معلم و مولف

شادروان محمد اسماعیل مرتضوی برازجانی در سال 1293 هجری شمسی در سعدآباد دشتستان متولدشد.پدرایشان  شادروان شیخ مرتضی و مادرشان سیده فاطمه بیگم مساوات بودند.وی اصالتا از ایل موصل لو یکی از قزلباشان دوره صفویه بود که اجداد ایشان در زمان قاجاریه در برازجان ساکن شده بودند. از بزرگان این خاندان می توان به مرحومان شیخ محمد حسن موصلی «ره» که اکنون مسجدی به نام ایشان در خیابان بازار برازجان موجود است، شیخ باقر موصلی «ره» جد مرحوم مرتضوی و مرحوم شیخ احمدموصلی «ره» اشاره کرد. این بزرگواران باهمکاری شادروان حضرت آیت الله سید محمد حسن مساوات «ره» پدر مرحوم سید محمد رضامساوات «از بانیان و رهبران  کلیدی واصلی انقلاب مشروطه» در زمان ناصرالدین شاه قاجار، حوزه علمیه برازجان را تأسیس کردند که از جمله بزرگانی که دراین حوزه تحصیل کردند می توان به شادروانان آیت الله سیدعبدالله بلادی بوشهری «ره» و سید سلیمان برازجانی فیلسوف وحکیم و استاد حوزه های علمیه شیراز در عهد قاجار و پهلوی اول اشاره کرد.به دنبال اتمام جنگ ده بلوک مقرر شد بی بی عصمت غضنفری  «خواهر شهید میرزامحمد خان غضنفرالسلطنه برازجانی» به ازدواج شادروان محمد علی خان شبانکاره فرزند مرحوم اسماعیل خان شبانکاره دربیاید.بی بی عصمت گفت باید حتما دوتا فرزندان شیخ باقر یعنی شیخ مرتضی و شیخ حسین باید همراه من بیایند وساکن سعدآباد شوند. لذا آن دو برادر به سعدآباد آمدند و درآنجا ساکن شدند. ایشان در علم نجوم بسیار ماهر بودند. بی بی عصمت در سعدآباد  مسجدی ساخت «امام جعفر صادق (ع) فعلی» که به نام مسجد ((نه نه سهراب خان)) معروف بود و شادروان شیخ حسین موصلی بانی آن شد.برادرش ‌شیخ مرتضی در سن جوانی مرحوم شد لذا سرپرستی محمد اسماعیل خردسال برعهده عمویش شیخ حسین قرار گرفت. محمد اسماعیل مدتی هم در برازجان از محضر عموی پدرش مرحوم آیت الله شیخ محمد حسن موصلی «ره» بهره مند شد سپس درسال 1308هجری شمسی به شیراز رفت ودر آنجا به زبان عربی تسلط یافت.آنگاه در دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد و موفق شد درسال 1318هجری شمسی لیسانس بگیرد و به زبان‌های انگلیسی فرانسوی مسلط شود. و به استخدام وزارت آموزش و پرورش درآید.به دلیل کفایتی که داشت توانست در وزارت آموزش و پرورش مدارج عالی کسب کند. ایشان سالیان متمادی مدیر کل آموزش وپرورش تهران و استان‌های آذربایجان و کرمانشاهان بودند.ایشان از دوستان نزدیک شاعر بزرگ استاد شهریار بود.

شادروان مرتضوی علی رغم داشتن پست های مهم وکلیدی، از مطالعه و پژوهش وکارهای فرهنگی دست نکشید. وی در سال 1327هجری شمسی در تهران مجله  «شرق بیدار» را منتشر کرد. ایشان درزمینه علوم تربیتی در دهه های 1330و1340هجری شمسی مقالات علمی ارزنده ای چاپ کردند که هم اکنون در پایگاه اینترنتی «نور مگزین» بعنوان مرجع استفاده می شوند. شادروان مرتضوی در طول حیات بابرکت خود کتاب‌های  ارزنده ای چاپ کردند که عبارتند از:زندانی بزهرود، ترجمه الاسلام والنصرانیه، تعلیم وتربیت از نظر علامه دوانی، خداشناسی از راه روانشناسی و معانی بیان فارسی.. شادروان مرتضوی درسال 1350هجری شمسی در آخر خیابان علی آباد شهر برازجان با هزینه خود یک باب مدرسه  راهنمایی پسرانه تأسیس کرد که این مدرسه راهنمایی تاسال 1358بنام مدرسه مرتضوی معروف بود ولی دراین سال به نام شهید مصطفی خمینی تغییر نام یافت.شادروان مرتضوی شاعر توانا وچیره دستی بودند واز ایشان اشعار ارزنده ای بر جای مانده است. نمونه ای از اشعار ایشان:تاتوانی گره گشایی کن/وز گره در زدن جدایی کن/وز گشاد گره به کار کسان/صفت رحمت خدایی کن/راه گم گشتگان وادی جهل/از ره علم رهنمایی کن.... شادروان مرتضوی در تهران بادختر مرحوم سید علی مساوات «برادر مرحوم سید محمدرضامساوات از رهبران نهضت مشروطه» و از کارمندان طراز اول وزارت دارایی ازدواج کرد.حاصل این ازدواج دختری بنام سرکار خانم دکتر فاطمه مرتضوی برازجانی «دکترای زبان و ادبیات انگلیسی، عضوهیئت علمی بازنشسته دانشگاه شهیدبهشتی تهران» می باشد. شادروان مرتضوی درسال 1353هجری شمسی دریک سانحه تصادف دعوت حق رالبیک گفت. روحش شاد ویادش گرامی باد