شاغل در محیط امن خانه

با توجه به شرایط اقتصادی کشور اشتغال خانگی یکی از راه‌های کاهش آمار بیکاری بوده که خلاقیت و نوآوری در آن حرف اول را می‌زند. برابر آمار‌ها از ابتدای آغاز به کار دولت سیزدهم تاکنون بیش از ۱۶۰ هزار شغل خانگی در کشور ایجاد شده و زنان با ۸۰ درصد بیشترین سهم در ایجاد کسب و کار‌های خانگی را داشته‌اند.

از سوی دیگر گرایش زنان به کارآفرینی و راه اندازی واحد‌های تولیدی هر چند کوچک و خانگی طی سال‌های اخیر بیشتر شده است. البته کسب و کار‌های خانگی مشکلات و چالش‌هایی هم دارد که یکی از بزرگ‌ترین آن‌ها مساله بیمه در این مشاغل است، زیرا هنوز تعریف درستی برای بیمه این مشاغل وجود ندارد. با وجود این مزایای متعدد این مشاغل می‌تواند آن‌ها را به گزینه‌های مناسبی برای بانوان تبدیل کند. 

حمایت از مشاغل خانگی مساله مهمی است و وزارت تعاون به دنبال سهم این مشاغل در بازار کار است. سال گذشته سهم این مشاغل در ایجاد شغل از بازار کار ۱۰ درصد بود؛ امسال هدف گذاری شده تا این عدد به ۱۵ درصد برسد. البته به گفته وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در حال حاضر مشاغل خانگی منجر به کاهش نیم درصدی آمار بیکاری زنان شده است. همچنین بر اساس اظهارات او امسال برای توسعه مشاغل خانگی ۴ هزار میلیارد تومان تسهیلات اختصاص یافته که تا کنون نزدیک به ۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان آن جذب و باقی باید هر چه زودتر از سوی بانک‌های عامل به متقاضیان پرداخت شود. 

تعریف دقیقی از مشاغل خانگی

امروزه مشاغل خانگی به عنوان یکی از فعالیت‌های مهم و زودبازده در کشور به شمار می‌روند و در کسب و کار‌های خانگی برای فراهم شدن زمینه خوداشتغالی و ایجاد اشتغال و درآمد برای اقشار مختلف به ویژه بانوان، این روز‌ها توسعه بیشتری را شاهد هستیم. حمید حاج اسماعیلی، کارشناس بازار کار ضمن تعریفی از مشاغل خانگی به «جام جم» می‌گوید: «اکثر زنان در مشاغل خانگی حضور دارند. از آنجایی که بسیاری از آنان دارای هنر و مهارت‌هایی هستند، اما با توجه به خانه دار بودن و مساله تربیت فرزندانشان باید در خانه باشند؛ از طرفی علاقه‌مند بودن به درآمدزایی و پرداختن به مسائل اقتصادی برای این قشر مهم است. در کشور هم حدود مشاغل خانگی مشخص است. یکی از فراگیرترین کار‌هایی که در دسته مشاغل خانگی قرار می‌گیرد، کارگاه‌های تولیدکننده پوشاک و صنایع نساجی است که بخشی از کار‌ها را به زنان خانه دار واگذار می‌کنند. بخش دیگری از این مشاغل مربوط به صنایع دستی و بومی است.»

مزیت‌های مشاغل خانگی

این روز‌ها هم با پیشرفت تکنولوژی، عصر دیجیتال و گسترش فضای مجازی، کسب و کار‌های خانگی رونق بیشتری پیدا کردند و در شبکه‌های مجازی موفق به جذب مشتری و کسب درآمد از طریق فروش محصولاتشان شدند. این کارشناس معتقد است که فضای مجازی قابلیت این را دارد که اکثر مشاغل را به خانه‌ها ببرد بدون اینکه نیازمند امکانات خاصی باشد، اما در این خصوص همچنان در ابتدای راه قرار داریم و باید بیشتر به آن توجه کنیم. 

حاج اسماعیلی مزیت‌های مشاغل خانگی را اینگونه ارزیابی می‌کند: «بخش بزرگی از کشور ما را زنان تشکیل می‌دهند و مشاغل خانگی می‌تواند مشارکت و نقش آفرینی آنان را در اقتصاد کشور افزایش دهد. همین امر منجر به افزایش سرعت حرکت موتور توسعه کشور خواهد شد. مشاغل خانگی برای زنان باعث افزایش استقلال مالی می‌شود که در نهایت به اقتصاد خانواده نیز کمک می‌کند.»

نقش دولت در مشاغل خانگی

«پدیده‌های مدرن در کشور همچون طلاق، نبود سرپرست خانوار و همچنین نداشتن مهارت و تحصیلات برخی از زنان در کشور افزایش پیدا کرده است. باید با استفاده از آموزش، ایجاد مهارت و تشویق کردن، در راه اندازی یک کسب و کار و ایجاد درآمد، به آنان کمک نماییم.» این را حمید حاج اسماعیلی، کارشناس بازار کار مطرح می‌کند. از سوی دیگر دولت نیز در این سال‌ها با توجه به افزایش فرصت‌های شغلی در خانه و برای توسعه فعالیت‌هایی در عرصه مشاغل خانگی اقدامات موثری انجام داده است تا بانوان در این زمینه بتوانند فعالیت اقتصادی برای کسب درآمد و ایجاد اشتغال خود داشته باشند.

این کارشناس می‌افزاید: «با افزایش سن ازدواج در بین دختران، برخی از آنان خانه‌ای را برای سکونت به صورت تنها انتخاب می‌کنند. اگر درخانه شرایطی فراهم باشد که آنان بتوانند کار کنند، شاید خانواده کمتر دچار فروپاشی شود. این‌ها پدیده‌هایی است که کمتر مورد توجه مسئولین قرار گرفته است. تعداد قابل توجهی از زنان را در کشور شاهد هستیم که دیر ازدواج می‌کنند و یا تحصیلاتی ندارند و دولت باید علاوه بر شناسایی این افراد، کار‌هایی به صورت دورکاری و از طریق فضای مجازی به آنان محول کند.»

نقش مشاغل خانگی در کاهش بیکاری

مشاغل خانگی، نقش مهمی در اشتغال و توسعه اقتصادی کشور ایفا می‌کنند و در مقایسه با سایر مشاغل، هزینه‌های به مراتب کمتری دارند و از طرفی نرخ بیکاری را کاهش می‌دهند. بر اساس اظهارات این کارشناس نرخ مشارکت زنان در کشور حدود ۱۳ درصد است در صورتی که تعداد زنان دانشجو بیشتر از آقایان است و نیمی از جمعیت کشور را زنان تشکیل می‌دهند و این یک مطالبه عمومی در کشور است. وی تصریح می‌کند: «ما بخش مهمی از جمعیت کشور را نادیده گرفتیم چرا که مشارکت زنان به دلیل موانع و سختی‌هایی که در بازار کار وجود دارد برای حضورشان فراهم نیست. تا زمانی که شرایط به لحاظ فرهنگی و اجتماعی برای حضور زنان در جامعه آماده شود، باید این فضا را در خانه مهیا کنیم. بانوان هم فعالیت اقتصادی انجام دهند و هم آماده ورود به بازار کار شوند.»

حاج اسماعیلی بر این باور است که در گذشته جمعیت زنان فعال نبوده و نرخ بیکاری آنان بیش از ۴۵ درصد است و از طرفی به سبب اینکه پیش از این هم زنان پذیرفته بودند که خانه دار باشند، معمولا در جمعیت فعال محاسبه نمی‌شوند و به همین جهت نرخ بیکاری آنان در آمار‌های رسمی پایین عنوان می‌شود.

راهکار‌هایی برای افزایش مشاغل خانگی

با توجه به استقبال بانوان از مشاغل خانگی و با توجه به انعطاف پذیری آنان در نحوه اداره و راه اندازی اینگونه مشاغل وجود دارد و این نوع کسب و کار می‌تواند یکی از انتخاب‌های همیشگی بانوان و بخصوص بانوان سرپرست خانوار باشد. البته حاج اسماعیلی هم در این خصوص می‌گوید: «برای گسترش مشاغل خانگی باید برنامه داشته باشیم. یکی از کار‌هایی که انتظار می‌رود وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان متولی این موضوع انجام دهد این است که از طریق دبیرخانه شورای عالی اشتغال برای مشاغل خانگی و مخصوصا زنان و دختران بتواند برنامه ریزی، رصد، ارزیابی و آسیب شناسی در خصوص مشکلات و موانع این حوزه داشته باشد.»