سن رشد است و تغذیه‌اش!

اولین موضوعی که لازم است در برنامه غذایی همه گروه‌ها در نظر گرفته شود، تنوع غذایی است، کودک و نوجوان و جوان و حتی میانسال هم ندارد. همه افراد برای سلامت‌شان، باید پنج گونه از مواد غذایی ازجمله پروتئین، قند، چربی، ویتامین و املاح را دریافت کنند: «این اتفاق زمانی می‌افتد که فرد، مدام از یک برنامه غذایی تکراری پیروی نکند و مواد غذایی متنوع بخورد.» این را دکتر محمد‌حسن انتظاری، مدیر گروه تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان می‌گوید و معتقد است تنوع غذایی در صبحانه‌ وناهار وحتی شام در طول یک هفته، می‌تواند مواد دریافتی کاملی را به بدن دانش‌آموزان برساند: «مثلا این‌طور نباشد که به طور مرتب، هر روز صبح، فرزندمان پنیر و کره یا مربا بخورد؛ بهتر است یک روز تخم‌مرغ، یک روز پنیر و گردو، روز دیگر کره و مربا و روز بعد غذاهای گرمی مانند عدسی و لوبیا و البته شیر بخورد.» در این میان، از تخم‌مرغ غافل نشوید که اگر یک روز در میان مصرف شود، یکی از کامل‌ترین مواد غذایی برای صبحانه به حساب می‌آید: «یکی از بهترین صبحانه‌ها تخم‌مرغ است که غذای بسیار کاملی محسوب می‌شود، البته همین غذای کامل نباید خالی مصرف شود و بهتر است همراه با نان باشد. صبحانه‌ای که تاثیر شگفت‌انگیزی در تقویت حافظه دانش‌آموزان دارد.»

میان‌وعده حیاتی

بچه مدرسه‌ای‌ها به‌دلیل سن کم‌شان، کبد کوچکی دارند و توانایی‌شان در ذخیره مواد غذایی کمتر است؛ برای همین هم لازم است بعد از صبحانه و تا پیش از زمان ناهار، میان‌وعده هم دریافت کنند. موضوعی که دکتر انتظاری هم آن را تایید می‌کند و می‌گوید: «البته میان‌وعده ساعت ۱۰صبح، به‌هیچ‌وجه نباید جایگزین صبحانه هفت و هشت صبح شود؛ صبحانه وعده اصلی و حتی اجباری برای دانش‌آموزان است و میان‌وعده هم کمک‌کننده حفظ انرژی و توان آنها اما وعده اصلی نیست!» و تاکید دارد که بگوید دیر بیدار شدن و با عجله به مدرسه رفتن، اصلا دلیل موجهی برای یکی کردن صبحانه و میان‌وعده در روز نیست؛ چرا که این اتفاق در صورت تکرار شدن، هم به رشد و هم به روند یادگیری لطمه می‌زند. بهترین میان‌وعده برای دانش‌آموزان، میوه است؛ میوه‌هایی که تنوع برای انتخاب و مصرف آنها هم باید رعایت شود: «اما موضوع مهم و جالب این است که گران بودن میوه‌ها لزوما به معنی بهتر بودن آنها نیست؛ مثلا گلابی گران است و آلوخاکی ارزان اما واقعیت این است که ارزش غذایی آلوخاکی اگر بیشتر از گلابی نباشد، کمتر نیست. برای همین بهتر است انواع میوه‌ها را در میان‌وعده کودکان و نوجوانان بگنجانیم.» میوه‌های فصل، کیک‌های شیرین خانگی، یک کف دست نان از جمله بهترین میان‌وعده‌ها در فاصله بین صبحانه تا ناهار و همین‌طور بین وعده ناهار تا شام است.

ناهار بعد از یادگیری

حالا دیگر برنج، تبدیل به یکی از مرسوم‌ترین مواد غذایی برای وعده ناهار شده است؛ برنجی که البته ریشه در گذشته ندارد و تا دو نسل گذشته، مردم ماهی یک یا دوبار برنج مصرف می‌کردند: «وطبیعتا مشکلاتی مانند چاقی، دیابت و... هم نداشتند؛ برای همین است که فکر نکنیم که بچه‌های تازه از مدرسه رسیده‌مان، باید برنج بخورند تا قوت داشته باشند، بلکه غذاهای سنتی مانند آبگوشت و خورشت‌های پرخاصیت، بهترین گزینه برای وعده ناهار کودکان و نوجوانان است.» محمدحسن انتظاری معتقد است هر روز ناهار، به برنج اکتفا نکنیم و حتی اگر هم قصد پخت برنج داریم، ارزش غذایی آن را به‌واسطه ترکیب کردنش با موادی دیگر بالا ببریم و وابسته به برنج خالی و سفید نشویم: «عدس‌‌پلو، شویدپلو، کلم‌پلو و... ارزش غذایی برنج را بالا می‌برند و قند برنج را کم می‌کنند. موضوعی که می‌تواند از معضل چاقی که این روزها وارد مهد‌های‌کودک و مدارس ابتدایی شده است، کم کند.» 

و بالاخره شام

اهمیت تنوع غذایی، نه‌فقط در صبحانه بلکه در طول روز باید جاری باشد؛ آن‌وقت است که می‌توانیم مطمئن باشیم فرزندمان انواع مواد مورد  نیاز را درطول روز دریافت کرده و انرژی لازم برای یادگیری روز بعد را دارد: «اگر دانش‌آموزمان صبحانه پنیر خورده است، میان‌وعده و شام دیگر پنیر مصرف نکند یا اگر ناهار برنج بوده، دیگرشام به هیچ‌وجه برنج نباشد. پس‌چه درست کنیم؟ خوراک حبوبات، انواع کوکو، ماهی، املت، کشک‌بادمجان و...بهترین گزینه برای شام بچه‌هاست.»
مدیر گروه تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان معتقد است اگر از صبح حبوبات مصرف نکرده، شام را حبوبات انتخاب کنیم یا اگر در طول روز، سبزیجات در برنامه غذایی‌اش نبوده است، سبزیجات پخته، گزینه مناسبی برای وعده شام فرزندمان خواهد بود. در واقع شام آن چیزی باید باشد که در روزی که گذشته است، به بدن دانش‌آموزمان نرسیده است. 

جایی برای فست‌فود نیست!

به کمی جست‌وجو در تاریخ نیاز دارد که متوجه بشویم که میلیون‌ها سال است که بدن انسان، با مصرف میوه و سبزیجات خو گرفته و به آن عادت دارد اما در برابر مواد غذایی جدید مانند فست‌فودها، مقاومت دارد و غریبگی می‌کند. برای همین است که مصرف ماهی یک‌بار یا دو ماه یک‌بار فست‌فود، نمی‌تواند تعادل بدن را بر هم بزند اما بیشتر از آن، عوارضی مانند کبد چرب، چاقی، دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی دارد که تا سال‌ها پیش تنها مخصوص سالمندان بود و این روزها به دانش‌آموزان و سن بچه‌های کنکوری هم رسیده است: «این دسته از غذاها، قند خون را زود بالا می‌برند و زود هم پایین می‌آیند؛ در صورتی که عملکرد درست، آرام آرام بالا رفتن قند خون است که آسایش سلول‌های را بر هم نزند.» موضوعی که تاثیر بسیاری بر یادگیری هم دارد و قدرت آموزش و عملکرد حافظه را پایین می‌آورد. برای همین است که غذاهایی با ارزش غذایی پایین، کمترین سهم را در برنامه غذایی فرزندتان در طول یک ماه داشته باشد.