تراژدی تأمل‌برانگیز ترک‌تحصیل

البته سال گذشته هم از بین ۱۵ تا ۱۷ساله‌ها که سه‌میلیون و ۵۵۲هزار و ۸۸۹ نفر از جمعیت را تشکیل می‌دادند، ۵۵۶هزار و ۹۹۴ نفرشان از تحصیل بازماندند. بااین‌حال ممانعت برخی مدارس دولتی عادی از ثبت‌‌نام دانش‌‌آموزان با نمرات ضعیف یا ادعای نداشتن جا هم ازجمله دلایل دیگری بود که در همین تابستان، خانواده‌های بسیاری را سردرگم کرد و دانش‌آموزان زیادی را بازمانده از تحصیل! با وجود این در همان ابتدای شروع سال تحصیلی بود که علیرضا کاظمی، وزیر آموزش‌وپرورش قول داد تمامی دانش‌‌آموزان در مدارس ثبت‌‌نام خواهند شد.

نکته قابل توجه دیگری که درکناربازماندگان ازتحصیل دربین آمارمنتشرشده ازسوی وزارت آموزش‌وپرورش خودنمایی می‌کند، سهم ۱۳میلیون و ۳۱۲هزار و ۸۵۰ نفری دانش‌آموزان در مدارس دولتی است. با وجود این‌که تعداد زیادی از دانش‌آموزان در این مدارس مشغول درس‌خواندن هستند اما هنوز با یک مدرسه دولتی ایده‌آل به لحاظ کیفیت و برابری آموزش فرسنگ‌ها فاصله داریم. این مهم درحالی‌است که سهم این مدارس در کنکور فقط ۷درصد ناقابل است. هنوز هم دسترسی برخی دانش‌آموزان به امکانات و خدمات بهتر به‌عنوان سکوی پرش به دانشگاه‌ها و رشته‌های پرمخاطب، در دست انواع دیگر مدارس است. موضوع بازماندگان تحصیل از یک‌سو و کیفی‌سازی و تقویت مدارس دولتی از سوی دیگر، ازجمله ابرچالش‌هایی است که وزارت آموزش‌وپرورش با آن مواجه است. 
   
اما و اگرهایی برای مدرسه رفتن
طبق اصل ۳۰ قانون اساسی، تحصیل باید رایگان باشد که نیست و از آن‌طرف هم مدارس خوب دولتی باید در همه مناطق کشور مخصوصا در مناطق دورافتاده در دسترس دانش‌آموزان قرار گیرد، اما این آموزش رایگان و در دسترس همه‌جا وجود ندارد و همین ‌به ترک‌تحصیل یا بازماندن از تحصیل منجر می‌شود. با وجود این‌که امسال ۱۵میلیون و ۶۲۴ هزار و ۸۴۹ دانش‌آموز در سه دوره تحصیلی درسراسرکشور ثبت‌‌نام کرده‌اند اما هنوز هم دانش‌آموزانی هستند که در روزها و ساعت‌هایی که بسیاری از کودکان در کلاس درس حضور دارند،آنان یاحسرت مدرسه را می‌کشند یابه هزار دلیل دیگر از مدرسه‌رفتن منصرف شده‌اند. ابراهیم سحرخیز هم دلایل متعددی را برای این مساله عنوان می‌کند و به ما می‌گوید: «دسترسی‌نداشتن به مدرسه یکی از این دلایل است، چراکه بسیاری از روستاهای ما دبیرستان‌های دوره دوم ندارند و تعدادشان هم قابل توجه است. البته تا چندین سال پیش هم صحبت از مدارسی با یک دانش‌آموز در روستاها بود که در بسیاری از موارد کلاسی در مقاطع بالاتر برای این یک دانش‌آموز تشکیل نمی‌شود.» اما این همه ماجرا نیست، چراکه سحرخیز دلایل دیگری همچون کودکان کار، خانواده‌های بدسرپرست و بی‌سرپرست، استقبال کم دانش‌آموزان از مدارس شبانه‌روزی، کودکان کم‌توان ذهنی یا با نیازهای ویژه و عدم دسترسی آنان به مدرسه‌های خاص را هم از موارد بازماندن از تحصیل مطرح می‌کند. 
 
تحصیل‌کردگان بیکار!
در تابستان امسال ۴۱.۷درصد جمعیت۱۵ساله و بیش‌تر، از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند، یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند.بی‌رغبتی به تحصیل هم یکی ازموضوعات حائزاهمیت دراین‌بین است.سحرخیزهم ضمن بیان پدیده‌ای به نام تحصیل‌کردگان بیکار معتقد است که این بی‌انگیزگی درحال اپیدمی‌شدن است وافراد رابه سمت یادگیری یک مهارت سوق می‌دهد. به‌هرحال آمار و ارقام منتشرشده از غایبین مدارس چیزی از کیفی‌سازی مدارس دولتی کم نمی‌کند و حالا هم به یکی دیگر از چالش‌های نظام آموزشی کشور تبدیل شده است. 
 
بازماندگان یا قربانیان تحصیلی در روستاها!
به‌تازگی و برای اولین‌بار، بخشنامه‌ای برای کودکان بازمانده از تحصیل ابلاغ شده ‌است. بخشنامه‌‌ای که تلفیقی از اختیارات دادستان کل کشور و دادستان‌های شهرستان‌هاست. البته به نظر می‌رسد چنین بخشنامه‌هایی در روستاها کارساز نیست و ما شاهد دانش‌آموزان روستایی‌ای هستیم که با مشکلات بی‌شماری مواجهند.معاون اسبق آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش با اشاره به بازماندگان دختر روستایی می‌گوید:«این دختران در بعضی نقاط ایران ازجمله سیستان‌وبلوچستان یا استان‌های مرزی‌اند که بعضا شاهد ازدواج‌های زودهنگام آنان هستیم. گاهی‌اوقات هم همین دختران دیر به مدرسه می‌روند و بیشتر از مقطع ابتدایی هم تحصیل نکرده و ازدواج می‌کنند. البته یک عده‌ای از این بازماندگان هم مهاجران کار هستند و اکثرا از روستاها به نقاط شهری مهاجرت کرده و قید تحصیل را می‌زنند.»

وجود آمار و ارقام ضد و نقیض!
درحالی‌که رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش‌وپرورش اعلام کرده بود که جذب بازماندگان از تحصیل یکی از مأموریت‌های بسیار مهم وزارت آموزش‌وپرورش است، اما با مقایسه آمار ثبت‌‌نام امسال با سال گذشته، متوجه می‌شویم که ۶۱۷هزار و۵۳دانش‌‌آموزدردوره متوسطه اول و۲۷۸هزارو۳۷ دانش‌‌آموز در دوره متوسطه دوم درمدارس ثبت‌‌نام نکرده‌اند. میزان بازماندگی از تحصیل در سال ۹۶ دوره ابتدایی ۱۷.۲درصد، دوره متوسطه اول ۸۱.۶درصد و دوره متوسطه دوم ۱۹.۱۸درصد بوده که این میزان درسال۱۴۰۲در دوره ابتدایی به ۱۰.۲درصد، دوره متوسطه اول ۲۳.۶درصد و دوره متوسطه به ۱۲.۱۶درصد رسیده است.  حالا بماند که ابراهیم سحرخیز، معاون اسبق آموزش متوسطه وزارت آموزش‌و‌پرورش در گفت‌وگو باجام‌جم بر این باور استکه عدد اعلامی ثبت‌نام‌نشده‌ها بیشتر ازاین‌هاست ومی‌گوید: «ما از وزارت آموزش‌وپرورش می‌خواهیم که در زمینه آمار شفاف‌سازی انجام دهد، چراکه هریک از مسئولان یک آماری برای تعداد دانش‌آموزان می‌گویند و این قابل‌قبول نیست و بین آمارهای اعلامی اختلافات معناداری وجود دارد. آمار مبنای برنامه‌ریزی است و یکی از مشکلاتی که این وزارتخانه دارد به سبب همین آمار است.»

وضعیت ثبت‌‌نام دانش‌‌آموزان در دوره‌های مختلف تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۳

دوره ابتدایی
تعداد دانش‌‌آموزان: ۹ میلیون و ۴۹ هزار و ۹۵۵ نفر
تعداد ثبت‌‌نامی‌ها در مدارس دولتی: ۷ میلیون و ۵۸۶ هزار و ۴۴۱ نفر 
تعداد ثبت‌‌نامی‌ها در مدارس غیردولتی: ۱ میلیون و ۴۶۳ هزار و ۵۱۴ نفر

دوره متوسطه اول
تعداد دانش‌آموزان: ۳ میلیون و ۸۰۶ هزار و ۳۱۰ نفر
تعداد ثبت‌‌نامی‌ها در مدارس دولتی: ۳ میلیون و ۲۹۳ هزار و ۸۳۹ نفر 
تعداد ثبت‌‌نامی‌ها در مدارس غیردولتی: ۵۱۲ هزار و ۴۷۱ نفر

دوره متوسطه دوم 
تعداد دانش‌‌آموزان: ۱ میلیون و ۶۰۶ هزار و ۴۴۷ نفر
تعداد ثبت‌‌نامی‌ها در مدارس دولتی: ۱میلیون و ۳۴۶ هزار و ۹۹۵ نفر 
تعداد ثبت‌‌نامی‌ها در مدارس غیردولتی: ۲۵۹ هزار و ۴۵۲ نفر