شب‌چله‌؛ نمایی از هویت ملی

شبچله، جشن بلندترین شب سال، یکی از همین لحظات طلایی است که مردم ایران با هر قومیت و طایفهای دور هم جمع میشوند تا در کنار یکدیگر، نهتنها گذر زمان، بلکه گذر از دشواریها و تاریکیهای زندگی را جشن بگیرند.شبچله، سنتی چندهزارساله از دل تاریخ کهن ایران است، شب پیوند زمان و نسلها، جایی که خاطرات قدیمی در کنار دستان گرم خانوادهها دوباره زنده میشود. ایرانیان از دیرباز در این شب طولانی با آداب و رسوم خاص خود، به استقبال روشنایی و روزهای بلندتر میروند. در این شب سرد زمستانی، دورهمیها با خوراکیهای رنگارنگ، شاهنامهخوانی و داستانهای کهن پر از یادها و آرزوهای مشترک، نهتنها بهعنوان جشن پایان تاریکی، بلکه نشانهای از فرهنگ غنی و همبستگی ملی برگزار میشود. در کنار هندوانههای قرمز و انارهای درخشان، یلدا نمادی از پیوندهای خانوادگی و یادآوری این است که با هم بودن، حتی در تاریکترین لحظات زندگی، به روشنایی میانجامد. یلدا؛ تقویت همبستگی ملی رویدادهای ملی و سنتی در هر جامعهای نهتنها بهعنوان فرصتی برای تجدید حیات فرهنگ و هویت ملی عمل میکنند، بلکه نقشی اساسی درتقویت انسجام اجتماعی ایفا میکنند.این رویدادها که ریشه درتاریخ و باورهای فرهنگی هرملت دارند، با ایجاد فرصتهایی برای گردهمایی و تعامل اجتماعی، به تقویت روابط میان اعضای جامعه کمک میکنند. درمیان آیینهای مختلف در فرهنگ غنی ایران، شب یلدا، یکی از کهنترین و پررنگترین جشنهایی است که هرساله در شب طولانیترین شب سال، یعنی شب ۳۰آذر برگزار میشود. این سنت چندهزارساله نهتنها جشن پایان پاییز و آغاز فصل جدید است، بلکه بهعنوان یک رویداد فرهنگی و اجتماعی با ریشههای عمیق تاریخی، نقشی مهم در تقویت انسجام اجتماعی و هویت جمعی دارد و نمادی از همبستگی، امید و روشنی است که در دل تاریکی شب میدرخشد و پیوندهای اجتماعی را مستحکمتر میسازد. در سالهای اخیر، بهویژه در شرایط بحرانها و چالشهای اجتماعی، شب یلدا تبدیل به فرصتی برای کنار هم بودن، به اشتراک گذاشتن امید و انگیزههای مثبت و ایجاد احساس همبستگی اجتماعی در میان مردم شده است. این جشن، بهویژه درسالهایی که مردم بامشکلات اقتصادی یا اجتماعی روبهرو بودهاند، یادآور توانایی و اراده جمعی ایرانیان برای مقابله با سختیها و ادامه زندگی است. این آیین همچنین فرصتی برای پذیرش تنوع فرهنگی و قومی در کشور است، چراکه افراد ازنقاط مختلف کشور با آداب و رسوم گوناگون گرد هم میآیند و فرصتی برای شناخت بهتر فرهنگها و سنتهای مختلف ایجاد میشود. از اینرو، شب یلدا به ترویج احترام متقابل و فهم مشترک میان اقوام مختلف ایران کمک میکند و باعث میشود تا احساس همبستگی و اتحاد میان مردم تقویت شود. شبچله؛ فرصتی برای تقویت انسجام اجتماعیدر دنیای امروز که جوامع بیش از هرزمانی تحت تأثیر سرعت تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی قرار گرفتهاند و ویروس فردگرایی و گرایش به انزوای اجتماعی بهطور چشمگیری در پیکره جامعه در حال تکثیر است، حفظ و تقویت انسجام اجتماعی به یکی از مهمترین چالشها و دغدغههای جوامع مختلف تبدیل شده است. در این میان، رویدادهای ملی مانند یلدا میتوانند بهعنوان وسیلهای برای ایجاد ارتباط میان نسلها و گروههای مختلف اجتماعی عمل کنند و علاوه بر کاهش شکافهای اجتماعی، به تقویت حس تعلق و مشارکت در جامعه منجر شوند.علیرضا شریفییزدی، جامعهشناس درگفتوگو باجامجم با بیان اینکه چسبندگی یا انسجام اجتماعی بهشدت تحت تأثیرسرمایه اجتماعی است، دراینباره میگوید: سرمایه اجتماعی سه مؤلفه بسیار مهم دارد که عبارت است از: مشارکت، شفافیت و اعتماد عمومی. بنابراین ما اگر بخواهیم انسجام اجتماعی را در جامعه بالا ببریم باید ارزشها و هنجارهای مشترک بین افراد را فارغ از طبقه اجتماعی، مذهب، قومیت و زبانشان تقویت کنیم. وی میافزاید: شبچله و بسیاری از آیینهای ملی دیگر ما چند ویژگی مثبت دارد که یکی از مزیتهای آن، همهگیری است، یعنی در میان تمام اقوام و طایفهها مشترک است در نتیجه حتما به انسجام اجتماعی کمک میکند. بهویژه در دورهای که متأسفانه مدرنیته باعث شده افراد فردگرا باشند، مراسمهایی که افراد دور هم جمع میشوند در تقویت هویت ملی و افزایش انسجام اجتماعی بسیار مؤثراست. ارتقای طبقه متوسط؛ حلقه واسط انسجام جامعهشریفییزدی با بیان اینکه در حال حاضر یکی از بیماریهای اجتماعی جامعه ایران پایین آمدن انسجام اجتماعی است، بیان میکند: شبچله و نوروز چون جزو گستردهترین مراسمهایی هستند که درهمه جای ایران برگزارمیشوند بسیار در انسجام اجتماعی کمک میکنند. این جامعهشناس درخصوص راههای تقویت انسجام اجتماعی میافزاید: در ابتدا مهمترین بحث برای تحقق این موضوع، ایجاد یک زمینه اقتصادی مناسب برای تقویت طبقه متوسط جامعه بوده، چراکه حلقه واسط انسجام جامعه تقویت طبقه متوسط است. همچنین یکی از مهمترین مولفهها افزایش شادی و نشاط پایدار در جامعه از طریق تأمین امکانات ورزشی و احترام به مردم بسیار کمککننده است.