نقش‌آفرینی خیرین سلامت در پیشروی تحقیقات

به همین‌علت، جمع‌سپاری منابع مالی، کمک‌های مردمی و حمایت‌های حامیان مالی و خیرین برای تامین هزینه‌های تحقیقاتی به‌خصوص در حوزه پزشکی و سلامت امروزه به فرهنگی مهم در جهان تبدیل شده است. برای‌مثال، براساس آمار انجمن خیرین تحقیقات پزشکی بریتانیا (AMRC)، تحقیقات پزشکی به‌عنوان محبوب‌ترین هدف خیریه در انگلستان شناخته می‌شود و در این کشور دست‌کم هشت‌میلیون نفر در سال ۲۰۱۷ به موسسات خیریه تحقیقات پزشکی کمک کرده‌اند. ۹۷درصد مردم انگلستان معتقدند که تحقیقات سلامت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و ۹۴درصد بر این باورند که پژوهش‌های پزشکی به بهبود کیفیت زندگی مردم در ۲۰ سال آینده منجر خواهد شد. همچنین بیش‌از ۱۷هزار پژوهشگر حوزه پزشکی این کشور در سال ۲۰۱۷ حقوق‌شان را با حمایت خیرین سلامت دریافت کرده‌اند و از سال ۲۰۰۸ موسسات خیریه تحقیقات پزشکی با بهره‌گیری از کمک‌های مردمی درمجموع ۱۳میلیارد پوند در تحقیقات انگلستان سرمایه‌گذاری داشتند. در ایران، پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی از موسسات تحقیقاتی‌ آموزشی درمانی در حوزه سلامت است که از ۳۳ سال قبل تاکنون همواره از کمک‌های خیرین در بخش‌های درمان و پژوهش بهره‌مند شده است. ۸خرداد ۱۴۰۳ همزمان با سی‌و‌سومین سالروز تاسیس پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی، «همایش تکریم از خیرین پژوهش سلامت و پیشکسوتان درمان ناباروری رویان» در محل سالن همایش‌های این مرکز درمانی، پژوهشی و آموزشی برگزار شد.مجموعه‌ پژوهشگاه رویان وابسته به جهاد دانشگاهی است که حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد از بودجه خود را از منابع دولتی دریافت می‌کند و بقیه را از محل درآمدها، فروش دانش فنی و کمک خیرین تامین می‌کند.دکتر عبدالحسین شاهوردی، رئیس پژوهشگاه رویان در گفت‌وگو با جام‌جم درباره نقش خیرین در توسعه این موسسه پژوهشی ــ ‌درمانی می‌گوید: «دکتر سعید کاظمی‌آشتیانی که پی‌ریز راه‌اندازی مجموعه‌ای درمانی با نگاه اولیه خدمات تخصصی برای بیماران نابارور بود و در کنار این خدمات، پژوهش و آموزش را هم پیش‌بینی می‌کرد، از همان ابتدا تعاملاتش را با خیرین آغاز کرد و در همان‌ زمان برای ساخت و تغییر کاربری ساختمانی که در خیابان زعفرانیه تهران برای این مرکز در نظر گرفته شده بود و برای تهیه تاسیسات و تجهیزات از مشارکت خیرین بهره گرفت تا این مجموعه، شکل اولیه خودش را پیدا کرد. در مسیر توسعه هم، این نگاه و این همت را برای همیاری خیرینی که کمک‌حال باشند دنبال کرد، تا جایی ‌که بسیاری از فعالیت‌ها به‌صورت موردی و در قالب پژوهش، خدمات تخصصی و خرید تجهیزات با کمک خیرین ممکن شد. از حدود سال ۱۳۸۵ تا قبل ‌از سال ۱۳۹۰، گروهی از خیرین که از مشکلات کلیوی رنج می‌بردند و برای سلول‌درمانی به رویان مراجعه می‌کردند، حرکت جدیدی آغاز کردند که به شکل‌گیری موسسه خیرین سلامت رویان منجر شد که به‌عنوان اولین ایستگاهی شناخته می‌شود که خود خیرین با اساسنامه و دریافت مجوزهای لازم، نخست با محور تحقیقات در حوزه کلیه وارد عمل شدند و همین اقدام سبب شد تحقیقات کلیه در رویان توسعه یابد و در مرحله‌های بعدی و برپایه اساسنامه موسسه خیرین سلامت رویان، این کمک‌ها به بیماری‌های قلبی، سرطان و بیماری‌های دیگر هم بسط پیدا کرد.»
 
صندوق سرمایه‌گذاری لوتوس رویان
تجربه‌ای که با موسسه خیرین سلامت رویان به‌دست‌آمد تغییراتی در نگاه خیرین در جامعه به‌وجود آورد و این‌گونه این‌بار با نظارت بازار بورس، گام دیگری در جذب خیرین به حوزه پژوهش و درمان برداشته شد که به راه‌اندازی صندوق سرمایه‌گذاری لوتوس رویان انجامید. هدف از تشکیل صندوق، جمع‌آوری سرمایه از سرمایه‌گذاران و تشکیل سبدی از دارایی‌ها و مدیریت این سبد است که با توجه به خطرپذیری مورد قبول، تلاش می‌کند بیشترین بازدهی ممکن را نصیب سرمایه‌گذاران کند. 
دکتر شاهوردی دراین‌باره می‌گوید: «افرادی که در این صندوق سرمایه‌گذاری می‌کنند می‌توانند اصل پول‌شان را حفظ کنند و بنابر انتخاب خودشان، کل سود یا بخشی از آن را به‌عنوان کمک به پژوهش‌هایی که در این صندوق نیکوکاری تعریف می‌شوند اختصاص دهند. از حدود یک دهه قبل که این صندوق آغاز به کار کرد به‌عنوان مکمل موسسه خیرین عمل کرده و توانسته است فضای جدیدی را برای حمایت از پژوهش ایجاد کند.»
رئیس پژوهشگاه رویان ادامه می‌دهد: «بیمارستان‌سازی، مسجدسازی و مدرسه‌سازی به فرهنگ جاافتاده‌ای بین مردم و خیرین تبدیل شده است اما فرهنگ کمک خیرین به بخش پژوهش هنوز چندان شناخته‌شده نیست و از این ‌رو، فقط افراد خاصی برای کمک به این بخش وارد می‌شوند. به‌همین‌علت، از کارهایی که طی چند سال اخیر انجام داده‌ایم ایجاد فرهنگ کمک به پژوهش، بین خیرین بوده است که نتایج خوبی در بر داشته است. به‌طوری‌که، از سال ۱۳۹۸ تاکنون ۶۲ پروژه تحقیقاتی با کمک خیرین در قالب صندوق نیکوکاری لوتوس و تعدادی پروژه هم برای دانشجویان در قالب صندوق خیرین سلامت انجام شده است. وقتی محقق هزینه پژوهش را از این صندوق دریافت می‌کند چون می‌داند بودجه پژوهشی‌اش را خیرینی تامین کرده‌اند که نگاه‌شان حل یک مشکل جامعه است احساس تعهد خاصی پیدا می‌کند و همین تعهد تاثیر خوبی در عملکردش برجای می‌گذارد و من به‌شخصه احساس می‌کنم که کیفیت و نتیجه کار به‌مراتب متفاوت از پروژه‌هایی بود که از سوی مرکزی خاصی یا دولت حمایت مالی می‌شود.»
 
اولین نشست با خیرین رویان
علاوه ‌بر حمایت‌های مالی به بخش پژوهش از مسیر صندوق سرمایه‌گذاری لوتوس رویان، خیرینی هم از سال‌ها قبل با موسسه خیرین سلامت و براساس اعتمادی که به پژوهشگاه رویان دارند به روش‌های مختلف از این مرکز حمایت کرده‌اند. شاهوردی درباره نوع این حمایت‌ها می‌گوید: «ازجمله حمایت‌های خیرین، ساختمانی در بابل است که باهدف تشخیص زودهنگام سرطان به مجموعه رویان واگذار شد. همچنین درخیابان گلزار تهران، خیری ساختمانی را به‌عنوان مرکزتخصصی تحقیقاتی ودرمانی دیابت در اختیار مجموعه رویان گذاشت.موسسه خیرین سلامت رویان،مجموعه‌ای راهم برای اتاق‌های تمیز(Clean rooms) و کارهای سلول‌درمانی حمایت کردکه درساختمان جنب میدان بنی‌هاشم تهران است. مجموع این کمک‌ها معادل ۳۰۰۰میلیارد تومان می‌شود.»
شاهوردی ادامه می‌دهد: «امسال ۸ خرداد که سالگرد تاسیس پژوهشگاه رویان بود نشستی را برگزار کردیم که بتوانیم از همراهان خیری که طی این ۳۳سال همراه رویان بوده‌اند به‌نوعی تکریم کنیم که خود این نشست زمینه برنامه‌ها و فعالیت‌های جدیدی را رقم زد که براساس آنها، بعضی از خیرین بتوانند در پروژه‌هایی که به نقطه مشخصی رسیده‌اند، مشارکت کنند. برخی خیرین، حمایت از بعضی پروژه‌های تحقیقاتی و برخی دیگر زمینه حمایت از محققان را مد نظر داشتند. با جمع‌بندی‌ صحبت‌هایی که در این نشست شد، خیرین انرژی جدیدی را هم به پژوهشگران و هم به مجموعه رویان دادند و حس خوبی را منتقل کردند. امیدواریم ایده‌هایی که در جلسه ۸ خرداد ارائه شد بتواند طی یک‌سال پیش‌رو، جامه عمل بپوشد و ما بتوانیم در سال آینده طی گزارشی نتیجه این کارها را تحلیل کنیم و رویکرد جدیدی را در پژوهش کشور به‌وجودآوریم.»
رئیس پژوهشگاه رویان درباره جزئیات کمک‌هایی که از سوی خیرین در این نشست پیشنهاد شد توضیح می‌دهد: «یکی از خیرین پیشنهاد کرد که برای مرکز حفظ باروری مبلغ ۶۰میلیارد تومان کمک می‌کند؛ همچنین در این نشست مطرح شد سه پروژه‌ای که در پژوهشکده سلول‌های بنیادی ما به مرحله کارآزمایی بالینی رسیده‌اند به ۱۰۰میلیارد تومان نیاز دارند و یکی دو نفر از خیرین برای حمایت از این طرح‌ها اعلام آمادگی کردند. این پروژه‌ها مربوط به استفاده از سلول‌های بنیادی برای درمان پارکینسون و شبکیه است. پروژه‌هایی که به کارآزمایی بالینی می‌رسند هزینه بسیار زیادی دارند و از مشکلاتی که با آن مواجهیم این است که خیلی از نتایج تحقیقاتی ما به این نقطه‌ رسیده‌اند اما به‌دلیل نداشتن حمایت مالی مجبور شدیم بعضی آنها را متوقف کنیم. اکنون امیدواریم با کمک خیرین بتوانیم این پروژه‌ها را عملیاتی کنیم.»
 
نشست‌هایی برای جذب حمایت‌های مالی از پژوهش
موسسات علمی، پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌های جهان، نشست‌های دوره‌ای مختلفی برگزار می‌کنند که طی این نشست‌ها پژوهشگران با هدف جذب حمایت‌های مالی لازم برای پروژه‌های تحقیقاتی، این پروژه‌ها را در حضور خیرین و سرمایه‌گذاران معرفی می‌کنند. 
دکتر شاهوردی در پاسخ به این سؤال جام‌جم که آیا این قبیل رویدادها در رویان هم برگزار می‌شود یا خیر، پاسخ می‌دهد: «نشست هشت خرداد اولین دوره‌ای بود که چنین رویدادی را برگزار کردیم. واقعیت این است که تاکنون خیرین به‌صورت موردی به رویان مراجعه کرده‌اند یا با ارتباط‌هایی که خودمان با خیرین داریم این حمایت‌ها را دریافت کرده‌ایم. اما در نظر داریم نشست‌هایی را برگزار کنیم که طی آنها محققان ما ایده‌هایی را طرح موضوع کرده و از بین این ایده‌ها یکی را انتخاب و از آن حمایت کنند. امیدواریم که بتوانیم این کار را تا قبل از هشتم خرداد سال آینده انجام دهیم.» 

حمایت‌های تشویقی برای خیرین پژوهش
بسیاری از کشورها امکانات تشویقی خاصی را برای موسسات خیریه‌ای که در حوزه‌های علمی سرمایه‌گذاری می‌کنند در نظر می‌گیرند. برای‌ مثال، در استرالیا مراکز خیریه‌ای که از پروژه‌های موسسات علمی ــ ‌پژوهشی حمایت می‌کنند پس‌ از ثبت‌شدن در کمیسیون خیریه‌ها و سازمان‌های غیرانتفاعی استرالیا (ACNC) و دریافت تاییدیه از سوی این نهاد، می‌توانند از معافیت مالیات بر درآمد بهره‌مند شوند؛ اما آیا این امکان برای خیرین ایرانی که در حوزه‌های علمی ــ‌ ‌پژوهشی به‌ویژه در بخش پزشکی و سلامت فعالیت می‌کنند در نظر گرفته شده است؟ دکتر شاهوردی در این‌خصوص می‌گوید: «در گذشته، این مورد وجود داشت که اگر به پژوهش در رویان کمک شود این کمک‌ها جزو هزینه‌های سال افراد خیر محاسبه می‌شود، نه درآمدشان، اما خیرینی که تاکنون به ما کمک کرده‌اند هدف‌شان از این حمایت‌ها کسر مالیات نبوده است. با وجود این، از سال گذشته مصوبات جدیدی ارائه شده که فضا را باز کرده‌ است. به‌طوری‌که، سرمایه‌گذاران و بنگاه‌های اقتصادی با کمک به پروژه‌های تحقیقاتی و درصورتی‌که این کمک مورد تایید معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری باشد می‌توانند از امکان اعتبار مالیاتی استفاده کنند.»