در دولت سیزدهم نیز با حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی و افزایش قیمت اقلام مصرفی مردم، مبلغ یارانه افزایش یافت. به این ترتیب به‌ازای هر فرد در دهک‌های اول تا سوم ۴۰۰ هزار تومان و به‌ازای افراد دهک‌های چهارم تا نهم ۳۰۰ هزارتومان به حساب سرپرست خانوار واریز می‌شود. یارانه نقدی با عنوان «کمک‌معیشتی» برای دهک‌های اول تا سوم بیست‌و‌پنجم هر ماه و برای دهک‌های چهارم تا نهم سی‌ام همان ماه واریز می‌شود. اما پرداخت یارانه نقدی امروز به دغدغه دولت‌ها تبدیل شده؛ با این حال همه دولت‌ها در۱۴سال گذشته پرداخت یارانه نقدی رااجراکرده‌اند.دولت‌ها در این مدت با هدف ایجاد عدالت در پرداخت یارانه‌ها و از بین بردن ناترازی بودجه هدفمندی یارانه‌ها، تغییراتی درمبلغ یارانه وفهرست افرادمشمول دریافت آن ایجاد کرده‌اند اما مشکل ناترازی این حل نشده و ازسوی دیگرنمی‌توان گفت که عدالت در‌خصوص پرداخت یارانه نقدی محقق شده است.
چه تعداد افراد یارانه می‌گیرند؟
آمار خانوار دهک‌های اول تا سوم مشمول یارانه ۱۰میلیون و ۱۳۷هزار و ۹۰۶ خانوار است و این عدد برای دهک‌های چهارم تا نهم ۱۶ میلیون و ۸۵۵ هزار سرپرست است. در‌مجموع ماهانه ۲۶ میلیون و ۹۹۲ هزار و ۹۰۶ سرپرست خانوار دهک‌های اول تا نهم یارانه نقدی دریافت می‌کنند. با این حال هر ماه ۲۷ میلیون و۹۴۱هزار و ۱۷۵نفر دردهک‌های اول تا سوم یارانه نقدی ۴۰۰هزارتومانی و ۵۰میلیون و۷۵۹هزارنفردردهک‌های چهارم تا نهم یارانه ۳۰۰هزارتومانی دریافت می‌کنند. در‌مجموع ماهانه در ایران ۷۸ میلیون و ۷۰۰ هزار و ۱۷۵ نفر از کل جمعیت ۸۵میلیون و ۹۵۶ هزار و ۷۱۹ نفر یارانه نقدی می‌گیرند.
ماهانه چقدر یارانه نقدی پرداخت می‌شود؟
ماهانه ۱۱ هزار و ۱۲۰ میلیارد تومان یارانه برای دهک‌های اول تا سوم و مبلغ ۱۵ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان برای دهک‌های چهارم و نهم پرداخت می‌شود. به این ترتیب در‌مجموع ماهانه مبلغ ۲۶ هزار و ۳۲۰ میلیارد تومان (همت) یارانه نقدی از سوی دولت به شکل عمومی پرداخت می‌شود.
حذف یارانه نقدی ثروتمندان
کارشناسان پرداخت یارانه نقدی به همه آحاد جامعه را در راستای عدالت و تحقق هدف یارانه‌ها نمی‌دانند و بارها بر حذف یارانه نقدی ثروتمندان و افرادی که دارای تملک مالی هستند، تاکید داشته‌اند. این موضوع طی شش سال گذشته در قوانین بودجه سالانه می‌آمد و دولت‌ها به‌دلیل حواشی آن به سمت اجرای قانون نمی‌رفتند و اگر هم اجرایی می‌شد به‌صورت ناقص و به عنوان یک راه برای رفع تکلیف بود. مطابق قانون بودجه ۱۴۰۳، سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها موظف است با‌همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نسبت‌به حذف یارانه خانوارهای غیرمشمول حمایت اقدام کند. منظور از خانوارهای غیرمشمول حمایت دولت، در‌واقع همان خانوارهای پردرآمد است.
آیین‌نامه حذف افراد پردرآمد تصویب شد
احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، روز گذشته در‌پاسخ به این‌که آیا در لایحه بودجه سال آینده موضوعی برای حذف افراد پردرآمد از یارانه‌ها و پرداخت یارانه بیشتر به نیازمندان دیده شده است، پاسخ داد که چیزی در لایحه بودجه نیامده است. وی ادامه داد: «برای حذف افراد پردرآمد از یارانه‌های نقدی یک آیین‌نامه هفته قبل در دولت مطرح و بررسی شد و به تصویب رسید که هفته جاری ابلاغ می‌شود.» میدری همچنین در‌مورد اجرای کالابرگ الکترونیکی اعلام کرد: «سال قبل مبلغی برای کالابرگ در بودجه دیده نشد و در لایحه بودجه ۱۴۰۴ هم اعتباری برای کالابرگ دیده نشده است.»
حذف یارانه ثروتمندان در راستای عدالت
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی درموردحذف یارانه نقدی ثروتمندان،اظهار کرد:«این موضوع در قانون بودجه سال‌های گذشته آمده بود، ولی تا‌کنون در دولت‌های مختلف اجرایی نشده است.»
جعفر قادری در گفت‌وگو با جام‌جم در‌مورد این‌که چرا این موضوع اجرایی نشده و باید چه‌کاری انجام شود، تصریح کرد: «دولت‌ها به‌دلیل حواشی این موضوع به‌سمتش نرفتند، با‌این‌که حکم قانون بود. مجلس باید عدم اجرای آن را جرم‌انگاری کند و در‌صورتی که وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای اجرای آن اقدام نکرد، احکام شدیدی را پیش‌بینی کند که در نتیجه این جرم‌انگاری، دولت و وزیر ناچار شود این‌کار را انجام دهد.
وی تصریح کرد: «حذف یارانه ثروتمندان، موضوعی است که همه مطرح می‌کنند و اذعان دارند که باید اجرایی شود و جزو چهارچوب‌های کشور تعریف شده است. دیر یا زود باید این‌کار انجام شود، زیرا دولت توان مالی برای پرداخت یارانه نقدی به همه ندارد؛ بنابراین باید یارانه نقدی افرادی که نیازی به آن ندارند و از توان مالی خوبی برخوردار هستند حذف و به افراد نیازمند پرداخت شود. این موضوع عین عدالت است. قادری افزود: «دولتی که شعارش تحقق عدالت است باید چنین‌کاری را انجام دهد و نباید از اجرای آن شانه خالی کند. پیگیری این موضوع قطعا جزو وظایف مجلس است که نمایندگان باید آن‌را دنبال کنند. این نماینده مجلس تاکید کرد: «دولت باید حتما این‌کار را به‌صورت جدی انجام دهد، زیرا روزبه‌روز ناترازی‌های بودجه بیشتر می‌شود و یکی از راهکارهای کاهش و حل این ناترازی‌ها این است که یارانه افراد دارای تمکن مالی حذف شود.» حال با توجه به این‌که هفته گذشته دولت آیین‌نامه حذف افراد ثروتمند را تصویب کرده، باید منتظر ماند که آیا این موضوع در راستای تحقق عدالت، اجرایی خواهد شد یا این‌که مانند دولت‌های گذشته به دست فراموشی سپرده می‌شود.
شرایط برای حذف یارانه ثروتمندان فراهم است
یک کارشناس اقتصادی با تأکید بر حذف یارانه نقدی ثروتمندان، اظهار داشت که طرح پرداخت یارانه نقدی از ابتدا با اشکالاتی مواجه بوده است و واقعیت این است که طرح یارانه‌های نقدی در کشور مؤثر نبوده و همه دولت‌ها و مردمی که یارانه‌بگیر بوده‌اند، بر ناکارآمدی این راهکار تأکید دارند. حمید حاج‌اسماعیلی در گفت‌وگو با جام‌جم تصریح کرد: پرداخت یارانه‌های نقدی درحال‌حاضر به‌دلیل تورم بالا در سال‌های گذشته، تأثیر چندانی در زندگی مردم ندارد. همچنین، طرح هدفمندی یارانه‌ها از ابتدا به‌درستی اجرا نشده است، چراکه تمامی افراد جامعه تحت پوشش یارانه نقدی قرار گرفتند. وی افزود: دولت باید در رابطه با توزیع یارانه‌ها، اطلاعات و آمار شفاف ارائه کند که این کار در دولت‌های گذشته انجام نشده است. یکی از ایرادات اساسی این است که دولت‌ها با صداقت در خصوص توزیع یارانه‌ها اعلام موضع نکردندو همچنان این مشکل باقی مانده است.حاج‌اسماعیلی به چالش‌های تأمین منابع یارانه‌ها اشاره کرده و تأکید کرده است که کشور در سال‌های گذشته با کسری بودجه مواجه بوده است. او همچنین هشدار داده که در سال آینده نیز با مشکلاتی در تأمین منابع یارانه‌ها روبه‌رو خواهیم شد. به همین منظور، او بر ضرورت دقت درجمع‌آوری اطلاعات و داده‌های مربوط به گروه‌های مستحق برای دریافت یارانه تأکید کرده است. این موضوع نشان‌دهنده نیاز به یک سیستم دقیق و کارآمد برای شناسایی افراد و خانوارهایی است که نیاز به حمایت مالی دارند. اگر این کار انجام نشود، بازهم یک کاربیهوده دو دهه گذشته راتکرارخواهیم کرد.وی تصریح کرد:حذف یارانه ثروتمندان، کار بسیار مشکلی است و حتما نیازمند وفاق بین دولت، مجلس و نهادهای حاکمیتی هستیم. باید با احصای اطلاعات به‌صورت کاملا هدفمند، دهک‌هایی که مستحق هستند یارانه بگیرند و نباید به همه یارانه داد. دولت هنوز آمادگی لازم را ندارد تا بتواند جراحی جدی در یارانه‌ها انجام دهد؛ مگر این‌که صدای واحد در دولت، مجلس و دستگاه حاکمیتی ایجاد شود؛ آن زمان می‌توان به اجرای چنین طرحی امیدوار بود. این کارشناس اقتصادی با اشاره به اجرای کالابرگ الکترونیکی گفت: دولت قبل به همراه مجلس در زمینه یارانه‌ها، با اجرای کالابرگ، بخشی از یارانه‌ها را به سمت کالاها هدایت کرد و تعدادی از کالاهای اساسی را در سبد خانوار قرار داد.اگر می‌خواهیم یارانه‌ها موثر باشد، باید به سمت اجرای کالابرگ الکترونیکی برویم و از توزیع یارانه‌های نقدی اجتناب کنیم. وی با اشاره به پایگاه رفاه ایرانیان گفت: دولت‌ها در گذشته عنوان می‌کردند که اطلاعات ندارند و نمی‌توانند افراد ثروتمند را شناسایی کنند، اما امروز داده‌ها و اطلاعات خانوارها مشخص وتکمیل شده وسطح درآمدها مشخص است. الان تقریبا دسترسی کاملی به اطلاعات همه مردم و میزان درآمد آنها داریم، اما مهم تصمیم‌گیری است که مشکل اینجاست و تا این موضوع حل‌وفصل نشود، مشکل یارانه همچنان ادامه خواهد داشت.
