این برنامه به بررسی چالشها و فرصتهای موجود در حوزه تلاوت قرآن در دنیای امروز میپردازد و همانطور که گفته شد، سعی دارد تا نسل جدیدی از قاریان را با استفاده از تجربیات و آموزههای قاریان بزرگ تربیت کند. جامجم در گفتوگویی با امینیان و صلحجو به بررسی اهداف، رویکرد و آیتمهای این برنامه پرداخته است. در این گفتوگو، آنها به اهمیت تلاوت قرآن در زندگی روزمره و تأثیر آن بر روح و روان انسانها اشاره کردند. همچنین، آنها به نقش رسانهها در ترویج فرهنگ قرآن و تلاوت صحیح آن پرداخته و بر لزوم همکاری بین قاریان و جوانان تأکید کردند. باتوجه به محتوای غنی و آموزنده این برنامه، انتظار میرود که نفحات به یکی از برنامههای محبوب و تأثیرگذار در حوزه تلاوت قرآن تبدیل شود و جوانان را به سمت این هنر معنوی جذب کند.
علیرضا امینیان در معرفی این برنامه گفت: نفحات به سفارش گروه تلاوت و نغمات دینی شبکه قرآن و معارف سیما طراحی شده و هدف این برنامه بررسی موضوعات مرتبط با تلاوت قرآن است و به بررسی شاخصهای مختلف این حوزه میپردازد. اصول تلاوتهای تقلیدی و معرفی اساتید بزرگ جهان اسلام، بهویژه از مصر، از محورهای اصلی این برنامه هستند. نفحات با رویکردی تشویقکننده سعی دارد فضایی را برای پیوستن جوانان به نسلهای قبلی این حوزه فراهم کند.
معرفی قاریان جوان و تأثیر تلاوتهای تقلیدی
تهیهکننده نفحات ادامه داد: در حوزه تلاوت، با نوعی از فعالیت مواجهیم که بهطور عمده تقلیدی است. بهعبارت دیگر، قاریانی که در کشور ما مشغول به تلاوت هستند، معمولا از اساتید بزرگ تلاوت جهان تقلید میکنند؛ مانند عبدالباسط، شیخ مصطفی اسماعیل و ابوالعینین شعیشع. در فصل جدید، قصد داریم به معرفی قاریان جوانی که هم خوشنام هستند و هم آیندهدار، بپردازیم. هدف ما این است که نشان دهیم این قاریان جوان ایرانی که در حال حاضر در مسابقات کشوری و بینالمللی موفق هستند، از کجا شروع و در چه کلاسهایی شرکت کردهاند. در نفحات به بررسی مسیری میپردازیم که این قاریان تحت تأثیر قاریان بزرگی مانند عبدالباسط قرار گرفتهاند. برخی از آنها به تقلید از عبدالباسط ادامه دادهاند و برخی دیگر به سمت سبکهای دیگر رفتهاند، که این بستگی به تن صدا و توانمندیهای آنها، جلساتی که شرکت کرده و استادی که در محضرشان تلمذ کردهاند، داشته است.
تأثیر قاریان بزرگ بر نسل جدید
وی در توضیح سیر برنامه تشریح کرد: مهمان برنامه به این موضوع اشاره میکند که چگونه با عبدالباسط آشنا شده و چه تأثیری بر او گذاشته است. مثلا در برنامه پرسیده میشود از کدام قسمت سبک عبدالباسط خوشش آمده یا تحت تأثیر چه سبکی از این استاد قرار گرفته است. او ممکن است بگوید تلاوت سوره حشر عبدالباسط را که شنیدم، بسیار متأثر شدم و تمرین صوت را شروع کردهام. همچنان پرسیده میشود در ادامه این اثرپذیری چه مسیری را برای تلاوت طی کردی؟ مثلا پاسخ داده میشود به اثر قاری دیگری مانند مصطفی اسماعیل گوش داده است. این روند بررسی تأثیر قاریان بزرگ روی قاریان جوان، موضوع اصلی گفتوگو در استودیو خواهد بود.
روایت مسیر تلاوت قاریان از آغاز تا امروز
امینیان انتخاب اصواتی که در برنامه روی آنتن میرود را اینگونه توضیح داد: انتخاب قرائتها براساس مسیری است که سوژه برنامه طی کرد؛ بهعنوان مثال، مهمان ما آقای طاها حسینی است که در ۱۳سالگی محضر رهبر انقلاب تلاوت داشتهاند و مسیر قاریشدن طاها حسینی ۳۰ ساله را روایت میکنیم. ما این نکته را بیان میکنیم که او در ۱۳سالگی شروع به تلاوت میکرد و این مسیر را ادامه داده است. همچنین، هرگاه لازم باشد، به قاری و استاد مورد تقلید ارجاع خواهیم داد.
تحول در برنامه
تهیهکننده نفحات در قیاس فصل اول و دوم این برنامه عنوان کرد: در فصل اول، ما به نکات کلی و تخصصی تلاوت پرداخته و بررسی کردیم که تلاوتها چگونه انجام میشوند اما در فصل جدید، این مباحث را بهطور عمیقتری مورد بررسی قرار دادهایم و به جزئیات بیشتری پرداختهایم. یکی از تفاوتهای اصلی این است که در فصل اول، ما اساتید بزرگ قرآن ایران مانند استادان شهریار پرهیزکار و ابوالقاسمی را به برنامه دعوت میکردیم اما در فصل جدید، تمرکز ما روی قاریان جوان است. هدف ما این است که با معرفی این جوانان، انگیزه بیشتری برای تلاوت قرآن و پرداختن به موضوعات قرآنی ایجادکنیم وبه این موضوعات بیشتر بپردازیم.
ساختار جدید فصل دوم «نفحات»
وی در تشریح گام به گام برنامه افزود: در فصل دوم، تیتراژ شروع برنامه به تلاوت و بحث نفحات و برکتی که از جانب قرآن عنایت میشود، اشاره مستقیم دارد. پس از تیتراژ، در پلاتوی مجری، بسته به موضوعات ملی و مذهبی تقویم پخش، داستانهایی را روایت میکنیم. بهعنوان مثال، اگر شب جمعه باشد، یک روایت از سیدالشهدا(ع) ارائه میدهیم که متناسب با موضوع تلاوت آن شب خواهد بود.سپس اولین آیتم، آیتم «سلام» است که در آن یکی از تلاوتهای برجسته اساتید بزرگ جهان اسلام، بهویژه قاریان مصری، پخش میشود. این آیتم «سلام» شامل مضامینی از آیات قرآن است که با موضوع برنامه متناسب با تقویم ملی مذهبی، مرتبط است و در قالب ویدئوهایی که از استودیو تهیه شده، پخش میشود. همچنین، آیتم دیگری تحت عنوان «یادآور» داریم که در آن ازمجموعهای نفیس شامل۱۴۰آیه درزمینه ترتیل قرآن کریم استفاده میکنیم.دراین بخش،آیهای که شاهد مثالش را در ضربالمثلها و تکهکلامهای روزانه بارها شنیدهایم را میآوریم. مثلا عباراتی مانند «اگر خوبی بکاری، خوبی درو میکنی» را مطرح میکنیم که در قرآن نیز توصیه شده است. آیتمهای ما بهطور کلی به صورت مینیمالیستی طراحی شده و شامل نکات مهم و آیات کوتاه است. همچنین، آیتم معرفی قاری را داریم که معمولا با مهمان اصلی برنامه انجام میشود. امینیان در بیان روزهایی که برنامه روی آنتن میرود و شرایط تهیه برنامه گفت: برنامههای ما در روزهای یکشنبه، سهشنبه و پنجشنبه برگزار میشود. یکشنبه و سهشنبه در تهران و پنجشنبهها از جوار بارگاه آقا امام رضا(ع)، با تمرکز بر موضوع عترت و اهل بیت (ع) و ارتباط آن با قرآن، برنامهریزی شده است.
شروع فصل دوم در جوار امام رضا(ع)
این تهیهکننده تلویزیونی در توضیح شروع فصل دوم برنامه بیان کرد: فصل جدید نفحات را از مشهد مقدس و جوار امام رضا(ع) شروع کردیم. مهمان ما نیز از مشهد بود. در این برنامه، به تلاوتهای عبدالباسط پرداختیم. او در یکی از مصاحبههایش اشاره کرده که بهترین تلاوت خود را در حرم امام جواد(ع) و امام کاظم(ع) انجام داده و این تلاوت بهدلیل توسلش به این دو امام، برایش بسیار خاص بوده است. ما این تلاوت را در زمانی که در حرم امام رضا(ع) بودیم، پخش کردیم و موضوع پدر، پسر و نوه را در قالب این قاری ممتاز ارائه دادیم. وی ادامه داد: یکی از نکات متمایز برنامه، متون آن است که تلاش کردیم متن این برنامه بهطور خاص و بادقت نوشته شده باشد. آقای امیر عشقی، سردبیر نفحات وخانم مینا خدیوی،نویسنده متنها هستند.یاسر دعاگو دربخش نریشنخوانی این متون نیز در این پروژه همکاری دارد.
استفاده از هوش مصنوعی
امینیان در بیان نکات و تکنیکهای استفاده شده در تهیه نفحات گفت: سعی کردهایم با استفاده از تکنیکهای هوش مصنوعی، تصاویر آرشیوی قاریان بزرگ جهانی که دیگر امکان استفاده از محضرشان وجود ندارد را بهروز و باکیفیت بسیار بالا ارائه دهیم. به نظر میرسد این برنامه، یکی از نخستین برنامههایی باشد که از این تکنیکها برای ارتقای کیفیت تصویری استفاده میکند.
مزایای پخش زنده نفحات
این تهیهکننده درخصوص چرایی پخش زنده نفحات اضافه کرد: تصمیم پخش زنده بهطور عمده براساس دیدگاه مدیریت محترم شبکه بوده است. هدف این بوده که برنامه قابلیت پرداختن به موضوعات روز را داشته باشد. بهعنوان مثال، اگر هماکنون یک محفل قرآنی یا مسابقهای در سطح کشور یا حتی جهانی برگزار شود، بتوانیم بهسرعت با آن ارتباط برقرار کنیم و مهمانان را به برنامه دعوت کنیم. متأسفانه ما برنامهمان را بعد از مسابقات کشوری برگزار کردیم اما اگر برنامه ادامهدار باشد، برای شهریور سال آینده مسابقات جهانی در مالزی را داریم و میتوانیم نماینده کشورمان را که موفق به کسب مقام شده، دعوت و درباره آن صحبت کنیم. اگر هم خدای ناکرده با شکست مواجه شود، بررسی خواهیم کرد که به چه دلیل بوده است. بهطور کلی، هدف و برنامهریزی ما باید بهگونهای باشد که بتوانیم با اتفاقات روز هماهنگ شویم و در برنامه زنده به آنها بپردازیم.
هزار و یک داستان در اجرای زنده
وی ادامه داد: درست است. یکی از مزیتهای برنامه زنده پرداختن به موضوعات روزوواکنش سریع به اتفاقات است اما چالشهایی هم دارد، مانند تأخیر مهمانان بهدلیل شرایط محیطی و سایر مسائل. واقعا در برنامه زنده هزار و یک مساله پیش میآید که تلاش داریم با توجه به ضرورتها این چالشها را مدیریت کنیم.
توسعه نفحات در آینده
امینیان در تشریح ایدهها و برنامههای توسعهای نفحات گفت: تلاش داریم بتوانیم در آینده از تکنیکهای هوش مصنوعی برای ارتقای کیفیت برنامه استفاده کنیم. هدفمان این است بتوانیم از شبیهسازی قاریان بهصورت نمادین و تعامل با این اساتید در فصلهای آینده استفاده کنیم، البته مشروط به اینکه امکانات و شرایط اجازه دهد. متأسفانه بهدلیل تحریمها، کار با هوش مصنوعی در ایران دشوار است. ما حتی حاضر به پرداخت هزینههای لازم هستیم اما به مشکلاتی در این زمینه برمیخوریم. برنامه ما برای فصلهای آینده این است که به موضوعات جدیدتر و جذابتری در حوزه تلاوت بپردازیم.
اجرای زنده فصل جدید نفحات
هادی صلحجو، مجری برنامه نفحات با بیان همکاری با نفحات گفت: دو سال پیش در ماه مبارک رمضان، ما در ۳۰ برنامه با ۳۰ نفر از پیشکسوتان قرآنی گفتوگو کردیم. پس از پایان آن برنامه، در تلاش بودیم تا این برنامه را ادامه دهیم و حتی تغییراتی در طرح آن ایجاد کردیم اما به دلایلی موفق نشدیم. حال پس از تقریبا دو سال، دوره جدید این برنامه روی آنتن رفته و تغییراتی نسبت به فصل قبل دارد. مهمترین تغییر این است که برنامه از حالت تولیدی به صورت زنده به بینندگان ارائه میشود. در این دوره جدید، سعی کردهایم بیشتر از جوانان و نسل جدید تلاوت قرآن در کشور استفاده کنیم و با آنها به گفتوگو بنشینیم.
از جامعه قرآنی هستم
این مجری برنامههای قرآنی ادامه داد: از سال ۸۶ به سازمان صداوسیما پیوستم و کار خود را بهعنوان گزارشگر در رادیو قرآن آغاز کردم. از آن زمان تا امروز در اجرای برنامههای معارفی و قرآنی فعالیت داشتهام. برنامه نفحات به نوعی برنامهای قرآنی محسوب میشود و بهعنوان فردی از جامعه قرآنی احساس میکنم در اجرای چنین برنامههایی توفیقات بیشتری دارم و نشاط بیشتری را تجربه میکنم. این برنامه از نظر فضای گفتوگو تفاوتهای جدی با برنامههای معارفی دارد.
فضای صمیمیتر و گفتوگوهای صریحتر و روان
وی توضیح داد: در برنامههای معارفی، شما باید با وزانت خاصی صحبت کنید، زیرا در محضر یک عالم دینی یا کارشناس مذهبی هستید و باید شئونات علمی جلسه را رعایت کنید اما در نفحات، فضا صمیمیتر و گفتوگوها صریحتر و روانتر است. این رویکرد به مخاطب کمک میکند تا احساس نزدیکی بیشتری به برنامه داشته باشد و آن را جذابتر بداند. تلاش تیم برنامهساز و گروه تهیه نیز بر این است که لحظات و دقایق خوبی را برای مخاطبان فراهم کنند.
تجربیات قبلی کمککار اجراها
صلحجو درخصوص اجرای برنامههای قرآنی عنوان کرد: بخش عمدهای از اطلاعاتی که برای اجرای این برنامه نیاز دارم، از تجربیات قبلیام نشأت میگیرد. من در یک خانواده قرآنی بزرگ شدم، پدرم استاد قرآن بوده و هست. از دیرباز در خانه ما و در محیط اطراف، با موضوعات قرآنی آشنا بودیم. منزل ما محل رفتوآمد اساتید بزرگ قرآن کشور بود. من این افراد را از نزدیک میدیدم، با آنها گفتوگو میکردم و در جلساتشان شرکت میکردم. این تجربیات به من در اجرای برنامه کمک شایانی کرده است. اینطور نیست که من تنها یک مجری خالی باشم که صرفا با یکی از اساتید صحبت کنم.
اجرای برنامهای تخصصی
مجری برنامه نفحات که علاوه بر اجرا این برنامه همکاریهای دیگری با عوامل داشته اضافه کرد: بنابر پیشینه و تجربیاتم در دعوت از مهمانان نیز همکاری دارم و تلاش میکنم افرادی را دعوت کنم که از چهرههای برجسته جامعه قرآنی باشند. همچنین، تلاش دارم اطلاعات زمینهای کافی درباره این افراد داشته باشم و برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مقامها و عناوینی که این اساتید در مسابقات ملی و بینالمللی کسب کردهاند، حتما تحقیق میکنم. آشنایی با سبک و سیاق تلاوت آنها و نیز شناخت مشاهیر قرائتی که این اساتید از آنها تقلید کردهاند، از دیگر مواردی است که باید به آنها توجه داشته باشم. مجموعه این اطلاعات به من کمک میکند تا یک اجرای برنامه تخصصی و جذاب ارائه دهم. بهنظرم، کسی که میخواهد چنین برنامهای را اجرا کند، باید با سبکهای تلاوت و قرائت بهخوبی آشنا باشد تا اجرای او مرتبط و جذاب باشد.
جذابیت همخوانی مجری با مهمانان
وی در بیان تجربه همخوانی با مهمانان نفحات در فصل جدید گفت: هر اجرایی میتواند یک تجربه خوب برای مجری باشد. در این برنامه، مدیر محترم شبکه و گروه سازنده بر این نکته تاکید داشتند که من بهعنوان مجری در برخی بخشها با مهمان برنامه همآوا شوم و قطعاتی را با هم بخوانیم. در ابتدا، من از ورود به چنین حیطهای ابا داشتم و تصور میکردم که وظیفه من تنها اجرای برنامه است و مخاطب از من انتظار دارد که فقط بهعنوان مجری عمل کنم، نه اینکه آیاتی را همراهی کنم و بخوانم اما در این برنامه سعی کردیم این تجربه را بهکار ببریم، با مهمانان همصدا شویم و قطعاتی را با هم اجرا کنیم. احساس میکنم این رویکرد برای مخاطب بسیار جذاب بود و بینندهها شاید انتظار نداشتند که مجری نیز در خواندن مشارکت داشته باشد. این موضوع به آنها کمک کرد که با احساس بهتری برنامه را دنبال کنند. این تجربهای بود که در دوره جدید برای من بهیادگار ماند.
دوستی دیرباز مجری با مهمانان نفحات
صلحجو که خود از خانواده قاریان قرآن است، اینگونه ادامه داد: همانطور که اشاره کردم، مهمانان ما در این برنامه عمدتا جوانان هستند و ما نسل جدید تلاوت قرآن کشور را به جامعه معرفی میکنیم. بسیاری از آنها سن و سال کمتری نسبت به من دارند و بهدلیل اینکه من در این جامعه زندگی میکنم، با بسیاری از این دوستان از دیرباز آشنا هستم و ارتباطات نزدیکی با آنها دارم. این دوستی و رفاقت ما با مهمانان کمک کرده است که گفتوگوها بسیار نزدیک و صمیمی باشد، زیرا اشتراکات زیادی بین ما وجود دارد که این احساس به مخاطب منتقل میشود.
اجرای دوستانه در فضایی صمیمی
مجری نفحات درباره اجرای صمیمی در این برنامه اضافه کرد: نکتهای که بهنظرم مهم است، این است که فضای اجرا به گونهای طراحی شده که مخاطب احساس نمیکند که من بهعنوان مجری برنامه را اجرا میکنم. بلکه این احساس وجود دارد که ما به طور غیررسمی و دوستانه در حال صحبت هستیم. این فضای صمیمی بهخوبی به برنامه منتقل میشود و باعث میشود گفتوگو برای مخاطب باورپذیرتر باشد.
صحبت از موضوعاتی که به آنها تعلقخاطر نداریم
وی درخصوص ورود به موضوعات و توصیه حین اجرا عنوان کرد: مدتی است که سعی میکنم بهعنوان یک مجری دینی و قرآنی از روی منبر رفتن و توصیه به بینندگان اجتناب کنم. هدف این است که خود رابهعنوان یک مخاطب درکنار سایربینندگان برنامه قرار دهم و بهجای اینکه مردم را مخاطب خودم بدانم، خودم نیز شنونده این مباحث باشم. این کار در اجرای برنامههای دینی و قرآنی چالشبرانگیز است؛ اما تلاش میکنم که اینگونه عمل کنم. به نظرم مخاطب دوست ندارد که یک مجری، درباره موضوعاتی صحبت کند که خود به آنها تعلق خاطر ندارد. این موضوع ممکن است برای بیننده قابل تحلیل نباشد اما او بهخوبی این احساس را درک میکند.
شنیدن نوای لذتبخش قرآن
صلحجو همراهی با هنر تلاوت قرآن را از نکات مهم برنامه دانست و تصریح کرد: آنچه که به نظرم مهم است، این است که ما بر موج هنر تلاوت قرآن سوار میشویم، که به خودی خود جذاب است. صدای دلنشین و موسیقی تلاوت قرآن را پخش و با آن همراهی میکنیم. این رویکرد به مخاطب کمک میکند تا از شنیدن نوای قرآن لذت ببرد، بدون اینکه نیازی به سفارش یا نصیحت باشد. این ویژگی به جذابیت برنامه کمک میکند و باعث میشود مخاطب همچنان تشنه شنیدن باشد. البته من نمیخواهم جایگاه نصیحت و موعظه را کمارزش جلوه دهم، چراکه این امر در جای خود ارزشمند است و باید خود را در معرض نصایح و موعظههای افرادی که در این زمینه اهلیت دارند، قرار دهیم اما به نظر من، این برنامه نباید به این حوزه وارد شود و باید تلاش کند تا از هنر تلاوت و لذت آن برای همگان بهرهمند شود.
اجرایی بدون چالش
مجری نفحات در بیان چالشهای اجرای این برنامه گفت: راستش، پس از ۱۷سال تجربه در اجرا، دیگر چالش خاصی در زمینه سخنگفتن و اجرای برنامه ندارم. به لطف خدا، احساس میکنم که تمرکز خوبی بر این موضوع دارم و شیوه اجرای من مورد استقبال مخاطبان قرار میگیرد. این را از الطاف خداوند میدانم، اما آنچه که ذهنم را مشغول کرده و دوست دارم در آن زمینه پیشرفت کنم، این است که به عبادت بپردازم و از گفتن مطالبی که خودم نسبت به آنها احساس تعلق ندارم، پرهیز کنم. همچنین، دعوت به موضوعاتی که خودم ارتباطی با آنها برقرار نکردهام، به نظرم پسندیده نیست و باید از آن دوری کنم. شاید مهمترین چالش من در این روزها، همین موضوع باشد. اگر من مردم را به شنیدن و خواندن قرآنکریم دعوت میکنم، باید خودم نیز در این مسیر قرار داشته باشم و از همین نوع رفتار و تفکر پیروی کنم.
جذابیت تلاوت اساتید قرآن
وی در بیان برکت شنیدن تلاوت قرآنکریم در مسیر رشد جوانان و بازخوردهایی که این برنامه از مردم گرفته، گفت: به لطف خدا، در مدت کوتاهی که این برنامه آغاز شده، پیامها و بازخوردهایی که از مردم دریافت کردهام، بسیار مثبت بوده است. احساس میکنم که آنها برنامه را دوست دارند و پیگیر تماشای آن هستند. ما نیز تلاش کردهایم به گونهای رفتار کنیم که مورد پسند مخاطب قرار گیرد. بخشی از مخاطبان ما جوانان و نوجوانان هستند و پخش صداهای زیبای اساتید برجسته جهان اسلام و قراء ممتاز قرآنکریم، قطعا تأثیر زیادی دارد. همانطور که این صداهای آسمانی در کودکی ما را جذب خود کردند و ما را به دامن قرآن کشاندند، این اتفاق میتواند برای نسل جدید نیز بیفتد. به نظر من، پخش این صداهای زیبا و صحبت درباره این اسطورههای تلاوت قرآنکریم میتواند برای جوانان و نوجوانان ما جذابیت زیادی داشته باشد و آنها را به دنبال کردن این برنامه ترغیب کند.
رضایت خدا و مخاطبان
صلحجو در پاسخ به سؤالی پیرامون میزان تأثیر اجرایش در پیشبرد اهداف برنامه عنوان کرد: به نظرم، این سؤال باید توسط مخاطبان ما پاسخ داده شود. نمیتوانم بگویم که حضور من چقدر میتواند به برنامه کمک کند. حتما باید این سؤال را از تهیهکننده برنامه، مدیران شبکه و خود مخاطبان بپرسید و آنها باید پاسخ دهند. آنچه که من میتوانم بگویم این است که تمام تلاشم را میکنم تا این برنامه جذابتر شود و مورد رضایت اولا خداوند متعال و سپس مخاطبان عزیزمان، که نعمت بزرگی برای ما هستند، قرار گیرد. انشاءا...
جایگاه مردمی نفحات
این مجری نامآشنای برنامههای قرآنی در بیان آیندهای که برای نفحات متصور است، تکمیل کرد: امیدوارم که به این سمت حرکت کنیم و در آینده این امکان فراهم شود که هم زمان بیشتری در اختیار داشته باشیم و هم از حضور حاضران و مخاطبان بهصورت زنده در استودیو بهرهمند شویم و نظرات آنها را بهطور لحظهای دریافت کنیم. این میتواند به جذابتر شدن گعده نفحات کمک کند. البته امیدوارم که نفحات بهتدریج جایگاه خود را در میان مخاطبان پیدا کند و توسعه بیشتری داشته باشد.