نقش نخبگان و جامعه علمی کشور برای آینده چیست؟
خیزش جدید علمی برای ساخت ایران قوی
نیروی انسانی نخبه و متخصص، بالاترین سرمایه هر کشور است و با نبوغ و تخصص است که می‌توان از تنگناها عبور کرده و با حل مسائل و پاسخ مناسب به نیازهای روز، پیشرفت کشور را تأمین کرد.
دستاوردهای رویان در سلول‌های بنیادی و شبیه‌سازی حیوان زنده، پیشرفت در بیوشیمی و دست‌یافتن به کرسی یونسکو، پرتاب ماهواره به فضا و قرارگرفتن در جمع معدود کشورهای دارای این توانایی، ساخت ربات‌های انسان‌نما در دانشگاه تهران، دستاوردهای بنیادین در صنعت هسته‌ای و دستیابی به برکات آن، ساخت تجهیزات پیشرفته موشکی و پهپادی، ساخت واکسن‌های پیچیده به خصوص واکسن کرونا، انجام پیچیده‌ترین جراحی‌های پزشکی مانند پیوند سر انسان، موفقیت ۹۵ درصدی پروژه ژن‌درمانی، نورگیری رصدخانه ملی با بزرگ‌ترین تلسکوپ نوری ایران، خودکفایی درتعمیر کابل فیبر نوری دراعماق دریا و... تنها بخشی از دستاوردهای جهاد علمی نخبگان کشور است. دستاوردهای بزرگ و ماندگاری که نه‌تنها نام جمهوری اسلامی ایران را در میان کشورهای صاحب‌نام در عرصه‌های علمی به ثبت رسانده بلکه زمینه رقابت با کشورهای مدعی را فراهم کرده است. تلاشی که از حدود دو دهه پیش در محیط علمی کشور آغاز شد؛ حرکت علمی که دانش را در لبه آن تعقیب می‌کند و روزبه‌روز از این دانش متراکم، ثمره‌های جدیدی تولید می‌شود و مسیر خود را از کنج آزمایشگاه یا خلوت کتابخانه و پژوهشگاه تا میدان صنعت و تجارت و بازار طی و در عرصه خودکفایی اقتصادی کشور خودنمایی می‌کند.
پیروزی انقلاب اسلامی و پیشرفت علمی ایران
پس از پیروزی انقلاب اسلامی که ثمره آن افزایش اعتماد به نفس ملی و رواج فرهنگ خودباوری بود، جوانان کشور با بروز و ظهور استعدادهای خویش در صحنه‌های مختلف، خوش درخشیدند. در طول سال‌های گذشته، رهبر انقلاب اسلامی با حمایت‌های مستمر خود از جامعه علمی کشور همچون گفتمان‌سازی و توجه دادن جامعه به تولید علم، راه‌افتادن چرخه علمی در کشور، جنبش نرم‌افزاری، دیدارهای سالانه با نخبگان، اساتید و دانشجویان، توجه دادن به شرکت‌های دانش‌بنیان، توجه دادن مسئولان به جایگاه و نقش نخبگان در کشور و... این سرمایه کشور را تقویت کردند. افزایش آمار اختراعات و اکتشافات علمی، افزایش تعداد دانشجویان در کشور، رشد کمی و کیفی خروجی کتب و مقالات علمی، موفقیت‌های جوانان ایرانی در المپیادها و مسابقات علمی و... همگی نشان‌دهنده تکاپوی علمی و راه‌افتادن نهضت نرم‌افزاری در کشور است و یکی از مهم‌ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران محسوب می‌شود: «انقلاب چهره کشور را، چهره ایران را از یک کشورعقب‌مانده علمی که کلی از لحاظ علمی در آخرین صف‌های کشورهای دنیا قرار داشت. تبدیل کرد به یک کشور آزاد، کشور مستقل، کشور عزیز، برخوردار از موفقیت‌های بزرگ علمی در رشته‌های مهم حیاتی امروز. امروز ایران در رشته‌های مهمی در بین پنج کشور دنیا، شش کشور دنیا یا حداکثر ۱۰کشور دنیا حضور دارد... کشور در این قسمت‌ها پیشرفت کرده و کشور مستقل، کشور آزاد، کشور آبرومندی است؛ این یکی از مهم‌ترین کارهایی است که انقلاب انجام داده.» ۱۳۹۹.۱۱.۲۹
مسئولان و نخبگان در کنار هم برای ایران
کشور ما به دلیل سال‌ها سلطه حکومت‌های قاجاری و پهلوی و تلاش برای گسترش باور غلطی که ایران و ایرانی را ناتوان و عاجز از اداره امور کلان کشور می‌دانست و آن را در حد ساخت لولهنگ تعریف می‌کرد و نگاهش به دست بیگانگان و مستشاران وابسته آنها بود، از طی مسیر پیشرفت عقب‌مانده و جبران این عقب‌ماندگی‌ها نیازمند شتاب دوچندان است. در طول سال‌های اخیر، سایر کشورها از جمله کشورهای همسایه ایران نیز در مسیر رشد و فناوری گام برداشته‌اند و رقابت علمی، تنگاتنگ و نفس‌گیرتر شده است و با رواج فناوری‌های نوین همچون هوش مصنوعی، تحولات علمی شدت گرفته است. در چنین شرایطی باید ارزیابی دقیقی از مسیر گذشته، راه پیش رو و افق آینده داشته باشیم: «آینده، آینده روشن و امیدبخشی است، افق، افق روشنی است؛ اما تجربه‌ها و گذشته‌های خود ما به ما می‌گوید که بایستی از حال استفاده کنیم، از وضع موجود و از فرصت موجود باید حداکثر استفاده را بکنیم.» ۱۴۰۲.۷.۲۵
در مسیر تعالی علمی کشور، وظیفه همه مسئولان به خصوص معاونـت علمـی ریاست‌جمهوری و بنیـاد نخبـگان در یـک فرآیند روشـن، زمینه‌سازی برای شناسایی و جذب و تکریم و هدایت و سازماندهی نخبگان و برنامه‌ریزی برای اشتغال و ادامه رشد علمی نخبگان است: «مسئولان باید کاری کنند که نخبه احساس کند مفید است...یک فرد نخبه دو توقع از دستگاه مدیریت کشور دارد: یکی این‌که یک‌اشتغالی داشته باشد، مشغول باشد، کارکند، دوم این‌که امکان تداوم‌مطالعات وتحصیلات داشته باشد.» ۱۴۰۲.۷.۲۵
نخبگان نیز مسئولیت دارند توانایی و ظرفیت شخصی خود را برای حل مشکلات کشور به کار گیرند و در برابر دشمن غفلت نکنند زیرا «هدف قدرت‌های گردن‌کلفت جهانی سلطه است؛ به چه وسیله؟ یک روز با اسلحه، یک روز با فریب، یک روز با علم؛ با علم هم سلطه پیدا می‌کنند. دانشگاه جلوی سلطه را می‌گیرد؛ یعنی شما اگر چنانچه توانستید سطح علم کشور را بالا بیاورید، در مقابل سلطه دشمن یک مانع ایجاد کرده‌اید.» ۱۴۰۲.۷.۲۷
بدون شک نخبگـی صرفا داشـتن اسـتعداد ذهنی نیست؛ بلکه نشانه برجسـتگی نخبگـی، کار و تلاش و بـه کار انداختـن آن بـرای رفع مشـکلات کشـور اسـت؛ نگاه مسأله‌محور و توجه به مسائل مورد نیاز جامعه و چاره‌اندیشی در موضوعات مختلف همچون مسائل اقتصادی و معیشت مردم، آب‌وهوا، ترافیک شهری، محیط‌زیست، کاهش آسیب‌های اجتماعی، بهره‌وری در سازمان‌ها، اشتغال و کاهش نرخ بیکاری، اصلاح دسـتورالعمل‌ها و مقررات زائـد در ساختار اداری کشور و توسعه دولت هوشمند و... به‌خصوص در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان، می‌تواند به سرعت‌بخشـی ورود نـوآوری به کشور کمک کند. همچنین نخبگان کشور می‌توانند با آینده‌نگری مسائل نوپدید، کمک کنند تا مسائل قبل از ورود به چرخه چالش یا تهدید، تحلیل و بررسی و با اقدام به‌موقع، مدیریت شوند.
وظیفه تاریخی حرکت مبتکرانه علمی
امروز با وجود چند میلیون جوان دانش‌آموخته و بیش از سه میلیون دانشجو و ۸۰ هزار هیات‌علمی در مراکز دانشگاهی که یک ثروت بزرگ و باارزش برای کشور است، فرصت و زمان برای حرکت علمی در کشور مهیاست و لازم است مسئولان و نخبگان هرکدام با شناخت وظیفه خویش، نقش‌آفرینی و برای حل مسأله‌های کشور در حوزه‌های مختلف، چاره‌اندیشی و تدبیر کنند. حرکت‌های معمولی و روزمره پاسخگوی نیازهای کشور نخواهد بود و «امروز ما احتیاج داریم به یک حرکت مبتکرانه از سوی دستگاه‌های علمی کشور تا عقب نیفتیم.» ۱۴۰۲.۷.۲۵ «جامعه علمی کشور، نخبگان کشور، امروز احتیاج دارند به یک حرکت جدید، به یک خیز جدید.» ۱۴۰۲.۷.۲۵
کلام پایانی
شرایط کشور، یک وظیفه تاریخی برای ساخت ایران قوی را پیش روی همه به‌خصوص نخبگان و مسئولان کشور گذاشته است که باید به‌درستی این موقعیت را شناخت و برای استفاده از آن برنامه‌ریزی و اقدام کرد: «اراده هست، انگیزه هست، تصمیم هست برای پیشرفت، هم توانایی هست؛ خب از این استفاده کنیم.
اگر از این فرصت وجود «خواستن و توانستن» ــ که امروز هست ــ استفاده نکنیم، ظلم کرده‌ایم. چه کسی باید از این فرصت استفاده کند؟ هم مسئولان باید استفاده کنند، هم خود نخبه‌ها، هم خود مراکز علمی باید استفاده کنند؛ اگر نکنیم، ظلم کرده‌ایم؛ به کشورمان ظلم کرده‌ایم، به تاریخمان ظلم کرده‌ایم. همه مسئولیم؛ بنده هم مسئولم، مسئولان دولتی و اجرایی هم مسئولند، شما جوان‌ها هم مسئولید، وزرای محترم دستگاه‌های علمی و مرتبطان مراکز علمی هم که مسئولیت دارند مسئولند. همه باید تلاش کنیم تا این حرکت علمی، این چیز جدیدی که بنده توقع دارم ــ یعنی یک حرکت مبتکرانه، راه‌های میان‌بُر، جهش جدید، خیزش جدید ــ اتفاق بیفتد. این مسئولیت بر دوش همه ما هست.» ۱۴۰۲.۷.۲۵
پیروزی انقلاب اسلامی و پیشرفت علمی ایران
پس از پیروزی انقلاب اسلامی که ثمره آن افزایش اعتماد به نفس ملی و رواج فرهنگ خودباوری بود، جوانان کشور با بروز و ظهور استعدادهای خویش در صحنه‌های مختلف، خوش درخشیدند. در طول سال‌های گذشته، رهبر انقلاب اسلامی با حمایت‌های مستمر خود از جامعه علمی کشور همچون گفتمان‌سازی و توجه دادن جامعه به تولید علم، راه‌افتادن چرخه علمی در کشور، جنبش نرم‌افزاری، دیدارهای سالانه با نخبگان، اساتید و دانشجویان، توجه دادن به شرکت‌های دانش‌بنیان، توجه دادن مسئولان به جایگاه و نقش نخبگان در کشور و... این سرمایه کشور را تقویت کردند. افزایش آمار اختراعات و اکتشافات علمی، افزایش تعداد دانشجویان در کشور، رشد کمی و کیفی خروجی کتب و مقالات علمی، موفقیت‌های جوانان ایرانی در المپیادها و مسابقات علمی و... همگی نشان‌دهنده تکاپوی علمی و راه‌افتادن نهضت نرم‌افزاری در کشور است و یکی از مهم‌ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران محسوب می‌شود: «انقلاب چهره کشور را، چهره ایران را از یک کشورعقب‌مانده علمی که کلی از لحاظ علمی در آخرین صف‌های کشورهای دنیا قرار داشت. تبدیل کرد به یک کشور آزاد، کشور مستقل، کشور عزیز، برخوردار از موفقیت‌های بزرگ علمی در رشته‌های مهم حیاتی امروز. امروز ایران در رشته‌های مهمی در بین پنج کشور دنیا، شش کشور دنیا یا حداکثر ۱۰کشور دنیا حضور دارد... کشور در این قسمت‌ها پیشرفت کرده و کشور مستقل، کشور آزاد، کشور آبرومندی است؛ این یکی از مهم‌ترین کارهایی است که انقلاب انجام داده.» ۱۳۹۹.۱۱.۲۹
مسئولان و نخبگان در کنار هم برای ایران
کشور ما به دلیل سال‌ها سلطه حکومت‌های قاجاری و پهلوی و تلاش برای گسترش باور غلطی که ایران و ایرانی را ناتوان و عاجز از اداره امور کلان کشور می‌دانست و آن را در حد ساخت لولهنگ تعریف می‌کرد و نگاهش به دست بیگانگان و مستشاران وابسته آنها بود، از طی مسیر پیشرفت عقب‌مانده و جبران این عقب‌ماندگی‌ها نیازمند شتاب دوچندان است. در طول سال‌های اخیر، سایر کشورها از جمله کشورهای همسایه ایران نیز در مسیر رشد و فناوری گام برداشته‌اند و رقابت علمی، تنگاتنگ و نفس‌گیرتر شده است و با رواج فناوری‌های نوین همچون هوش مصنوعی، تحولات علمی شدت گرفته است. در چنین شرایطی باید ارزیابی دقیقی از مسیر گذشته، راه پیش رو و افق آینده داشته باشیم: «آینده، آینده روشن و امیدبخشی است، افق، افق روشنی است؛ اما تجربه‌ها و گذشته‌های خود ما به ما می‌گوید که بایستی از حال استفاده کنیم، از وضع موجود و از فرصت موجود باید حداکثر استفاده را بکنیم.» ۱۴۰۲.۷.۲۵
در مسیر تعالی علمی کشور، وظیفه همه مسئولان به خصوص معاونـت علمـی ریاست‌جمهوری و بنیـاد نخبـگان در یـک فرآیند روشـن، زمینه‌سازی برای شناسایی و جذب و تکریم و هدایت و سازماندهی نخبگان و برنامه‌ریزی برای اشتغال و ادامه رشد علمی نخبگان است: «مسئولان باید کاری کنند که نخبه احساس کند مفید است...یک فرد نخبه دو توقع از دستگاه مدیریت کشور دارد: یکی این‌که یک‌اشتغالی داشته باشد، مشغول باشد، کارکند، دوم این‌که امکان تداوم‌مطالعات وتحصیلات داشته باشد.» ۱۴۰۲.۷.۲۵
نخبگان نیز مسئولیت دارند توانایی و ظرفیت شخصی خود را برای حل مشکلات کشور به کار گیرند و در برابر دشمن غفلت نکنند زیرا «هدف قدرت‌های گردن‌کلفت جهانی سلطه است؛ به چه وسیله؟ یک روز با اسلحه، یک روز با فریب، یک روز با علم؛ با علم هم سلطه پیدا می‌کنند. دانشگاه جلوی سلطه را می‌گیرد؛ یعنی شما اگر چنانچه توانستید سطح علم کشور را بالا بیاورید، در مقابل سلطه دشمن یک مانع ایجاد کرده‌اید.» ۱۴۰۲.۷.۲۷
بدون شک نخبگـی صرفا داشـتن اسـتعداد ذهنی نیست؛ بلکه نشانه برجسـتگی نخبگـی، کار و تلاش و بـه کار انداختـن آن بـرای رفع مشـکلات کشـور اسـت؛ نگاه مسأله‌محور و توجه به مسائل مورد نیاز جامعه و چاره‌اندیشی در موضوعات مختلف همچون مسائل اقتصادی و معیشت مردم، آب‌وهوا، ترافیک شهری، محیط‌زیست، کاهش آسیب‌های اجتماعی، بهره‌وری در سازمان‌ها، اشتغال و کاهش نرخ بیکاری، اصلاح دسـتورالعمل‌ها و مقررات زائـد در ساختار اداری کشور و توسعه دولت هوشمند و... به‌خصوص در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان، می‌تواند به سرعت‌بخشـی ورود نـوآوری به کشور کمک کند. همچنین نخبگان کشور می‌توانند با آینده‌نگری مسائل نوپدید، کمک کنند تا مسائل قبل از ورود به چرخه چالش یا تهدید، تحلیل و بررسی و با اقدام به‌موقع، مدیریت شوند.
وظیفه تاریخی حرکت مبتکرانه علمی
امروز با وجود چند میلیون جوان دانش‌آموخته و بیش از سه میلیون دانشجو و ۸۰ هزار هیات‌علمی در مراکز دانشگاهی که یک ثروت بزرگ و باارزش برای کشور است، فرصت و زمان برای حرکت علمی در کشور مهیاست و لازم است مسئولان و نخبگان هرکدام با شناخت وظیفه خویش، نقش‌آفرینی و برای حل مسأله‌های کشور در حوزه‌های مختلف، چاره‌اندیشی و تدبیر کنند. حرکت‌های معمولی و روزمره پاسخگوی نیازهای کشور نخواهد بود و «امروز ما احتیاج داریم به یک حرکت مبتکرانه از سوی دستگاه‌های علمی کشور تا عقب نیفتیم.» ۱۴۰۲.۷.۲۵ «جامعه علمی کشور، نخبگان کشور، امروز احتیاج دارند به یک حرکت جدید، به یک خیز جدید.» ۱۴۰۲.۷.۲۵
کلام پایانی
شرایط کشور، یک وظیفه تاریخی برای ساخت ایران قوی را پیش روی همه به‌خصوص نخبگان و مسئولان کشور گذاشته است که باید به‌درستی این موقعیت را شناخت و برای استفاده از آن برنامه‌ریزی و اقدام کرد: «اراده هست، انگیزه هست، تصمیم هست برای پیشرفت، هم توانایی هست؛ خب از این استفاده کنیم.
اگر از این فرصت وجود «خواستن و توانستن» ــ که امروز هست ــ استفاده نکنیم، ظلم کرده‌ایم. چه کسی باید از این فرصت استفاده کند؟ هم مسئولان باید استفاده کنند، هم خود نخبه‌ها، هم خود مراکز علمی باید استفاده کنند؛ اگر نکنیم، ظلم کرده‌ایم؛ به کشورمان ظلم کرده‌ایم، به تاریخمان ظلم کرده‌ایم. همه مسئولیم؛ بنده هم مسئولم، مسئولان دولتی و اجرایی هم مسئولند، شما جوان‌ها هم مسئولید، وزرای محترم دستگاه‌های علمی و مرتبطان مراکز علمی هم که مسئولیت دارند مسئولند. همه باید تلاش کنیم تا این حرکت علمی، این چیز جدیدی که بنده توقع دارم ــ یعنی یک حرکت مبتکرانه، راه‌های میان‌بُر، جهش جدید، خیزش جدید ــ اتفاق بیفتد. این مسئولیت بر دوش همه ما هست.» ۱۴۰۲.۷.۲۵
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
تلاش برای ایجاد شکاف بین ایران و کشورهای منطقه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
ابزار‌های آمریکا در منطقه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
نژادپرستان همچنان گرفتار خطای محاسباتی
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
شکوفایی اقتدار و عزت مردم ایران
گفت و گو
گروسی: مشکل تیم روحی و روانی است
استقلال از هم پاشیده است
شاهین بیانی در گفت‌وگو با «جام‌جم»: