تصویر مهربانی

با این حال همین دو فیلم به‌قدری ویژگی‌های مثبت و ارزشمند مضمونی، ساختاری و هنری دارد که کمیت ناچیز در این زمینه را جبران می‌کند و به متر و معیار و حتی نقشه راهی برای فیلمسازانی تبدیل شده که در آینده می‌خواهند سراغ روایت‌هایی از شخصیت عظیم‌الشان پیامبر گرامی اسلام(ص) و نقش موثر او در ترویج دین مهربانی و رخدادهای زندگی و پیامبری محمد رسول‌ا... بروند. 

خط روایی فیلم محمد رسول‌ا...(مجید مجیدی)

داستان فیلم مجید مجیدی از سال دهم بعثت پیامبر(ص) و زمانی که مسلمانان در تحریم اقتصادی هستند شروع می‌شود. این شاید مهم‌ترین کار فیلمساز در ایجاد خط و ربط یک فیلم تاریخی درباره صدر اسلام با وضعیت مظلومانه این دین در زمانه حاضر بود و مجیدی به‌خوبی با این ورودی معادل‌سازی ظریفی میان تحریم جمهوری اسلامی ایران و کشوری با شایسته‌ترین مومنان به پیامبر گرامی اسلام به‌وجود می‌آورد؛ درحالی‌که فیلم عقاد در سکانس‌ها و روایتی گذرا به تحریم قوم بنی‌هاشم و پیامبر و یارانش در شعب ابی‌طالب اشاره می‌شود. در ادامه فیلم ابوسفیان از ابوطالب کهنسال می‌خواهد که به پیامبر بگوید خدا را در دلش نگه دارد. ابوطالب به اتاق نبی اسلام می‌رود و پیامبر در حال نماز خواندن است و بعد از سوره حمد، سوره فیل را می‌خواند و سپس در یک فلاش‌بک که اکثر فیلم را شامل شده به سال عام‌الفیل و تولد پیامبر و دوران کودکی او از زبان خود ابوطالب به‌عنوان راوی فیلم می‌رود. در سال عام‌الفیل، ابرهه یکی از سرداران لشکر حبشه به دستور پادشاه این سرزمین به مکه لشکرکشی می‌کند تا کعبه را از بین ببرد. ابرهه به‌وسیله چندین هزار نفر با فیل، اسب و تجهیزات جنگی فراوان به سوی شهر مکه می‌آیند ولی در نزدیکی مکه که حریم مکه به‌شمار می‌رود، فیل‌ها به جلو پیش نمی‌روند و تعداد بسیار زیادی پرنده به نام ابابیل در حالی که سنگ‌هایی در میان نوک خود دارند، بر سر ارتش ابرهه فرو می‌ریزند و همه را از بین می‌برند.  پس از پایان فلاش‌بک، داستان بار دیگر به سال دهم بعثت و اوضاع بد مسلمانان تحریم شده ساکن در بیرون مکه برمی‌گردد و در ادامه روایت نمایان شدن قرارداد تحریم‌ها علیه مسلمانان خورده شده توسط موریانه‌ها به تصویر کشیده می‌شود. فیلم محمد رسول‌ا... مجیدی با اولین سفر پیامبر به شام و رسیدن به صومعه بحیرا به پایان می‌رسد. «بحیرا» راهبی مسیحی است که درباره ظهور آخرین پیامبر به ابوطالب بشارت‌می‌دهد.
   
سکانس‌های مهم  
ورود حمزه به شهر مکه 
مکالمه ابوسفیان با ابوطالب
هجوم سپاه ابرهه و شکست آنها از ابابیل
نشانه‌های تولد پیامبر(ص) و ولادت ایشان
حضور عبدالطلب با نوه نوزادش در کعبه و نامگذاری محمد‌(ص) 
پناه بردن شتر حلیمه به منزل آمنه مادر پیامبر
شفا دادن حلیمه توسط حضرت محمد(ص) در کودکی
سفر آمنه، مادر پیامبر و حضرت محمد(ص) به شهر یثرب(مدینه)
درگذشت مادر پیامبر در روستای ابواء
رحلت عبدالمطلب 
ورود پیامبر کودک به صومعه بحیرا
معجزه حضرت‌محمد(ص) در دوران کودکی در کنار دریا در حضور ساموئل یهودی برای قوم نادان و خرافه‌پرستی که نیازمند هستند. 
رونمایی از عهدنامه قریش در حضور بهت‌زده ابوسفیان که موریانه آن را خورده است.
رحلت پیامبر(ص) و دست‌های پیروان و دوستداران ایشان که به شکل تمثیلی و شاعرانه در آب می‌رود.

مکث: مجید مجیدی فیلمساز شناخته شده، معتبر و مورداحترامی در سینمای جهان است. بنابراین کافی است برای همکاری با بهترین عوامل سینمای دنیا اراده کند. این اتفاق در فیلم محمد رسول‌ا... افتاد و برخی از شاخص‌ترین سینماگران جهان با مجیدی همکاری کردند. ویتوریو استورارو که سابقه همکاری با بزرگانی چون فرانسیس فوردکاپولا و برناردو برتولوچی را دارد، مدیر فیلمبرداری این فیلم بود و موسیقی فیلم را هم ای.آر. رحمان، موزیسین جهانی و اسکاری هند ساخت. روبرتو پرپینانی، تدوینگر سینمای ایتالیا هم تدوین فیلم مجیدی را به‌عهده داشت. شاید اگر مجیدی به‌جز عوامل پشت صحنه از یکی دو بازیگر جهانی و شناخته شده هم در ترکیب بازیگران استفاده می‌کرد، این اثر فاخر موقعیتی هم برای اکران در عرصه جهانی و به‌ویژه کشورهای غربی پیدا می‌کرد و از این طریق، پیام و مفهوم اثر هم به مخاطبان جهانی منتقل می‌شد. از همان نمای اولیه فیلم و آن طلوع خورشید می‌توان دریافت که با اثری شاعرانه و متکی بر تصاویر زیبا سروکار داریم. سواری از دور با صورتی پوشیده می‌آید که بعدا می‌فهمیم حمزه است. فیلم مجیدی اگر فیلمنامه‌ای قصه محورتر با موقعیت‌هایی جذاب‌تر داشت به اثر شایسته‌تر و ماندگارتری تبدیل می‌شد اما در همین وضعیت هم با رفتن به سمت روایتی انسانی و شاعرانه، امضای خاص و منحصربه‌فرد مجیدی را دارد و در نقطه مقابل آثار پرهیاهو و خشن سینمای تاریخی و حماسی و خالی از اخلاق غرب قرار می‌گیرد. انتخاب علیرضا شجاع نوری، بازیگر نقش عبدالمطلب به‌دلیل سابقه درخشان او برای بازی در نقشی دینی و تاریخی در فیلم روز واقعه، توجیه دارد و پذیرفتنی است و این بازیگر، حضوری دلپذیر دارد و وجودش به تکیه‌گاه حضرت محمد در خردسالی تبدیل می‌شود.  سکانس سپاه ابرهه، اجرای خوبی دارد و صحنه‌های رم کردن فیل‌ها جذاب است. موسیقی خوب ای آر رحمان، آهنگساز فیلم که از امتیازات این اثر محسوب می‌شود، جذابیت و هیجان این سکانس را تشدید می‌کند. پایان فیلم هم شاعرانه و تمثیلی است(همان دست‌هایی که داخل آب می‌روند) و به‌نوعی یادآور برخی دیگر از کارهای شاخص مجیدی است و پایان مناسبی برای فیلمی درباره پیامبر مهربانی‌ها به نظر می‌رسد. 

خط روایی فیلم رسالت (مصطفی عقاد)
رسالت داستان زندگی پیامبر گرامی اسلام را از ۴۰سالگی تا رحلت و در واقع دوران صدر اسلام به‌تصویر می‌کشد. بعثت حضرت محمد(ص)، شهادت یاسر و سمیه، اسلام آوردن و شکنجه شدن بلال حبشی، جنگ بدر، جنگ احد، هجرت مسلمانان از مکه به مدینه، فتح مکه و ... از جمله وقایع صدر اسلام است که عقاد در این فیلم آنها را روایت می‌کند. حمزه بن عبدالمطلب، زید بن حارثه، هند، ابوسفیان، سهیل بن عمرو، وحشی‌‌بن‌حرب، ابوطالب، ابولهب، ابوجهل، سمیه، بلال حبشی، هراکلیوس (امپراتور وقت روم شرقی)، نجاشی (پادشاه وقت حبشه)،خسروپرویز(پادشاه وقت ایران) از شخصیت‌های تاریخی مهمی هستند که در این فیلم به تصویر کشیده شده‌اند. مصطفی عقاد، دو نسخه از این فیلم را ساخت. یک نسخه به زبان انگلیسی که در غرب به نمایش درآمد و دیگری نسخه عربی برای کشورهای عرب‌زبان. بازیگران این دو نسخه متفاوت هستند، گرچه چند بازیگر در هر دو نسخه نقش خود را ایفا کرده‌اند. نسخه‌ای که در ایران به نمایش درآمده نسخه غربی فیلم با بازی آنتونی کوین و ایرنه پاپاس است. در نسخه عربی عبدا... غیث نقش حمزه را ایفا می‌کند.

سکانس‌های مهم 
مبعوث شدن پیامبر در غار حرا 
سخنرانی ابوسفیان خطاب به عمار 
ورود حمزه به مکه و کعبه هنگام سخنرانی ابولهب
شکنجه و شهادت سمیه و یاسر
هجرت مسلمانان به حبشه و نزد نجاشی
شعب ابی‌طالب و محاصره بنی‌هاشم و پیامبر و یارانش
رحلت ابوطالب، بزرگ‌ترین حامی پیامبر
واقعه لیله‌المبیت: شبی که سران قبیله قریش تصمیم گرفتند در آن شب حضرت‌محمد(ص) را به قتل برسانند، ولی حضرت‌علی‌(ع) به‌جای پیامبر در بستر خوابید و نقشه قریشیان به سرانجام نرسید.
ماجرای کوه ثور: که پیامبر(ص) در آغاز هجرت به مدینه برای رهایی از دست مشرکان در لیله‌المبیت به آنجا پناه برد. مشرکان تا کنار غار آمدند اما با امداد غیبی و تنیده شدن تارعنکبوت بر دهانه غار به پیامبر(ص) دست نیافتند
هجرت و ورود پیامبر(ص) به مدینه و ساخت مسجد قبا و اذان بلال حبشی
صحبت حمزه با پیامبر(ص)
جنگ احد و شهادت حمزه
فتح مکه و اعتراف به شکست ابوسفیان

مکث: مهم‌ترین نکته درباره این فیلم، تکیه بر قصه‌گویی و روایت جذاب و عامه‌پسند است و فیلمنامه‌نویس (اچ. ای. ال. کریگ) و کارگردان (مصطفی عقاد) سعی کرده‌اند روایت خطی و جذابی داشته باشند. درعین‌حال آنها استفاده درستی از راوی کرده‌اند و فرض را بر بی‌اطلاعی تماشاگر از اتفاقات و روایات دوره صدر اسلام گذاشته‌اند. به عبارتی مخاطب مسلمان با دیدن صحنه‌ها، دانسته‌های خود را مرور می‌کند و مخاطب ناآشنا با تاریخ اسلام هم کنجکاوانه، روایت جذاب فیلم را پی می‌گیرد. فیلم ریتم و ضرباهنگ خوبی دارد و بی‌معطلی انبوه رخدادهای آن دوره را روایت می‌کند. در شروع فیلم سه سوار را در بیابان می‌بینیم و کمی بعد درمی‌یابیم که پیک‌های پیامبر(ص) برای تبلیغ اسلام هستند و یکی به روم، یکی به مصر و یکی به ایران می‌رود. بعد از واکنش فرمانروایان این سرزمین‌ها، تیتراژ با رنگ قرمز بر زمینه شن‌های بیابان ظاهر می‌شود و نام آنتونی کوئین بر صفحه نقش می‌بندد که نقش حمزه، عموی پیامبر را بازی می‌کند. وقتی شخصیت اصلی درام یعنی پیامبر امکان نمایش ندارد، عقاد به‌درستی یکی از شخصیت‌های نزدیک پیامبر را برای روایت و همراهی تماشاگر برمی‌گزیند و چه کسی بهتر از حمزه. همه p.o.v‌ها (نماهای نقطه‌نظر) پیامبر که حمزه روبه‌روی او قرار دارد، تاثیرگذار است و تماشاگر وجود پیامبر را احساس می‌کند. البته موسیقی جادویی موریس ژار هم نقش بسیار مهمی در این خصوص دارد. معرفی شخصیت‌های مهم و مکمل فیلم همگی به اختصار و در بهترین شکل ممکن صورت می‌گیرد و بعدا نقش آنها در طول قصه گسترش می‌یابد؛ معرفی شخصیت‌هایی چون ابوطالب، هند، زید، بلال، امیه، ابوسفیان  و ... از این جمله‌اند. صحنه‌های جنگی فیلم هم اجرای خوبی دارد و سال‌های صدر اسلام را آن‌طور که در روایات و تاریخ‌نگاری‌ها آمده، تداعی می‌کند. نمای ورود شمشیر دولبه ذوالفقار به قاب را به خاطر بیاورید که با ایجاز و به زیبایی، حضور حضرت‌علی(ع) در جنگ بدر را به تصویر می‌کشد.  صحنه‌های پایانی فیلم، تصاویری واقعی از مراسم باشکوه حج است. هنگام تیتراژ پایانی هم نماهای مختلفی از مساجد مختلف دنیا را می‌بینیم که روی آنها صداهای متعدد اذان شنیده می‌شود.