درد پرستاران نیازمند پرستاری

واقعیت این است به‌رغم هشدارهای مکرر در طول این سال‌ها عملا گوش شنوایی برای مشکلات پرستاران وجود نداشته و چالش‌ها آن‌قدر روی هم انباشته‌شده که حالا در شریان‌های نظام سلامت رسوب کرده است. مشکلاتی که دبیرکل خانه پرستاران در گفت‌وگو با جام‌جم، علت اصلی حل نشدن آنها را تعارض منافع در بین مسئولان و سیاستگذاران حوزه سلامت می‌داند. تضاد منافعی که حالا باعث شده پرستاران با فشار کاری طاقت‌فرسا، دستمزدهای ناکافی، نبود امنیت شغلی و شرایط کاری دشوار دست‌وپنجه نرم کنند و گاهی فرار را بر قرار ترجیح دهند! 
   
نگاهی به آمار پرستاران در کشور
براساس گزارش‌های موجود، تعداد پرستاران فعال در ایران حدود ۲۵۰ هزار نفر برآورد می‌شود. با این حال، نسبت پرستار به تخت بیمارستانی در کشور ما بسیار پایین‌تر از استانداردهای جهانی است. به طوری که این نسبت به طورمیانگین، ۰.۹۵پرستار به ازای هرتخت بیمارستانی است، محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار در گفت‌وگو با جام‌جم در این‌باره می‌گوید: سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده اگر مردم بخواهند کف حداقل خدمات پرستاری را دریافت کنند، باید به ازای هر۱۰۰۰نفرسه پرستاروجود داشته باشد اما این ضریب در ایران ۱.۶یعنی نصف آن است. به عبارتی دیگر اکنون ما به ازای هر۱۰۰۰نفر فقط یک پرستار داریم.البته شاخص‌ها در برخی از استان‌های مرزی به دلیل معضل مهاجرت پرستاران، فاجعه‌بار است. مثلا به گفته گچ‌کوبان؛ رئیس هیأت‌مدیره نظام پرستاری اهواز، یک زمانی نسبت پرستار به‌ازای هر تخت بیمارستانی در استان خوزستان ۶۳/۰ بود اما الان در حال کاهش به ۵/۰ یعنی کمتر از یک پرستار به‌ازای هر تخت بیمارستانی است!
   
نوک کوه یخ ترک کار پرستاران
‌به‌رغم این‌که کشور مدت‌هاست با بحران کمبود پرستار مواجه بوده اما مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در طول سال‌ها و دوره‌های مختلف، نتوانسته‌اند فرمول‌های مناسبی برای پیشگیری از این مشکلات طراحی کنند و حالا انباشت این مشکلات منجر به کاهش رضایت شغلی، تغییر شغل و حتی در مواردی دست کشیدن از شغل پرستاری شده است. از طرفی برخی پرستاران هم ترجیح می‌دهند مهاجرت کرده و در کشورهای دیگر به شغل پرستاری ادامه دهند. چندی پیش بود که احمد نجاتیان، رئیس سازمان نظام پرستاری کشور اعلام کرد که طبق آمار سال گذشته وزارت بهداشت، ۱۸۰۰ نفر از پرستاران رسمی ترک کار کردند. آماری که محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است: کمتر از ۵۰ درصد از پرستاران استخدام رسمی هستند، بیش از ۵۰ درصد آنها قراردادی و شرکتی هستند و قرادادهای سه و شش ماهه دارند که بسیاری از این افراد پس از اتمام قراردادهای‌شان آنها را تمدید نمی‌کنند. بنابراین آمار ترک کار پرستاران بسیار بیشتر از آمار اعلام شده است. 
   
مهاجرت پرستاران
غیر از پرستارانی که ترک کار می‌کنند، ظرف پرستاری در کشور به روش‌های مختلف دیگر نیز درحال خالی شدن است. به گفته شریفی‌مقدم درحال حاضر بیش از ۵۰ هزار پرستار فارغ‌التحصیل تربیت‌شده داریم که علی‌رغم آگهی‌های شغلی مختلف، ترجیح می‌دهند در خانه بمانند.علاوه‌بر آن سالانه حدود ۳۰۰۰ نفر از آنها نیز مهاجرت می‌کنند و ۶۰۰۰ نفر از پرستاران فعال در کشور نیز بازنشسته می‌شوند! دبیرکل خانه پرستاران در این‌باره می‌گوید: به دلیل این‌که پرستاران از راه‌های مختلف اقدام به مهاجرت می‌کنند معمولا آمار دقیقی در این خصوص نداریم ولی آمارها بسیار بالاست و این راهی است که دولت پیش روی جامعه پرستاری گذاشته است. با وجود این‌که ظرف پرستاری در کشور هرسال خالی‌تر از سال قبل می‌شود اما ظاهرا حل این معضل آنچنان دغدغه مسئولان نیست؛ چراکه رئیس سازمان نظام پرستاری اعلام کرده هنوز سازمان امور اداری و استخدامی مجوز جذب ۱۵ هزار پرستار که از سوی رئیس‌جمهور و وزیر بهداشت نیز اعلام شد را صادر نکرده است.
ازطرفی هم دبیرکل خانه پرستار به جام‌جم می‌گوید: به‌رغم وعده و وعیدهای داده‌شده تاکنون هیچ اتفاق خاصی برای پرستاران نیفتاده است حتی افزایش اضافه کار پرستاران نیز در مواردی اصلا داده نشده! 
   
بزرگ‌ترین رنجش پرستاران
شریفی‌مقدم بااشاره به دلایل نارضایتی پرستاران می‌گوید: آنچه این روزها جامعه پرستاری را بسیار رنج می‌دهد، احساس بی‌عدالتی است. مثلا قانون معاف از مالیات‌ها مشمول اعضای هیأت علمی قضات و پزشکان می‌شود یعنی یک پزشک جراحی که ماهانه می‌تواند تا یک میلیارد تومان درآمد داشته باشد،  ۱۰ درصد مالیات می‌دهد درحالی که یک پرستار با سابقه با حقوق ۱۵ میلیون ۳۰ درصد آن را باید مالیات بدهد. 
وی در پاسخ به این‌که تیمار بدنه رنجور نظام سلامت کشور و جامعه پرستاران چیست، بیان می‌کند: آنچه اجازه درست شدن این ساختار را نمی‌دهد، تعارض منافع است. ساختاری که بر نظام سلامت حاکم است متفاوت با شکل جهانی است. مثلا در آمریکا ۹۵ درصد روسای بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها غیرپزشک هستند آن ۵ درصدی هم که پزشک هستند، عمدتا پزشک عمومی هستند و در زمان ریاست طبابت نمی‌کنند اما در کشور ما یک شخصی رئیس دانشگاه است و در یک بیمارستان دیگر هم جراحی و کارهای درمانی انجام می‌دهد. علاوه‌بر آن اعضای کمیسیون بهداشت مجلس نیز اغلب پزشک و ذی‌نفع هستند؛ به همین دلیل نتیجه این امر می‌شود قوانینی مثل معافیت مالی پزشکان و نادیده گرفتن پرستاران! 
   
سخن آخر
بحران کمبود پرستاران در ایران یک مسأله چندوجهی است که ریشه در مشکلات ساختاری، اقتصادی و اجتماعی دارد. این بحران نه‌تنها کیفیت خدمات درمانی را تحت‌تأثیر قرار داده بلکه آینده سیستم سلامت کشور را نیز تهدید می‌کند. برای حل این بحران، بیش از هرچیز نیازمند یک رویکرد جامع و هماهنگ و نگاه انسانی به دور از منفعت‌طلبی در وزارت بهداشت، دانشگاه‌ها، مدیران بیمارستان‌ها و سیاست‌گذاران هستیم. بدون اقدام فوری و مؤثر، این بحران می‌تواند به تضعیف بیشتر سیستم سلامت کشور و کاهش کیفیت خدمات درمانی منجر شود؛ معضلی که بیش از هرچیز دامنگیر مردم خواهد شد.