ارگ سترگ بم، نماد سختکوشی و تسلیم نشدن

زلزله ارگ سترگ و تاریخی بم با قدمتی حدود ۲۵۰۰ساله که سال‌ها استوار در پهنه کویر از ساکنانش حفاظت کرده بود را هم ناباورانه به تلی از خاک تبدیل کرد و بیشتر قسمت‌های آن فروریخت تا علاقه‌مندانش در ایران و سراسر جهان را ماتم‌زده کند. اگرچه در روزها و ماه‌های نخست پس از زلزله، تصاویر ویرانی ارگ بم در ذهن‌ها پایان شکوه یک بنای تاریخی را رقم می‌زد، اما ارگ بم باید به‌عنوان نماد سختکوشی و تسلیم‌نشدن در برابر قهر طبیعت دوباره ساخته می‌شد. این هدف با آغاز سریع عملیات مرمت آن در همان ماه‌های اولیه پس از زلزله تحقق پیدا کرد.شهر بم، با جمعیتی حدود ۱۰۰هزار نفر، به‌دلیل وجود ارگ تاریخی آن شهرت جهانی داشت. این ارگ، بزرگ‌ترین سازه خشتی جهان و یکی از میراث‌های فرهنگی ایران، با قدمتی بیش از ۲۵۰۰ سال، نمادی از تاریخ و فرهنگ غنی کشور بود. ارگ بم که در مسیر جاده ابریشم قرار داشت، به‌طور کامل تخریب شد و برای همیشه چهره‌ای دیگر یافت.براثر زلزله، حدود ۸۵درصد شهر بم تخریب شد و بیش از ۳۴هزار نفر جان‌شان را از دست دادند. نزدیک به ۱۹هزار نفر مجروح و بیش از ۱۰هزار نفر بی‌خانمان شدند تا فردای بم را دوباره ببینند.ارگ تاریخی بم که به‌صورت کامل در زمین‌لرزه این شهر تخریب شده بود به‌مرور دوباره ساخته شد و سربرآورد؛ اما حالا با چالش مهم‌تری به‌نام کمبود اعتبار و مرمت‌نشدن مواجه است.با این‌که بیش از دو دهه از زلزله بم می‌گذرد هنوز کل این مجموعه بازسازی نشده و آن‌طور که گزارش‌ها نشان می‌دهد حدود ۹۰درصد از این بنای تاریخی مرمت شده و بخش‌هایی مانند حصارهای اطراف ارگ، نیاز به بازسازی کامل دارند.روند مرمت بخش‌های اصلی نظیر ارگ حکومتی، مسجدجامع و بازار تاریخی، تا حد زیادی به پایان رسیده است. بااین‌حال، قسمت‌هایی مانند کاروانسراها و سازه‌های فرعی، همچنان در انتظار احیا هستند.
   
همکاری بین‌المللی برای مرمت
آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، باید هزینه‌های مورد نیاز دیده شده و تامین شوند. مجموعه ارگ بم به‌خاطر گستردگی نیاز به مصالح سنتی مانندخشت وگل داردودراین میان، تأمین منابع مالی کافی وبه‌موقع، ازعوامل حیاتی درسرعت‌بخشیدن به مرمت‌هاست. شرایط اقلیمی خاص منطقه، شامل گرمای شدید و بادهای موسمی، مشکلات مضاعفی در این فرآیند ایجاد کرده است. همکاری‌های بین‌المللی نیز نقش مهمی در روند بازسازی ارگ داشته است. به‌عنوان‌مثال، متخصصانی از کشورهای آلمان و فرانسه در مرمت بخش‌هایی از این بنای تاریخی مشارکت داشته‌اند.این همکاری‌ها نه‌تنها در تأمین دانش فنی، بلکه در انتقال تجربیات و روش‌های نوین مرمت بسیار مؤثر بوده است. با وجود این، برخی محدودیت‌های حقوقی و مشکلات مربوط به پرداخت حقوق کارگران، باعث کندی پیشرفت پروژه می‌شود.
درست دو سال پیش در چنین روزهایی بود که مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی استان کرمان گفت:«پس از گذشت ۱۹سال از زلزله بم اینک ۹۰درصد از کار بازسازی ارگ بم به پایان رسیده و می‌توان گفت که این بنا با وجود ویرانی برجامانده پس از زلزله، اکنون احیا شده است.»
در آن روزها ۱۲ کارگاه مرمت و بازسازی در مجموعه ارگ بم و منظر فرهنگی آن مشغول به کار بودند که عملیات مرمت با نظارت کارشناسان و مصالح مرغوب انجام می‌شد. اما این‌که هنوز هم بگوییم این مجموعه ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد، کم‌لطفی است. زیرا دو سال از آن روزها گذشته و دیگر باید منتظر تمام‌شدن کارها در این مجموعه باشیم.حالا اعلام شده برنامه‌های آینده شامل تکمیل مرمت حصارهای اطراف ارگ، تسریع در ایجاد موزه بم برای نمایش آثار تاریخی منطقه و استفاده از ارگ به‌عنوان مرکز فرهنگی است. همچنین تلاش می‌شود با توسعه زیرساخت‌های گردشگری و جذب گردشگران داخلی و خارجی، این بنای تاریخی به یکی از کانون‌های مهم گردشگری ایران تبدیل شود. درنهایت، تکمیل فرآیند مرمت ارگ بم، با وجود تمامی چالش‌ها، نیازمند همکاری مستمر بین نهادهای دولتی، بین‌المللی و محلی است.