامه‌ای خاص موسیقی‌های درخواستی است، در‌حالی‌که این برنامه از آن دست برنامه‌هایی بود که موسیقی‌ها هدف‌دار هستند. قبل از پخش هر قطعه موسیقی، فضاسازی می‌کنیم و درباره هنرمند و اثرش صحبت می‌کنیم تا موسیقی‌ها معنا و هدف داشته باشند. همچنین، با توجه به مناسبت‌های ملی و مذهبی، موسیقی‌ها تغییر می‌کند. رکن اول این برنامه موسیقی است و رکن دوم آن ادبیات است. ما به تلفیق موسیقی و ادبیات می‌پردازیم و نه‌تنها به ادبیات غرب که به ادبیات شرق، به ویژه ادبیات کشور خودمان و ادبیات نواحی، غنایی و حماسی نیز توجه داریم.»
کشف گنجینه‌های شعر در سایه‌سار شاعران ناشناخته
بختیاری پرداخت به شعرا را این‌گونه توضیح داد: «اساتید برنامه از بزرگانی چون مولانا، عطار، حافظ و در کل شاعران شناخته‌شده صحبت می‌کنند. من هم در برهه‌ای طبق همین رویه عمل می‌کردم، اما در فصل اخیر که از بهار سال ۱۴۰۳ شروع شد، به‌نظرم آمد به شاعران و نویسندگانی بپردازم که کمتر شناخته شده‌اند، مانند جناب جلال عضد و استاد باستانی پاریزی یا استاد احمد گلچین‌معانی، استاد ذبیح‌ا... صاحب‌کار و دیگرانی که در مقبره‌الشعرای تبریز یا مشهد به خاک سپرده شده‌اند. اشعار خیلی از این عزیزان را ما حفظیم و در روزمره از آنها استفاده می‌کنیم اما از نام شاعر اطلاعی نداریم. این موضوع باعث افزایش اقبال مخاطبان و پیام‌های تلفنی شده است، زیرا ما دقیقا یک بیت از اشعار آنها یا یک جمله از زندگی‌نامه‌شان را مطرح می‌کنیم و با مخاطبان در مورد حس‌و‌حال آنها گفت‌وگو می‌کنیم. البته گاهی سؤالات عمومی‌تر هم مطرح می‌کنیم مثلا وقتی برف می‌آید از مخاطبان در خصوص حس‌و‌حال‌شان در هوای برفی می‌پرسیم اما این مانع از پرسش سؤالات تخصصی و چالش‌برانگیز نشده.»
تلفیق موسیقی و ادبیات در رسیدن به آرامش
محمود حبیبی‌کسبی، آوانوا را یک برنامه ویژه موسیقی دانست و ادامه داد: «برنامه آوانوا یک برنامه ویژه موسیقی است که در کنار موسیقی، به شعر، داستان و نکات ادبی و هنری نیز می‌پردازد. این برنامه در ساعات نیمه شب، از ساعت ۱۲ تا ۲ بامداد پخش می‌شود و هدف آن ارائه یک بسته فرهنگی- هنری برای مخاطبان است. زمان پخش این برنامه به‌گونه‌ای انتخاب شده که در ساعات آرامش مخاطبان باشد. شبکه‌ای که برنامه آوانوا از آن پخش می‌شود، یعنی شبکه آموزش، مشخصات و مختصات خاصی دارد که باید سبقه آموزش‌محور شبکه به‌همراه نگاه فرهنگی، هنری و ادبی برنامه هماهنگ شود.»
توجه به مناسبت‌ها و آرامش مخاطب در انتخاب سوژه‌ها
حبیبی‌کسبی پیرامون انتخاب سوژه‌ها گفت: «در انتخاب موضوعات، ما به مناسبت‌های تقویمی و تاریخی توجه داریم. اگر در شبی که برنامه اجرا می‌شود، مناسبت خاصی وجود داشته باشد، معمولا به آن موضوع می‌پردازیم. برای مثال، شب‌های ولادت یا شهادت ائمه معصومین یا سالگرد وقایع تاریخی. اگر مناسبت خاصی وجود نداشته باشد، هر‌یک از مجریان شیوه خاص خود را در انتخاب موضوعات دارند. برخی از مجریان به معرفی کتاب‌ها و خوانش بخش‌هایی از آنها می‌پردازند و برخی دیگر به معرفی شاعران و نویسندگان می‌پردازند. به‌شخصه موضوعاتی که انتخاب می‌کنم معمولا شامل مفاهیم اخلاقی مانند نیایش، راستگویی و اخلاص است که می‌تواند برای مخاطبان راهگشا باشد. در انتخاب موضوعات، باید دقت کنیم که آنها مناسب ساعت نیمه‌شب باشند و نوع قرائت و اجرا نیز باید آرام و متعادل باشد. مخاطبان در این ساعت معمولا خسته هستند و به استراحت می‌پردازند، بنابراین باید اجرایی موقر و آرام داشته باشیم تا آرامش پایان شب را برای آنها شیرین‌تر کنیم.
چالش‌های اجرای زنده در دنیای نغمه‌ها
وی در‌خصوص چالش‌های پیش‌رو عنوان کرد: «چالش اصلی برنامه زنده این است که از دقیقه اول تا پایان، باید به‌دقت مراقب خود باشید و اشتباه نکنید. اگر اشتباهی در خواندن متن یا ارائه اطلاعات پیش بیاید، جبران آن ممکن است اما تکرار اشتباهات می‌تواند باعث از دست‌رفتن اعتماد مخاطبان شود. اگر مخاطب به شما اعتماد داشته باشد، قطعا به سخنان شما گوش می‌دهد و از آنها بهره‌مند می‌شود. علاوه بر این، یکی دیگر از چالش‌های خاص برنامه این است که نکات باید در بسته‌های کوتاه معمولا سه تا چهار دقیقه‌ای ارائه شوند. ساختار برنامه به‌گونه‌ای است که مجری بین هر قطعه موسیقی، نکاتی را ارائه می‌دهد و سپس موسیقی پخش می‌شود. بنابراین، هر نکته‌ای که می‌خواهید بگویید باید به‌گونه‌ای تنظیم و تقسیم شود که نه تکراری باشد و نه ناگفته باقی بماند.»
آوای امید در شب زنده‌داری‌ها
اسماعیل آذر، استاد زبان و ادبیات فارسی و چهره آشنای مشاعره در تلویزیون گفت: «این برنامه برای افرادی است که شب‌زنده‌دار هستند ومن بخشی ازآن را به عهده داشتم، یعنی شب‌های جمعه ازساعت ۱۲تا۲.هدف من این بودکه در این زمان به مسائل و موضوعاتی بپردازم که به آرامش مخاطبان کمک کند و آنها راامیدوار کند. در این راستا، قصه‌ها، شعرها و داستان‌ها را مطرح می‌کردم و از این بابت بسیار خرسند بودم.» وی در‌خصوص همکاری با آوانوا و جدایی‌اش از این برنامه توضیح داد: «من از گذشته در شبکه آموزش فعالیت داشتم و به‌دلیل دوستی‌ای که با رئیس و قائم‌مقام شبکه داشتم، تمایل داشتم کاری انجام دهم که پس از رضایت باریتعالی، رضایت دوستانم هم حاصل شود اما پس از دو سال، به‌دلیل این‌که باید یک ساعت قبل از برنامه حاضر می‌شدم و یک ساعت بعد از آن به خانه برمی‌گشتم، نزدیک به چهار تاپنج ساعت درگیراین قضیه بودم.همچنین، درطول هفته باید برای موضوعات جدیدمطالعه می‌کردم. و البته در شبکه یک هم برنامه جدیدی را عهده‌دار شده‌ام؛ بنابراین به‌طور موقت تصمیم گرفتم همه برنامه‌های خود را، از جمله آوانوا، کنار بگذارم تا بتوانم به برنامه‌های دیگر بپردازم و مطالعه بیشتری داشته باشم. با این حال، هنوز هم به برنامه بسیار علاقه‌مند هستم.
از آوانوا به ایران دوست‌داشتنی
آذر، با اشاره به همکاری جدیدش با شبکه یک سیما اظهار کرد: «یک روز به‌مناسبت روز تاریخ بیهقی، به شبکه یک دعوت شدم تا درباره تاریخ صحبت کنم. صحبت‌های من مورد توجه قرار گرفت و این باعث شد که به شبکه یک نزدیک شوم. بعد از آن مدیر گروه اجتماعی، جناب آقای فراهانی و دیگر دوستان‌شان با بنده صحبت کردند و بعد از این قرار شد که برنامه «ایران دوست‌داشتنی» را اجرا و مدیریت کنم. خودم هم این برنامه را دوست داشتم و وقتی چارچوب آن را فهمیدم، تصمیم گرفتم که همکاری‌ام را ادامه دهم. در حال حاضر، برنامه‌هایم را در شبکه یک پی می‌گیرم و برای من مهم است که اطلاعات علمی و مفیدی به مخاطبان ارائه دهم و برای این منظور نیاز است تا در وقت مناسب بتوانم مطالعه داشته باشم.»
احیای باکس شبانگاهی شبکه آموزش
علی کرمی، تهیه‌کننده آوانوا به جامجم گفت: «این برنامه از عید فطر سال ۱۴۰۰، به‌طور دقیق از حوالی بیست‌وچهارم اردیبهشت آغاز به‌کار کرد. هدف ما از طراحی این برنامه، زنده‌کردن باکس شبانگاهی شبکه آموزش بود و تعریف ما از آن این بود که این شبکه نیاز به یک آموزش غیرمستقیم در حوزه ادبیات دارد. قصد داشتیم برنامه‌ای تولید کنیم که به‌ظاهر ساده و معمولی است اما مجریان این برنامه از میان اساتید حوزه ادبیات هستند که قرار است بی‌واسطه با مخاطبان درباره ادبیات صحبت کنند. این فضا به‌گونه‌ای طراحی شده است که مخاطب بتواند به‌راحتی با آن ارتباط برقرارکند.می‌خواستیم این برنامه در ساعات بامدادی پخش شود تا از شلوغی و دغدغه‌های روزمره دور باشد و با فرم برنامه‌سازی ۲۴ ساعته تلویزیون متفاوت باشد.گفت‌وگوهایی که در تلویزیون اتفاق می‌افتد با احترام به سازندگان آنها اما بر این باوریم که می‌توانیم با یک رویکرد متفاوت و به‌طور ساده‌تر خواسته‌مان را ارائه دهیم. هدف ما این است که مردم در این زمان، موسیقی آرام و سنتی را گوش کنند و تصاویرزیبای طبیعت راببینند تا به آرامش و فضای استراحتی که برای خود تعریف کرده‌اند، نزدیک‌تر شوند.»
ترویج ادبیات و فرهنگ ایرانی
وی ادامه داد: نکته‌ای که باید به آن اشاره کنم این است که درصد زیادی از مردم به دلیل فشارهای روزمره، فرصت مطالعه کتاب‌های ادبی را ندارند. در دنیای امروز، مشغله‌ها و فضای مجازی به ما اجازه نمی‌دهد که به کتاب‌ها مراجعه کنیم یا داستان‌ها را بخوانیم. در این برنامه، سعی داریم در زمان‌هایی که مردم در کنار خانواده ودرحالت آرامش هستند،آنها را با ادبیات کشورمان آشنا کنیم.ما دو گنجینه بزرگ کشور، یعنی میراث فرهنگی و ادبیات و زبان فارسی و موسیقی اصیل را به مخاطبان معرفی می‌کنیم. این تلاش ما بوده است.»
بازخورد مثبت و ارتباط عمیق با مخاطبان در دوران کرونا
تهیه‌کننده آوانوا در‌خصوص بازخوردها و مخاطبان برنامه عنوان کرد: «از حدود سال ۱۴۰۰ به بعد، تلویزیون با کاهش مخاطب مواجه شد. البته در شروع کار، به‌طور میانگین حدود ۴۰۰۰ پیامک در شبکه آموزش مربوط به برنامه آوانوا دریافت کردیم که برای ما بسیار جالب بود. دوران کرونا نیز تأثیر زیادی داشت. مردم در آن زمان نیاز به آرامش بیشتری داشتند، چه به‌دلیل بیماری خود یا مراقبت از بیماران دیگر، و یا به‌دلایل مختلفی شب‌ها بیدار بودند. این موضوع باعث می‌شد که برنامه مخاطبان خود را داشته باشد و مردم احساسات خود را از طریق پیامک‌ها به ما منتقل کنند. البته نکته دیگر این است که تیتراژ برنامه با پخش تصاویری از حرم آقا امام رضا آغاز می‌شود و در آن زمان به‌دلایل شرایط کرونا برای مخاطبان با حال‌و‌هوای معنوی خاصی گره می‌خورد و به دعاهای مردم ارتباط پیدا می‌کرد. خوشبختانه باید بگویم هنوز مخاطبان خود را داریم و به لطف خدا، برنامه ما همچنان در شبانه‌روز پیام‌های زیادی دریافت می‌کند. در شبکه آموزش بعد از برنامه دکتر سلام، که یک برنامه پزشکی و تخصصی است، ما بالاترین میزان پیامک را داریم که برای من به‌عنوان برنامه‌ساز افتخار بزرگی است.
ترکیب اساتید ادبیات و گویندگان جوان
کرمی نحوه انتخاب مجریان این برنامه را این‌گونه توضیح داد: «در ابتدای برنامه برای انتخاب مجری‌ها به سمت دوستانی رفتیم که کار اجرا داشتند، گویندگی کرده‌اند و متن‌ها را به خوبی می‌خوانند. ازجایی به بعد نیاز مخاطبان را شناسایی کردیم و متوجه استقبال آنها شدیم. به‌همین دلیل تصمیم گرفتیم به سمت دوستانی برویم که رهبری ادبیات را به شکلی عهده‌دار بودند. من شخصا با تمامی اساتید تماس گرفتم و با آنها درباره برنامه صحبت کردم. تلاشم این بود که اعتماد این دوستان را جلب کنم. جناب آقای احمدی افزادی، مدیر وقت شبکه آموزش که بسیار انسان خوشفکری هستند،همکاری زیادی بابرنامه داشتند. ازایشان بابت حمایتی که درتامین حق‌الزحمه اساتید و پشتیبانی مالی برنامه داشتند، بسیار سپاسگزارم. سراغ جناب دکتر کاکاوند رفتم؛ ایشان دعوت ما را پذیرفتند. در ادامه از استاد فروتن و استاد آذر دعوت کردیم و خواهش کردیم که در یک شب کنار ما باشند. همچنین آقای ناصر فیض را به برنامه اضافه کردیم که سال‌ها در حوزه ادبیات طنز فعالیت کرده‌اند. در کنار این اساتید، سعی کردیم از گویندگان رادیو که جوان‌تر هستند نیز استفاده کنیم، زیرا آنها هم به ادبیات علاقه‌مند هستند. هدف ما این بود که درطول هفته برنامه را با توجه به سلیقه‌های مختلف مخاطبان پر کنیم وبه نیازهای آنها پاسخ دهیم.»
تنوع در ارائه ادبیات با مجریان متخصص و نوآور
این تهیه‌کننده اضافه کرد: «تلاش کردیم تا ادبیات معاصروکلاسیک را به‌طورهمزمان پوشش دهیم. هر مجری با دانش و تخصص خاص خود، حال‌و‌هوای ویژه‌ای به برنامه می‌بخشد. مجریان با استفاده از دانش و تخصص و ویژگی‌های اجرایی خود شبی را مختص به‌خود کرده‌اند. به‌عنوان مثال، جناب استاد فروتن با قصه‌گویی و صحبت درباره خاطرات نوستالژیک خود، حال و هوای خاصی را به برنامه اضافه می‌کند. این شب قطعا با شب جناب فیض یا اکرامی‌فر متفاوت است. در طول این سه سال و اندی، مجریان جدیدی به تیم ما اضافه شده‌اند، از جمله آقای حبیبی‌کسبی، اکرامی‌فر و آقای صالحی که در فصل جدید به برنامه پیوسته‌اند.
معرفی ادیبان شناخته‌شده و ناشناخته با رویکردی اجتماعی
کرمی با اشاره به‌نحوه انتخاب سوژه هر قسمت بیان کرد: «به طور‌کلی، طبق روال هر برنامه ادبی‌ای به زندگی‌نامه و آثار یکسری ادیبان پرداخته و این وظیفه را بر‌عهده داریم. این افراد هم شامل نویسندگان ایرانی و خارجی می‌شود و هم دوستانی هستند که آثارشان کمتر شناخته‌شده اما به‌مرور زمان مردم بیشتر با آنها آشنا می‌شوند. ما به بررسی عمیق آثار آنها نمی‌پردازیم، بلکه سعی می‌کنیم افراد را شناسایی کرده و به آثارشان بپردازیم. هر‌چند تیم سردبیری برنامه در تعیین سوژه‌ها فعالیت می‌کنند اما در نهایت با خود مجریان، که خود نیز اساتید و مؤلفان هستند، گفت‌وگوهایی را انجام می‌دهیم تا به موضوعات و سوژه‌های بکرتری برسیم. علاوه بر این، موضوعات اجتماعی را نیز بررسی می‌کنیم و به این می‌پردازیم که چه موضوعاتی در ادبیات می‌تواند به مردم کمک کند تا در زندگی‌شان به نتایج بهتری دست یابند و مسیرهای زندگی‌شان را تغییر دهند. »
بررسی ادبیات کلاسیک و اجتماعی با رویکردی امیدبخش
وی افزود: «به‌عنوان مثال، آقای آذر در برنامه ما درباره موضوعات ادبی صحبت می‌کندو به این می‌پردازدکه چه برداشت‌ها و الهاماتی می‌توان از ادبیات کلاسیک، از جمله آثار مولانا، سعدی و حافظ، در زندگی امروز گرفت و اثرات آنها را در زندگی دید. ما همچنین به موضوعات اجتماعی و روانشناسی می‌پردازیم و درباره امیدبخشی و راهکارهایی برای افزایش آرامش در زندگی صحبت می‌کنیم».
«در این راستا، شعرهای مختلفی را می‌خوانیم و بررسی می‌کنیم. مجریان ما، که خود از شاعران هستند، مانند آقای اکرامی‌فر و آقای حبیبی‌کسبی، درباره این شعرها به تفصیل صحبت می‌کنند. همچنین به بررسی ضرب‌المثل‌ها و اشعار طنز در تاریخ ادبیات کشورمان می‌پردازیم. همچنین سعی داریم فرهنگ‌های شبانه مانند قصه‌خوانی برای کودکان را حفظ کنیم و به موضوعات گسترده ادبیات بپردازیم.
نگاه‌های جانبی در آوانوا
کرمی در پاسخ به امکان پرداختن به غلط‌های نگارشی در سطح مجازی به‌عنوان سوژه بخش ادبیات برنامه گفت: «پرداخت به غلط‌های نگارشی‌ای که به دلیل فعالیت پرحجم در فضای مجازی رواج پیدا کرده، موضوعی اساسی است و ما نیز به این موارد توجه داریم اما مخاطب ما ظرفیت آموزش رسمی و عمیق در آن ساعت شب را ندارد که بپذیرد مثل کلاس درس به مسائل مطرح شده گوش دهد. با این حال، یکی از مجریان «نواآوا» جناب مهدی صالحی که به صورت تخصصی روانشناسی را پیگیری می‌کنند، سعی می‌کنند در شب‌هایی، به سوژه‌ها از زاویه دید روانشناسی و موضوعات مرتبط اشاره‌هایی داشته باشند. البته در مواردی به‌عنوان مثال، جناب ناصر فیض در برنامه‌ای درباره کج‌تابی در زبان فارسی صحبت کردند.»
«این موضوع شامل جملاتی است که چندین مفهوم دارند و ممکن است به‌درستی به‌کار نروند، که این خود می‌تواند تأثیر زیادی بر گفتار و نوشتار داشته باشد و موجب ایهام در ذهن مخاطب شود. از این دست پرداخت‌ها هم داریم. قصد داریم به این موضوعات بیشتر بپردازیم اما احساس می‌کنم اختصاص‌دادن یک برنامه کامل به این مسائل ممکن است از فضای آرامش‌بخش برنامه خارج شود. بنابراین، تلاش ما این است که با افرادی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، مانند آقای صالحی، همکاری کنیم. ایشان در حین خواندن قطعاتی از متون تاریخی ازجمله شاهنامه، به نکات روان‌شناختی نیز اشاره می‌کنند و این موضوعات را بررسی می‌کنند. »
آرامش شبانه با نوستالژی ادبی
مسعود فروتن، مجری برنامه در تشریح ایده آوانوا عنوان کرد: «آوانوا برنامه‌ای برای آرمش‌بخشی شبانه به هم‌وطنان است. هدف ما این است که در ساعت ۱۲ شب به بعد، آرامش را در جامعه مخاطبان برنامه ایجاد کنیم. در برنامه‌ای که من اجرا می‌کنم، شعری را می‌خوانم و سعی می‌کنم شعر مناسب و غم‌انگیزی نباشد و بعد ترانه‌ای پخش می‌شود. فرم برنامه متمایل به‌سمت برنامه‌های نوستالژیک است. به سراغ خواننده‌های قدیمی می‌رویم و آهنگ‌های استادانی مثل تاج اصفهانی و داریوش رفیعی را پخش می‌کنیم. جدیدترین شکل ترانه‌ها مربوط می‌شود به خوانندگانی چون علیرضا قربانی و همایون شجریان.»
تفاوت‌های کلیدی اجرای رادیویی و تلویزیونی
فروتن در بیان تفاوت اجرا در تلویزیون و رادیو توضیح داد: «اجرای رادیویی بر این‌مبنا شکل می‌گیرد که میلیون‌ها مخاطب دارند صدای ما را می‌شنوند. معمولا تلاش می‌کنم در ذهنم مخاطبانم را تصویرسازی کنم. البته اگر از روی کاغذ بخوانم، به جایی نگاه نمی‌کنم و تمام حسم را روی جملاتی که در حال خواندنشان هستم می‌گذارم. در تلویزیون دوربین وجود دارد که وسیله ارتباطی من و مخاطبانم است. سعی می‌کنم در اجراهای تلویزیونی با کمک از میمیک صورتم از نوع حرف‌زدن و لحنم، حس زیرپوستی متناسب با احوال برنامه را منتقل کنم. امیدوارم همچنان بتوانم مخاطبان را جذب اجرایم کنم.»
بازخورد مثبت مخاطبان از اجرای آوانوا
این مجری برنامه دربیان بازخوردهایی که ازمخاطبان داشته اضافه کرد:«شب‌هایی که دربرنامه آوانوا اجرا دارم مخاطبان در تماس‌هایی که دارند، بسیارتشکرمی‌کنند.مرتب تماس‌های محبت‌آمیز مردم رادریافت می‌کنم.دوستی دارم که پزشک است.ایشان کشیک بیمارستان‌شان را با اجرای من در برنامه آوانواهماهنگ کرده‌اند تا بتوانند زمانی که دراتاق انتظار نشسته‌‌اندبرنامه آوانوا و اجرای من را ببینند و البته به گفته خودشان، خدا‌خدا می‌کنند درزمان اجرای من، مریضی بدحال نشود که بخواهند تلویزیون را رها کنند.»
خودبیانگری ادبی
محمود اکرامی‌فر، شاعر شناخته‌شده و مجری این برنامه گفت: «تهیه‌کننده برنامه با توجه به توصیه مدیر شبکه در مورد بنده، با من تماس گرفت و شرایط برنامه را توضیح داد. البته من قبلا برنامه آوانوا را جسته و گریخته دیده بودم و به‌طور کلی از برنامه‌های مؤلف محور خوشم می‌آید. به‌عنوان مثال، در رادیو‌ایران که برنامه «راه شب» را داشتم، آن برنامه نیز کارشناس یا مجری -مؤلف بود. همچنین، چند‌سال برنامه شبانگاهی را در رادیو پیام اجرا کردم که در آن هم مجری -مؤلف بودم و به‌مدت چندین سال هر هفته چهار ساعت برنامه زنده داشتم. در برنامه راه شب، ما خودمان محورها را انتخاب می‌کردیم و بخش‌های متعددی را تولید محتوا می‌کردیم. به‌عنوان مثال، در زمان کرونا بخشی ثابت درباره کرونا داشتیم، همچنین بخشی برای معرفی شاعران و اشعار آنها. بخش ثابت دیگری به نام زبان فارسی داشتم که برایش شعر می‌گفتم و حاصل آن کتابی به نام «عشق به‌زبان فارسی» شد که شامل اشعار مختلفی بود که برای زبان فارسی سراییده شده بودند و آقای حداد عادل مقدمه کتاب را نوشتند. بخش دیگری به نام سبک زندگی ایرانی-اسلامی داشتیم که در بخش‌های مختلف فرهنگ و خرده‌فرهنگ اقوام مختلف، سبک زندگی ایرانی را بررسی می‌کردیم. این مقدمه مطول را گفتم تا بگویم که برنامه آوانوا نیز به‌دلیل این‌که مجری- مؤلف است، این امکان را می‌دهد که به خوداغنایی و خودبیانگری ادبی برسیم. البته حرف از حوزه ادبیات هم بود که به‌شکلی حوزه فعالیت و علاقه من هم هست. این خودبیانگری باعث شد که به‌سمت این برنامه بیایم و تا‌کنون از همکاری با همکاران خوب و محیط دوستانه آن لذت برده‌ام.»
تعامل در انتخاب موضوعات برنامه‌سازی
اکرامی‌فر در خصوص تعامل در انتخاب موضوع و سوژه اضافه کرد: «تعامل خوبی در انتخاب موضوع داریم. مثلا تهیه‌کننده برنامه پیشنهاد داد که درباره خواجوی کرمانی صحبت کنیم. استدلال من این بود که درباره این شاعر به‌نام زیاد صحبت شده و بهتر است به شخصیت‌های کمتر‌شناخته‌شده‌ای مانند یغمای خشت‌مال نیشابوری بپردازیم. یغما شاعری با سواد کم بود که اشعار زیبایی دارد. ما با هم برنامه‌ای ترتیب دادیم که به‌خوبی مورد استقبال قرار گرفت. به‌نظرم، این برنامه ظرفیت خوبی برای برنامه‌سازی دارد که از مجری-مؤلف‌محور بودن می‌تواند به سمت برنامه‌سازی برود.»
پاسخ به نیاز مخاطبان شبانه
این چهره حوزه ادبیات درباره زمان پخش آوانوا گفت: «زمانی که برنامه آوانوا روی آنتن می‌رود، مخاطبان خاصی را می‌طلبد. مثلا نیروهای نظامی و انتظامی، کشیک‌های بیمارستانی، بیماران، آن‌دسته افراد که به نگهبانی‌های شبانه می‌پردازند. در شهرهایی مثل شهر تهران که مردم زیست شبانه دارند، نیاز به برنامه‌هایی است که آن ساعت‌ها را پوشش دهند. این برنامه به‌دلیل موسیقی ملایم و ادبیات، آرامش را به مخاطب منتقل می‌کند و بیشتر بر احساسات و عواطف تمرکز دارد. مخصوصا الان که مردم به سمت بیدارمانی حرکت می‌کنند، می‌توان برنامه آوانوا را شنید و همزمان به فعالیت شبانه هم پرداخت. »
علاقه مجری آوانوا به برنامه‌های زنده و چالش‌های آن
مجری آوانوا اضافه کرد: «عاشق برنامه‌های زنده هستم و برنامه‌های تولیدی اذیتم می‌کند. برنامه‌های زنده حس بهتری دارند زیرا احساس می‌کنید که مخاطب به حرف‌های شما گوش می‌دهد. البته اصلاح مواردی که اشتباه شده در برنامه زنده سخت است. این برای من زیاد اتفاق افتاده. مثلا می‌بایست متن یا شعری را سؤالی بخوانم، انشایی خوانده‌ام. بعد شروع کرده‌ام به دوباره‌خوانی. گاهی وقت‌ها برای اشتباهاتم عذرخواهی کرده‌ام. در برنامه زنده حق مخاطب این است که مجری اشتباه نکند و اگر اشتباهی رخ داد باید برگردی و اصلاح کنی. مخاطب پذیرش خوبی در این موارد دارد. چرا که می‌داند برنامه زنده است و حتی اگر خودش هم اجرا می‌کرد، ممکن بود اشتباه کند. در قیاس با رادیو، باید بگویم در اجرای رادیویی مخاطب دیده نمی‌شود. البته در برنامه زنده تلویزیونی هم مخاطب را نمی‌بینی اما حس می‌کنی مخاطب در حال تماشا است.»
اهمیت خودآگاهی در اجرای زنده تلویزیونی
اکرامی‌فر ادامه داد: «پس باید مراقب زبان بدن، نحوه نشستن، فرم چهره، دوربین و همه‌و‌همه باشید، زیرا مخاطب شما را می‌بیند و باید خود را به بهترین شکل ارائه دهید. به‌طور کلی در اجرای زنده تلویزیونی نیاز به خود دروازه‌بانی داریم. از لباس گرفته تا گره پیشانی، همه و همه را باید مدیریت کرد. این حس که کسی تو را می‌بیند و همزمان کنترل می‌شوی، می‌تواند هم حس خوبی القا کند و هم این‌که ممکن است استرس ایجاد کند اما من بسم‌ا... را که می‌گویم، حس می‌کنم در خانه خودم نشسته‌ام. با همین ادبیاتی که با شما صحبت می‌کنم در برنامه اجرا دارم. این‌قدر به این حال اجرا علاقه دارم که زمان گریم به گریمور می‌گویم کمترین تغییر ممکن انجام شود، چون علاقه‌مندم مخاطب با خودم روبه‌رو شود تا کسی که مثلا فرم موهایش یا ریشش برای برنامه تغییر کرده باشد. من همینم، اگر موهایم ریخته یا سفید‌شده همینم.»
کلید ارائه محتوای ارزشمند
وی درباره اهمیت احترام به مخاطب گفت: «به‌شدت به مخاطب احترام می‌گذارم و معتقدم که وقتی دو‌ساعت از وقت آنها را می‌گیرم، باید حرفی برای گفتن داشته باشیم. صرف این‌که «نشستیم و گفتیم و برخاستیم/ پی مصلحت مجلس آراستیم» نباشد. باید حرفی برای گفتن داشته باشم. بنابراین، همیشه از تهیه‌کننده می‌خواهم که موضوعات را زودتر به من بگوید تا بتوانم به‌خوبی تحقیق کرده و آماده شوم. می‌شود چهار‌ساعت درباره سفر صحبت کنم اما باید بتوانم حرف تازه یا متفاوتی در این مورد داشته باشم. اگر می‌خواهید مخاطبتان را جذب کنید یا باید حرف تازه داشته باشید؛ یا حرف متفاوت داشته باشی و یا متفاوت حرف بزنی. یعنی یا در فرم،متفاوت باشی یا در محتوا و یا در هر دو. روی این اصل معتقدم باید با مطالعه و تحقیق اجرا را پیش ببرم. معمولا با برگه‌های تحقیقم در برنامه حاضر می‌شوم چون این را حق مخاطب می‌دانم که حرف متفاوت یا تازه‌ای از من بشنود.»
دنیای موسیقی و ادبیات
علیرضا بختیاری از مجریان آوانوا با بیان این‌که جای یک برنامه آرامش‌بخش در باکس شب تلویزیون خالی بود، گفت: «در فضای شب و حس‌و‌حال آرامش شبانه، جای یک برنامه آرامش‌بخش با موسیقی‌های ملایم خالی بود. در گذشته، ما برنامه‌هایی مانند رادیو هفت و برنامه مشابهی مثل راه شب در رادیو داشتیم اما چند‌سالی بود که در تلویزیون به این شکل برنامه‌ای نداشتیم. برنامه آوانوا از حدود چهار‌سال پیش آغاز به کار کرد و از همان ابتدا با تلفیق موسیقی اصیل ایرانی و موسیقی‌های بی‌کلام، خوانندگان بومی و محلی را معرفی کرد. این برنامه به‌دلیل توجه به موسیقی‌های پیشکسوت و همچنین خوانندگان معاصر با موسیقی پاپ، مورد استقبال زیادی قرار گرفت. برخی احساس کردند این برنامه مثل برنامه‌هایی چون ترانه باران و گلبانگ رادیو‌ایران، برنامه‌ای خاص موسیقی‌های درخواستی است، در‌حالی‌که این برنامه از آن دست برنامه‌هایی بود که موسیقی‌ها هدف‌دار هستند. قبل از پخش هر قطعه موسیقی، فضاسازی می‌کنیم و درباره هنرمند و اثرش صحبت می‌کنیم تا موسیقی‌ها معنا و هدف داشته باشند. همچنین، با توجه به مناسبت‌های ملی و مذهبی، موسیقی‌ها تغییر می‌کند. رکن اول این برنامه موسیقی است و رکن دوم آن ادبیات است. ما به تلفیق موسیقی و ادبیات می‌پردازیم و نه‌تنها به ادبیات غرب که به ادبیات شرق، به ویژه ادبیات کشور خودمان و ادبیات نواحی، غنایی و حماسی نیز توجه داریم.»
کشف گنجینه‌های شعر در سایه‌سار شاعران ناشناخته
بختیاری پرداخت به شعرا را این‌گونه توضیح داد: «اساتید برنامه از بزرگانی چون مولانا، عطار، حافظ و در کل شاعران شناخته‌شده صحبت می‌کنند. من هم در برهه‌ای طبق همین رویه عمل می‌کردم، اما در فصل اخیر که از بهار سال ۱۴۰۳ شروع شد، به‌نظرم آمد به شاعران و نویسندگانی بپردازم که کمتر شناخته شده‌اند، مانند جناب جلال عضد و استاد باستانی پاریزی یا استاد احمد گلچین‌معانی، استاد ذبیح‌ا... صاحب‌کار و دیگرانی که در مقبره‌الشعرای تبریز یا مشهد به خاک سپرده شده‌اند. اشعار خیلی از این عزیزان را ما حفظیم و در روزمره از آنها استفاده می‌کنیم اما از نام شاعر اطلاعی نداریم. این موضوع باعث افزایش اقبال مخاطبان و پیام‌های تلفنی شده است، زیرا ما دقیقا یک بیت از اشعار آنها یا یک جمله از زندگی‌نامه‌شان را مطرح می‌کنیم و با مخاطبان در مورد حس‌و‌حال آنها گفت‌وگو می‌کنیم. البته گاهی سؤالات عمومی‌تر هم مطرح می‌کنیم مثلا وقتی برف می‌آید از مخاطبان در خصوص حس‌و‌حال‌شان در هوای برفی می‌پرسیم اما این مانع از پرسش سؤالات تخصصی و چالش‌برانگیز نشده.»
تلفیق موسیقی و ادبیات در رسیدن به آرامش
محمود حبیبی‌کسبی، آوانوا را یک برنامه ویژه موسیقی دانست و ادامه داد: «برنامه آوانوا یک برنامه ویژه موسیقی است که در کنار موسیقی، به شعر، داستان و نکات ادبی و هنری نیز می‌پردازد. این برنامه در ساعات نیمه شب، از ساعت ۱۲ تا ۲ بامداد پخش می‌شود و هدف آن ارائه یک بسته فرهنگی- هنری برای مخاطبان است. زمان پخش این برنامه به‌گونه‌ای انتخاب شده که در ساعات آرامش مخاطبان باشد. شبکه‌ای که برنامه آوانوا از آن پخش می‌شود، یعنی شبکه آموزش، مشخصات و مختصات خاصی دارد که باید سبقه آموزش‌محور شبکه به‌همراه نگاه فرهنگی، هنری و ادبی برنامه هماهنگ شود.»
توجه به مناسبت‌ها و آرامش مخاطب در انتخاب سوژه‌ها
حبیبی‌کسبی پیرامون انتخاب سوژه‌ها گفت: «در انتخاب موضوعات، ما به مناسبت‌های تقویمی و تاریخی توجه داریم. اگر در شبی که برنامه اجرا می‌شود، مناسبت خاصی وجود داشته باشد، معمولا به آن موضوع می‌پردازیم. برای مثال، شب‌های ولادت یا شهادت ائمه معصومین یا سالگرد وقایع تاریخی. اگر مناسبت خاصی وجود نداشته باشد، هر‌یک از مجریان شیوه خاص خود را در انتخاب موضوعات دارند. برخی از مجریان به معرفی کتاب‌ها و خوانش بخش‌هایی از آنها می‌پردازند و برخی دیگر به معرفی شاعران و نویسندگان می‌پردازند. به‌شخصه موضوعاتی که انتخاب می‌کنم معمولا شامل مفاهیم اخلاقی مانند نیایش، راستگویی و اخلاص است که می‌تواند برای مخاطبان راهگشا باشد. در انتخاب موضوعات، باید دقت کنیم که آنها مناسب ساعت نیمه‌شب باشند و نوع قرائت و اجرا نیز باید آرام و متعادل باشد. مخاطبان در این ساعت معمولا خسته هستند و به استراحت می‌پردازند، بنابراین باید اجرایی موقر و آرام داشته باشیم تا آرامش پایان شب را برای آنها شیرین‌تر کنیم.
چالش‌های اجرای زنده در دنیای نغمه‌ها
وی در‌خصوص چالش‌های پیش‌رو عنوان کرد: «چالش اصلی برنامه زنده این است که از دقیقه اول تا پایان، باید به‌دقت مراقب خود باشید و اشتباه نکنید. اگر اشتباهی در خواندن متن یا ارائه اطلاعات پیش بیاید، جبران آن ممکن است اما تکرار اشتباهات می‌تواند باعث از دست‌رفتن اعتماد مخاطبان شود. اگر مخاطب به شما اعتماد داشته باشد، قطعا به سخنان شما گوش می‌دهد و از آنها بهره‌مند می‌شود. علاوه بر این، یکی دیگر از چالش‌های خاص برنامه این است که نکات باید در بسته‌های کوتاه معمولا سه تا چهار دقیقه‌ای ارائه شوند. ساختار برنامه به‌گونه‌ای است که مجری بین هر قطعه موسیقی، نکاتی را ارائه می‌دهد و سپس موسیقی پخش می‌شود. بنابراین، هر نکته‌ای که می‌خواهید بگویید باید به‌گونه‌ای تنظیم و تقسیم شود که نه تکراری باشد و نه ناگفته باقی بماند.»
آوای امید در شب زنده‌داری‌ها
اسماعیل آذر، استاد زبان و ادبیات فارسی و چهره آشنای مشاعره در تلویزیون گفت: «این برنامه برای افرادی است که شب‌زنده‌دار هستند ومن بخشی ازآن را به عهده داشتم، یعنی شب‌های جمعه ازساعت ۱۲تا۲.هدف من این بودکه در این زمان به مسائل و موضوعاتی بپردازم که به آرامش مخاطبان کمک کند و آنها راامیدوار کند. در این راستا، قصه‌ها، شعرها و داستان‌ها را مطرح می‌کردم و از این بابت بسیار خرسند بودم.» وی در‌خصوص همکاری با آوانوا و جدایی‌اش از این برنامه توضیح داد: «من از گذشته در شبکه آموزش فعالیت داشتم و به‌دلیل دوستی‌ای که با رئیس و قائم‌مقام شبکه داشتم، تمایل داشتم کاری انجام دهم که پس از رضایت باریتعالی، رضایت دوستانم هم حاصل شود اما پس از دو سال، به‌دلیل این‌که باید یک ساعت قبل از برنامه حاضر می‌شدم و یک ساعت بعد از آن به خانه برمی‌گشتم، نزدیک به چهار تاپنج ساعت درگیراین قضیه بودم.همچنین، درطول هفته باید برای موضوعات جدیدمطالعه می‌کردم. و البته در شبکه یک هم برنامه جدیدی را عهده‌دار شده‌ام؛ بنابراین به‌طور موقت تصمیم گرفتم همه برنامه‌های خود را، از جمله آوانوا، کنار بگذارم تا بتوانم به برنامه‌های دیگر بپردازم و مطالعه بیشتری داشته باشم. با این حال، هنوز هم به برنامه بسیار علاقه‌مند هستم.
از آوانوا به ایران دوست‌داشتنی
آذر، با اشاره به همکاری جدیدش با شبکه یک سیما اظهار کرد: «یک روز به‌مناسبت روز تاریخ بیهقی، به شبکه یک دعوت شدم تا درباره تاریخ صحبت کنم. صحبت‌های من مورد توجه قرار گرفت و این باعث شد که به شبکه یک نزدیک شوم. بعد از آن مدیر گروه اجتماعی، جناب آقای فراهانی و دیگر دوستان‌شان با بنده صحبت کردند و بعد از این قرار شد که برنامه «ایران دوست‌داشتنی» را اجرا و مدیریت کنم. خودم هم این برنامه را دوست داشتم و وقتی چارچوب آن را فهمیدم، تصمیم گرفتم که همکاری‌ام را ادامه دهم. در حال حاضر، برنامه‌هایم را در شبکه یک پی می‌گیرم و برای من مهم است که اطلاعات علمی و مفیدی به مخاطبان ارائه دهم و برای این منظور نیاز است تا در وقت مناسب بتوانم مطالعه داشته باشم.»
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
افزایش امنیت ملی کشور با حضور گسترده مردم | افزایش مسئولیت کارگزاران کشور
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
تصمیمات اشتباه ترامپ تحت تاثیر لابی صهیونیست
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
پیام عقبنشینی ترامپ برای غرب‌زدگان
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
پیروزی‌های سریالی مردم فلسطین
گفت و گو
فرشید طالبی در گفت و گو با «جامجم» مطرح کرد
پرسپولیس و سپاهان ۱۰۰ نیستند
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
افزایش امنیت ملی کشور با حضور گسترده مردم | افزایش مسئولیت کارگزاران کشور
در گفتوگوی اختصاصی «جامجم» با دبیر شورایعالی امنیت ملی مطرح شد
ناگفته‌هایی از بدعهدی آمریکا
در گفتوگوی جامجم با دکتر موسی حقانی بررسی شد: