نقد استادمطهری بر ترجمه پاینده

حکایت زندگی پاینده 
ابوالقاسم پاینده نجف‌آبادی درسال۱۲۸۷خورشیدی(دربرخی منابع۱۲۹۲آمده است)در نجف‌آباد اصفهان دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی را درزادگاهش ادامه داد و برای ادامه تحصیل راهی اصفهان شد. او طی این طریق را مرهون تشویق شیخ احمد حججی است، زیراباهجرت به اصفهان درصرف ونحو عربی،فقه اسلامی وفلسفه ازمحضراستادانی چون شیخ محمدحسن عالم نجف‌آبادی، نصرا...قضایی، محمود مفید و حکیم خراسانی بهره جست. پاینده بعد از مدتی تحصیل را رها و باردیگر مهاجرت کرد. او در هجرت دوم خود عازم تهران شد وبه کارهای دولتی پرداخت. او ابتدا به استخدام وزارت پست، تلگراف و تلفن درآمد. سپس به وزارت معارف و اوقاف منتقل شد ومدیریت کل تبلیغات را عهده‌دار شد. پاینده همچنین در قامت نمایندگی دوره دوم مجلس موسسان و دوره بیست‌و‌یکم و بیست‌و‌دوم مجلس شورای ملی نقش‌آفرینی کرد.
   
زیستن با کاغذکاهی
فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی همه زندگی آقای پاینده نبود. درباره او گفته‌شده که انسانی با‌‌ هوش و ذکاوت سرشار بوده است، شاید از همین روی همزمان با فعالیت درمناصب دولتی وارد عرصه روزنامه‌نگاری شد.ابوالقاسم پاینده از سال ۱۳۰۸ همکاری با روزنامه‌ها را آغاز کرد. روزنامه عرفان اصفهان نخستین نشریه‌ای بودکه پاینده با آن روزنامه‌نگاری را تجربه کرد. روزنامه‌های شفق سرخ، ایران و اطلاعات نیز با قلم استاد آراسته شدند. او در ادامه فعالیت‌های مطبوعاتی خود مدتی مدیریت نشریه تعلیم و تعلم را عهده‌دار بود، البته درسال ۱۳۲۴ نشریه هفتگی تحت عنوان «صبا» را راه‌اندازی کرد که در تهران منتشر می‌شد. همان‌گونه که درباره هوش پاینده گفته شده، از قلم شیوا و نثر روان او در نوشتن نیز مطالبی بیان شده است. شیوایی نثر او را می‌توان در آثار به‌جا مانده از استاد پاینده یافت.
   
ترجمه قرآن کریم 
گرچه از ابوالقاسم پاینده ترجمه‌هایی به‌جا مانده، اما او بیشتر با ترجمه‌ای که از قرآن کریم داشته، شناخته می‌شود. اثری که جای بحث بسیار دارد. مقدمه‌ای که پاینده بر ترجمه قرآن مجید نوشت به تصدیق صاحب‌نظران یک اثر ماندنی در تاریخ نثرهای فصیح فارسی است. برخی چون عبدالرحمان فرامرزی آن را چیزی در حد یک اعجاز نامیدند.اندک بودن مطالب اضافی، شیوایی ترجمه، ترجمه درست افعال مجهول و سعی بر ترجمه کلیه کلمات از نقاط برجسته و ویژگی‌های ارزنده ترجمه پاینده عنوان شده است، اما ایرادهایی نیز بر این ترجمه وارد شده است؛ لحاظ نشدن ادات تأکید و حصر در ترجمه، یکسان و روان نبودن برخی از ترجمه‌ها، ناتمام بودن برخی ترجمه‌ها و... برخی از ایراداتی است که بر این ترجمه از مصحف شریف وارد شده است.یکی از نخستین افرادی که بر این ترجمه نقد نوشت، شهید استاد مرتضی مطهری بود. مقاله شهید در شماره ۱۱۸سال یازدهم مجله یغما به چاپ رسید.استاد مطهری در این مقاله که بعدها در مجله بینات تجدید چاپ شده است، ضمن تقدیر از مترجم با استناد به مقدمه‌ای که پاینده در ابتدای مصحف آورده و از محققان و صاحبان نظر نقد و نظر می‌طلبد، می‌نویسد: اولین قسمتی که مورد مطالعه قرار گرفت، سوره مبارکه یس بود. استاد مطهری در ادامه به برخی اشتباهات مترجم مصحف شریف که به ترجمه لغوی مربوط می‌شود اشاره می‌کند. نگارنده مقاله با دقت و ریزبینی ترجمه صحیح واژگان را بیان کرده و از اهل‌فن می‌خواهد ترجمه‌های قرآن کریم را با دقت بیشتری مطالعه و رفع اشکال کنند.دکتر علیرضا ذکاوتی قراگوزلو نیز در مقاله تحت عنوان «درحاشیه ترجمه قرآن ابوالقاسم پاینده» که در پرتال جامع علوم و معارف قرآن کریم منتشرشده، چنین نوشته است: ترجمه قرآن به قلم ابوالقاسم پاینده در زمان خودش کار بسیار برجسته‌ای بود و هم‌اکنون نیز پس از گذشت حدود ۴۵ سال باز هم از ترجمه‌های خوب و قابل اعتماد قرآن است و البته مثل هر کار بشری، عاری از لغزش‌های کوچک و بزرگ نیست.دکتر ذکاوتی در ادامه به برخی ویژگی‌های این ترجمه اشاره کرده است: نکته بسیار مهم این است که گاهی متن مورد استفاده مرحوم پاینده که همان قرائت وکتابت مشهور قرآن است با ترجمه او سازگار نیست و معلوم می‌شود قرائت شاذی را مورد توجه قرار داده است، به یکی دو مورد از این قبیل اشاره خواهد شد. جالب است که مرحوم استاد مطهری در مقاله‌ای که درمجله یغما،شماره۱۱۸به چاپ رسیده و دربینات شماره۱۲تجدید چاپ شده،به همین نکته اشاره کرده است.ایرادهای استاد ذکاوتی بر همان مداری است که شهید مطهری درخصوص ترجمه لغات و کلمات بیان کرده است. البته افراد دیگری چون سیداحمد فرزان نیز بر این ترجمه نقد نوشته‌اند، اما روان و سلیس بودن ترجمه راازنکات برجسته‌ای دانسته‌اند که حاصل قلم شیوای مترجم است.ابوالقاسم پاینده بعد از عمری تلاش بی‌وقفه ونگارش بیش از۴۰ اثرادبی،ترجمه وداستانی در۱۸مرداد ۱۳۶۳ چشم از جهان فرو بست.

از روزنامه‌نگاری تا نویسندگی
اولین فعالیت ادبی استاد پاینده با ترجمه آغاز شد. او کتاب‌های مذهبی، اخلاقی و تاریخی را از عربی به فارسی ترجمه می‌کرد. برخی آثاری که ابوالقاسم پاینده ترجمه کرده است عبارتند از؛ نهج‌الفصاحه، مجموعه کلمات قصار حضرت پیغمبر(ص) در دو جلد، تاریخ سیاسی اسلام در سه جلد، مروج‌الذهب و تنبیه و الاشراف علی بن حسین مسعودی، در آغوش خوشبختی و در جست‌وجوی خوشبختی، هر دو از لرد آویبوری و ۱۶ جلد ترجمه (تاریخ طبری) از محمدبن جریر طبری و در آخر ترجمه قرآن مجید که در ۱۳۳۶ خورشیدی برنده جایزه سلطنتی بهترین کتاب سال شد،‌ از جمله آثار برجای مانده از ابوالقاسم پاینده به شمار می‌روند.درسال ۱۳۳۷ مجموعه داستانی به نام «سینمای زندگی» از پاینده به چاپ رسید که اوراازتعریف روزنامه‌نگارومترجم خارج کرده و عنوان نویسنده را نیز به او بخشید. این داستان پیش از انتشار درقالب کتاب در روزنامه کیهان و مجلات سخن و تماشا منتشر شده بود.از زمانی که احمد شاملو این اثر را در مجله سپید و سیاه به‌عنوان یک شاهکار ادبی معرفی کردمورد توجه قرارگرفت. کتاب‌های دیگری در حوزه ادبیات داستانی از پاینده به زیور طبع آراسته شد که هریک در جای خود قابل توجه است. پاینده در کتاب‌های دفاع از ملانصرالدین و جناب دکتر ریش و ظلمات عدالت با زبان طنز به انتقاد از وضع موجود پرداخت.ایرج مستعان که زمانی سردبیر مجله صبا بود، درباره تحقیقات پاینده گفته است: «ازکارهای جالب و ارزنده پاینده که متأسفانه هیچ جا از آن یاد نمی‌شود، پیدا کردن ریشه ۳۰۰۰ لغت فارسی ساسانی است که بعد از اسلام داخل زبان عربی شده بود.»