بازگشت اوشین

معدود افرادی ویدئو دارندوسیمی ازروی دیوارشان تاوسط هال خانه همسایه خزیده که اوهم بتواند بهره‌ای از این تفریح یواشکی داشته باشد.روزها وشب‌ها سخت می‌گذرد اما مهمان بسیاری از جمع‌های خانوادگی قاب جادوست. دیگر سال‌هاست که گرد هم نمی‌نشینیم تا حرف بزنیم، بلکه رو به جعبه‌ای نور و صدا جمع می‌شویم تا بیننده قصه‌ها باشیم؛ حتی در پناهگاه و وقت سختی‌ها. دل‌مان خون است از خبرهایی که از جبهه به گوش می‌رسد و برای سرپا ماندن و دفاع به همین دورهمی‌ها و رسانه‌ای که از مقاومت بگوید نیاز داریم. خبری از چندین شبکه و بازپخش‌های مکرر نیست. تعداد سریال‌ها هم محدود است. همین است که در میان معدود قصه‌های تلویزیونی، سال‌های دور از خانه گل می‌کند. سریال از شرق دور آمده اما عجیب با حال و روز دهه ۶۰ و ایران آن زمان سنخیت دارد. شخصیت «اوشین» میان ایرانیان مشهور می‌شود. زنی مقاوم و بردبار که با هر شکست و دهن‌کجی روزگار، زمین می‌خورد اما دوباره دست روی زانو می‌گذارد و بلند می‌شود. قصه او تماشایی است. حتی حالا که در سال ۱۴۰۳ خورشیدی هستیم. 
   
جایگزین شرقی
امروز و در نوشتار پیش رو می‌خواهیم بیشتر درباره این سریال بگوییم. چرا؟ به بهانه بازپخش آن به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین سریال‌‎های خارجی برای ما ایرانیان. شبکه تماشا برای جایگزین باکس سریال‌های شرقی، هفته گذشته نظرسنجی‌ای را برای مخاطبان تدارک دید و براساس آن مخاطبان از بین گزینه‌ها «۱. سال‌های دور از خانه (اوشین)، ۲. تاجر پوسان، ۳. امپراطور دریا، ۴.اوک نیو»، مجموعه سال‌های دور از خانه را انتخاب کردند. در واقع در بازه یک هفته‌ای مجموعا ۶۴ هزار پیامک دریافت شد که بیش از ۵۳ هزار آن از شماره‌های غیرتکراری ارسال شده است و مجموعه تلویزیونی سال‌‌های دور ازخانه توانست با ۲۷ هزار پیام و کسب ۵۱‌درصد آرا به‌عنوان جایگزین «جواهری در قصر» انتخاب شود. بنابراین، این مجموعه از جمعه ۲۹ تیرماه ساعت ۲۰:۳۰ پخش خود را آغاز کرد. 
   
یک ایران پای تلویزیون
سریال سال‌های دور از خانه برای ما ایرانیان با نام شخصیت اصلی آن یعنی اوشین بیشتر آشناست.همان‌طور که اشاره شد اگر سن و سال‌تان به قدری باشدکه زندگی رادر۶۰ تجربه کرده وازآن خاطره‌ای داشته باشید،به احتمال قریب به یقین بخشی ازخاطرات تلویزیونی‌تان‌باعنوان این سریال وقصه پرفرازونشیبش گره خورده است.زمانی که دریکی ازدشوارترین دهه‌های زندگی، یکشنبه‌شب‌ها دور هم جمع می‌شدید تا ببینید سرنوشت زن سختکوش قصه به کجا می‌رسد و چطور با نامرادی‌های زندگی تا می‌کند. 
   
همه دنیا دیدند
شاید فکر کنید سال‌های دور ازخانه فقط در ایران و ژاپن دیده و پسندیده شده اما این اثر آسیایی پخش جهانی موفقی داشت. این موفقیت را نسبت به زمانی می‌سنجیم که خبری از این تعداد شبکه بین‌المللی و پلتفرم‌های پخش فیلم و سریال نبود. طبق آمار رسمی، این سریال در ۶۰ کشور جهان پخش شد اما به نظر می‌رسد باتوجه به پخش‌های غیررسمی و...درشبکه‌های مختلف، این رقم بیشتر هم باشد. ویتنام، چین، تایلند، غنا و...فقط نام برخی از کشورهایی است مردم آن به تماشای ماجراهای اوشین نشستند و درباره آنها داستان‌هایی نیز نقل شده است. مثلا می‌گویند در تایلند زمان جلسه‌های هیات دولت به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌شد تا با زمان پخش سریال تداخل نداشته باشد. در ایران هم این سریال جزو آثار خیابان خلوت‌کن بود. 
   
آشنایی با ژاپنی دیگر
تاثیرات فرامتنی این سریال و خزیدن آن میان فرهنگ عامه در برخی از جوامعی که مشاهده‌گر آن بودند به‌خوبی قابل شناسایی است. برای نمونه فروشگاه‌های لباس‌های دست دوم که آنها را با نام تاناکورا می‌شناسیم این عنوان را از فامیل اوشین پس از ازدواج با همسرش و تاسیس فروشگاه‌های زنجیره‌ای تاناکورا برداشته‌اند. نقل است فروشگاه زنجیره‌ای با نام «خانه اوشین» هم در هنگ‌کنگ ساخته شد که خوراکی و تنقلات ژاپنی می‌فروخت. بنیان‌گذارش هم گفته بود کار خود را با روحیه شخصیت اوشین یعنی استقامت و سختکوشی پیش می‌برد. می‌گویند «رنج کشیدن مانند اوشین» اصطلاح رایجی میان غنایی‌هاست که آن را برای توصیف افرادی به‌کار می‌برند که به‌واقع سختی می‌کشند. از دیگر تاثیرات سریال می‌توان به ساخت تصویری متفاوت از ژاپن اشاره کرد. کشورهای شرقی به‌ویژه جنوب‌شرق آسیا که به دلیل سابقه تاریخی حکمرانی امپراتوری ژاپن و بدرفتاری ژاپنی‌ها در جنگ جهانی دوم، دل خوشی از این کشور نداشتند، دید نسبتا متفاوتی پس از تماشای سریال پیدا کردند. این نشان از تاثیر نمایش و قصه‌گویی به‌قاعده و حرفه‌ای در قاب رسانه دارد. 
   
مضامین جهانی و آشنا
اوشین سال ۱۹۰۰ در خانواده‌ای بسیار فقیر در روستایی در ژاپن به دنیا می‌آید. هفت ساله بود که به‌اجبار پدر از خانواده جدا می‌شود تا برای کار و فرستادن پول راهی دیاری دیگر شود. این آغاز زندگی به‌غایت دشوار اوست. او در کهنسالی (سال ۱۹۸۳) این قصه را تعریف می‌کند و مخاطبان در قالب سریال بیننده آن می‌شوند. قصه‌ای غالبا تلخ اما پندآموز که نگاهی به وقایع تاریخی مثل جنگ و زلزله در ژاپن دارد. همچنین مخاطبان را با فرهنگ مردمان این کشور و آداب و سنن آنان آشنا می‌‎کند. در این قصه شاهد مفهوم‌های عمیق و بلندی همچون ازخودگذشتگی، دوستی، عشق، سختکوشی، امید، صداقت و بخشش هستیم؛ مفاهیم و مضامینی جهانشمول که در بیشتر فرهنگ‌های موجود در این کره خاکی ارزشمند و ستوده است زیرا با انسانیت پیوند دارد. یکی از دلایل دیده‌شدن این سریال و محبوبیت آن پرداختن به چنین مواردی است که گویی مردم جهان میل دارند زبان مشترک دنیا و زمینه‌ساز صلح باشد.
   
آنچه واقعیت نداشت
پس از موفقیت سریال اوشین ومحبوبیت آن نزد مخاطبان ایرانی، شایعاتی درباره این شخصیت مطرح شد. شایعاتی که برخی بدون بررسی ریشه‌ها و بی‌‌تلاشی ساده مثل تطبیق‌دادن با نسخه اصلی سریال(به‌ویژه این روزها که دسترسی به آن سخت نیست) باور کردند. هرچند بارها نیز طی این سال‌ها از سوی دوبلورها مطرح شد که بخش اعظمی از روایت‌ها درباره شغل اوشین در برهه‌ای از زندگی یا مشکلات اخلاقی او درست نیست. با وجود این، سریال با توجه به مناسب‌سازی برای فرهنگ ایرانی دچار تغییرات شده است اما این موارد ارتباطی با آنچه درباره اوشین شایعه‌سازی می‌کنند ندارد. برخی مربوط به نام مکان‌هاست، برخی مرتبط با شخصیت‌های دیگر است و... .ژاله علو،مدیر دوبلاژ وراوی این اثردر ایران، تغییرات گسترده در سریال را رد می‌کند و تنها تغییرات انجام‌شده در سریال را در خصوص دیدگاه‌های سیاسی اوشین معرفی می‌کند. مریم شیرزاد، صداپیشه نقش اول این سریال هم پس از تایید وجود برخی تغییرها ازجمله عوض‌شدن نام برخی مکان‌ها در دوبله (جهت سازگارتر شدن با فرهنگ ایران) می‌افزاید: آدم‌ها و احساسات‌شان تغییری نکردند و خط اصلی و بافت کلی سریال، دست‌نخوده باقی ماند.
   
موسیقی زندگی
این سریال نخستین‌بار سال۱۹۸۳به‌عنوان درام صبحگاهی در۲۹۷ قسمت از شبکه HNK پخش شد.نویسنده‌اش سوکاگو هاشیداست که آن را برپایه زندگی زنی به‌نام واتسو کادا، مادر ریوهی وادا، مؤسس سوپرمارکت‌های زنجیره‌ای یااوهان (Yaohan) ژاپن نوشته است. سریال زمانی‌که ژاپن در حباب اقتصادی به‌سر می‌برد ساخته و پخش شد و به‌سرعت مورد استقبال قرار گرفت؛ زیرا نمادی از ساده‌زیستی در برابر مصرف‌گرایی بود. موسیقی سریال یکی ازوجوه خاطره‌انگیز آن برای مخاطبان به‌ویژه ما ایرانی‌هاست که هنوز انگار با شنیدن تیتراژ ابتدایی بند دلمان پاره می‌شود و به دهه‌های دور سفر می‌کنیم؛ شاید به نخستین سال پخش‌اش یعنی اسفند ۱۳۶۶. ملودی‌های این سریال با آهنگسازی کوئیجی ساکادا متولد شد.آهنگسازی که سال‌ها در زمینه تخصصی آهنگسازی و موسیقی متن فعالیت کرده است و از دیگر آثار مشهور او می‌توان به آهنگسازی انیمیشن «خانواده دکتر ارنست» اشاره کرد. 

چند نکته جالب
دراکتبر ۲۰۱۳ فیلم بلندی برپایه این مجموعه در سینماهای ژاپن به نمایش درآمد. این فیلم بر کودکی اوشین تمرکز داشت اما نتوانست به اندازه سریال موفق باشد. در نسخه سریالی چهار مقطع از زندگی اوشین به تصویر کشده شد؛ کودکی، جوانی، میانسالی و پیری. بازیگر نقش پیری اوشین با نام نوبوکو اوتاوا در سال۱۹۹۴و زمانی که ۷۰ سال داشت درگذشت. البته محبوب‌ترین بازیگر این نقش، کسی است که ایفاگر ایام جوانی این شخصیت بود. این بازیگر با نام یوکو تاناکا این روزها ۶۹ساله است.