به وقت نقد با «جام‌جم»

ورود به نقد هرچند در محافل رسانه‌ای و دانشگاهی با هدف نقد دیگران مرسوم و متداول است اما زمانی که نقد از حالت متداول خود فراتر رفته، وجه خودانتقادی پیدا کند، شجاعتی مضاعف می‌طلبد؛ خصوصا اگر خودانتقادی‌ در مدیریت رسانه و در مسیر تحول دنبال شود. مصداق بارز چنین رویکردی که باجسارت رسانه‌ای درهم‌آمیخته‌، برنامه جام‌جم است که در سری جدید سه‌شنبه‌شب هرهفته در شبکه یک رسانه‌ملی به شکل زنده روی آنتن می‌رود.دست‌اندرکاران این برنامه در هر قسمت با دعوت از مهمانان موافق و مخالف که در بسیاری موارد به مناظره‌ای جذاب و گفت‌وگویی چالشی بدل می‌شود، درصدد هستند در فضایی کارشناسی به نقد و بررسی کارکرد صداوسیما در حوزه‌های مختلف بپردازند.
نفس چنین حرکتی و از قوه به فعل درآوردن ایده خودانتقادی، بسیار ارزشمند است؛ چراکه مبین شجاعت و دغدغه‌مندی دکتر جبلی، رئیس رسانه‌ملی برای انعکاس صدای منتقدان در آنتن زنده شبکه یک برای مخاطبان است تا بدین‌ترتیب نه‌تنها افکار عمومی شاهد چند صدایی در میدان عمل باشد که این رویکرد می‌تواند برای سایر دستگاه‌های اجرایی و فرهنگی به الگو و مدلی بدل شود تا آنها نیز در حرکتی رو به جلو، به ارزیابی و نقد سیاست‌ها و عملکرد خود بپردازند. 
نکته ظریف درباره برنامه جام‌جم، منحصر به فرد بودن آن در سپهر رسانه‌ای است؛ زیرا مشابه چنین برنامه‌ای را در سطح سایر بنگاه‌های رسانه‌ای نظیر بی‌بی‌سی، الجزیره، سی‌ان‌ان، راشا تودی، فرانس۲۴ و یورونیوز شاهد نیستیم. شایان ذکر است در دوره تحولی سازمان صداوسیما، مخاطبان شاهد تهیه و تولید برنامه‌های چالشی با رویکردی چندصدایی در شبکه‌های مختلف رسانه‌ملی بوده‌اند که ازجمله آنها می‌توان به برنامه شیوه در شبکه چهار، به اضافه یک و بدون توقف در شبکه سه، گفت‌وگوی ویژه و میز اقتصاد در شبکه خبر وبرنامه جام‌جم در شبکه یک اشاره کرد.علاوه‌بر این برنامه‌ها که در تلویزیون روی آنتن رفته‌، می‌بایست به ده‌ها برنامه رادیویی اشاره کرد که روزانه ودر قالبی زنده با دعوت از چهره‌های موافق و منتقد با موضوعاتی در حوزه اقتصاد، سیاست، فرهنگ، ورزش و جامعه پخش می‌شود. برآیند این برنامه‌ها، نشانگر فراهم آمدن بستری گسترده برای گفت‌وگوهای چالشی و تبیینی، توام با نقد سازنده است که به‌رغم فراز و نشیب‌ها در روند تهیه و تولید، روزانه و بدون وقفه به روی آنتن می‌رود.
در چنین عرصه و کنداکتوری از برنامه‌های متنوع، این مهم را باید مدنظر داشت که در سبد برنامه‌های گفت‌وگومحور رسانه‌ملی، برنامه جام‌جم آوانگارد و خط‌شکن محسوب می‌شود؛ زیرا به نوبه خود اقدامی ابتکاری است که با شجاعت و جسارت رسانه‌ای توأمان شده. البته باوجود نقاط قوت و ایده‌ای که در قالب برنامه جام‌جم و با نگاه نقد خود، تبلور یافته اما این برنامه نیز خالی از اشکال نبوده، محل نقد است. از یک زاویه به‌رغم این‌که انتخاب شبکه یک با گستره سراسری مخاطبان، انتخاب عنوان جام‌جم وحتی پس‌زمینه‌ای ازساختمان شیشه‌ای به عنوان بک‌گراند برنامه، هوشمندانه و حرفه‌ای است اما ساعت پخش برنامه و پخش میان‌برنامه‌هایی در بسته‌های پنج تا هفت دقیقه‌ای، باعث شکسته شدن روند گفت‌وگو و کند شدن ریتم برنامه شده است. علاوه‌بر این، بعضا برخی مهمانان برنامه از چارچوب موضوعی تعیین شده برای گفت‌وگو خارج می‌شوند که نیازبه دروازه‌بانی و ورودجدی مجری کارشناس برنامه دارد تاروند گفت‌وگو‌هادرمسیر اصلی خود پیش رفته، دچار انحراف نشود. بدون شک آنچه بر میزان اثرگذاری ودیده شدن بیشتر برنامه جام‌جم خواهد افزود، چگونگی انعکاس آن در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است. واقعیت این است که به‌رغم سعه صدر و برخورد سخاوتمندانه رسانه‌ملی در فراهم آوردن چنین فضایی با دعوت ازحتی سرسخت‌ترین منتقدان خود در برنامه‌ای زنده، آن هم در شبکه یک، روند انعکاس گفت‌وگوها و انتخاب گزیده صحبت مهمانان در فضای مجازی، عادلانه نیست. با علم به این‌که در ساحت رسانه، مخالف‌خوانی به خودی خود۵۰درصد جذابیت دارد اماکنشگران مجازی به‌ویژه رسانه‌های همسو با برخی مدعوین برنامه، فقط گزیده سخنان نماینده موردعلاقه‌‌شان را انتخاب و به شکل کاملا یک‌سویه منتشر می‌کنند که با نگاهی منصفانه به دور ازحرفه‌ای‌گری رسانه‌ای است.انتظار می‌رود اهالی رسانه در فضای مجازی، با مبنا قرار دادن توازن در مدل اطلاع‌رسانی از یک‌سو و همزمان ورود جدی‌تر بخش‌های مجازی رسانه‌ملی از سوی دیگر، شاهد ضریب داده شدن و انعکاس متوازن گفت‌وگوهای انتخاب‌شده در برنامه جام‌جم باشیم. امری که نهادینه شدن نقد و تسری الگوی خودانتقادی در سطح جامعه و سایر وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی کشور را می‌تواند به همراه داشته باشد و بر اثرگذاری و عمق‌بخشی این حرکت پیشگامانه صداوسیما در حوزه خود انتقادی بیفزاید.