هنردرمانی اسلامی در دل غرب

او همواره در مورد تاثیرگذاری هنر بر اندیشه و اخلاق، نظریات مختلفی ارائه کرده و همین موضوع شاید پایه‌های هنر درمانی را در جهان معاصر بنا گذاشت. همان‌گونه که نظریات ابن‌سینا در مورد رنگ و تاثیر آنها بر دمای بدن موجب شد، رنگ سبز در بیمارستان‌های سراسر جهان به‌عنوان یک دستورالعمل هنوز هم تکرار شود اما در این گزارش هدف ما پرداختن به اندیشه‌های ابن‌سینا نیست، بلکه به‌بهانه زادروزش و البته ابتکار هنری یک هنرمند جوان ایرانی در کانادا که با هنر درمانگری می‌کند، می‌خواهیم نقبی به گنجینه هنر ایرانی بزنیم که پیش از ابن‌سینا وجود داشته و این دانشمند ایرانی از آن بهره گرفته و هنوز هم در تاریخ معاصر امتداد دارد.

مریم ندیمی، زیست‌شناس چند سالی است که برای ادامه تحصیل به مونترال کانادا مهاجرت کرده. او از کودکی علاقه‌مند به خوشنویسی ایرانی شده و همزمان با تحصیل در دانشگاه، مدرک حرفه‌ای و ممتاز خود را گرفته است. همجواری خط و هنر نگارگری و تذهیب باعث شده تا او به آموزش هنر تذهیب بپردازد. او حالا در مونترال به‌وسیله تخصص خود و آشنایی با هنر خط و تذهیب به درمانگری با هنر مشغول است. فعالیت این پزشک و هنرمند آن‌قدر در شهر مونترال مورد توجه قرار گرفته که توجه رسانه‌های این کشور را نیز به خود جلب کرده است. 
ندیمی درباره خود به سی‌بی‌سی می‌گوید: «از کودکی به نقاشی و آثار هنری علاقه داشتم و همیشه درگیر خلق آنچه در ذهن داشتم بودم. در ۱۲سالگی وارد دنیای زیبای خوشنویسی شدم و بعد از ورودم به دانشگاه در رشته زیست‌شناسی، مدرک حرفه‌ای را گرفتم. در همین ایام به آموزش هنر تذهیب زیر نظر استادی معروف در ایران پرداختم. پس از مهاجرت به کانادا برای ادامه رشته تحصیلی خود در دانشگاه، زمان کافی جهت مشارکت در پروژه‌های هنری نداشتم اما پس از اخذ مدرک دکتری ژنتیک از دانشگاه مونترال، شروع کردم به اجازه دادن به تخیل، خلاقیت و استعداد هنری خودم برای خلق آثار هنری جدید و اکنون هدفم انتقال عشق، آرامش و زیبایی هنر ایرانی در فضای چند ملیتی کاناداست.»

فرصت خدا برای ساخت بهشتی در زمین 

این پزشک هنرمند که حالا مشغول آموزش هنرهای اصیل ایرانی در غرب است، فعالیت خود را نوعی هنر درمانی می‌داند: «تجربه به من ثابت کرده که تذهیب نوعی مدیتیشن است. بهترین راهکار برای تمرین تمرکز ذهن، دستیابی به یک حالت روانی روشن و البته از نظر عاطفی رسیدن به یک آرامش است. در هنرهای ایرانی تمرکز همزمان ذهن و دست بر فعالیتی که بسیار حساس است، روح ما را در دنیایی که ذهن و قلب خلق کرده، شناور می‌کند. برای همین معتقدم که نقاشی تذهیب فرصت خوبی است تا روح‌مان را به هر جا که می‌خواهیم به سفر ببریم، مثل باغی مخفی که هیچ‌کس در آن قدم نگذاشته است، گویی خداوند به ما فرصت داده که باغ منحصر به فرد خود را بسازیم!»
او با اشاره به ساختار هنر تذهیب می‌گوید: «معماری و نقوش باغ‌های ایجاد شده در نقاشی ایرانی و تذهیب دارای ویژگی سنتی و نمادین مشخصی هستند. این باغ‌ها به‌عنوان یک یادآوری و تصویری زمینی از باغ آسمانی بهشت ​​است. آثار هنری تذهیب از نظم و وحدت در جهان فیزیکی الهام می‌گیرند و فضایی را برای ناظران ایجاد می‌کنند تا خیال خود را در دنیایی آرام و به دور از زندگی آشفته مادی به پرواز درآورند.»

میراث ایرانی و نسبت با جهان

ندیمی که اکنون کارگاه‌های آموزشی تذهیب و خط برگزار و به‌وسیله هنر درمانگری هم می‌کند، معتقد است: «این راهی است که نه‌تنها فرهنگ خود را تمرین، که دیدگاهم را هم نسبت به جهان بیان می‌کنم.» 
او هنر تذهیب را مرتبط با یگانه‌پرستی در فرهنگ ایرانی می‌داند که اوج و اعتلای آن به دوران اسلامی گره خورده است. ندیمی می‌گوید: «این شکل هنری ریشه در امپراتوری ساسانیان دارد و قدیمی‌ترین هنر زنده ایران است. این هنر در دوران ساسانیان برای تزیین متون مذهبی و شعری به‌کار گرفته می‌شد اما با آمدن اسلام به ایران به یک سبک استادانه از هنر اسلامی بدل گردد. حتی نام تذهیب ریشه در کلمه عربی «ذهاب» یعنی طلا دارد. طلا در سنت اسلامی، نماد روشنایی و حکمت است و این هنر سعی دارد با استفاده از درخشش رنگ طلایی، زندگی مردم را روشن کند. در حقیقت این هنر تجلی طبیعت از گل‌ها، ماه و ستاره‌ها و تمام نشانه‌های الوهیت است که از طریق اشکال و نقش‌های هندسی مورد تجلیل قرار می‌گیرند اما چند دهه است که رویکرد غربی به هنر در ایران باعث شده تا این شکل هنری رو به افول برود. بنابراین برای حفظ این فرهنگ ایرانی باید اهمیت بیشتری قائل باشیم و به گسترش آن اقدام کنیم.»

تابش نور به زندگی

این هنرمند حتی پیدایش و ریشه‌های هنر تذهیب را نوعی مراقبه برای رسیدن به خدا می‌داند: «هنر افسانه‌ای تذهیب در حقیقت سعی می‌کند نور را در زندگی انسان منعکس کند. این هنر دقیق بسیار غنی است و تخیل شما را فراتر از فضای مادی می‌برد. در حقیقت تذهیب چیزی است که زندگی مرا روشن می‌کند. این هنر واقعا به من کمک می‌کند صبورتر باشم و تمرکز بیشتر داشته باشم. وقتی این هنر را انجام می‌دهم، فقط از زندگی‌ام لذت می‌برم.»
او که اخیرا آثارش را در نمایشگاهی با عنوان حلال در کانادا به نمایش گذاشته، می‌گوید: «اکنون می‌خواهم آثار هنری متعالی تذهیب را با جهان غرب به اشتراک بگذارم و با ارائه خدماتی منحصر به فرد برای کمک به مبتلایان به اضطراب و افسردگی از هنر درمانی اسلامی استفاده کنم.»
دکتر ندیمی ادامه داد: «گرچه به‌طور سنتی از هنر تذهیب در اقدامات درمانی استفاده نمی‌شود اما تصویرسازی با تذهیب متکی بر همز‌مانی بدن و ذهن است. این تمرین اغلب حالت مدیتیشن بالایی در مراجعان ایجاد می‌کند و حس مشابهی از آرامش را برای آنها به ارمغان می‌آورد. تقریبا مثل تمرین‌های ماندالا درمانی که در شرق آسیا معروف است. این تمرین‌ها نوعی روان درمانی است که ریشه همه آنها در آسیا قرار دارد. این هنر مانند یک مدیتیشن است، زیرا شما باید متمرکز باشید و دستی ثابت داشته باشید. برای همین این هنر شما را از مشکلاتی که دارید، جدا می‌کند. تمرکزی که در این هنر پیدا می‌کنید به شما کمک می‌کند با مشکلاتی که با آن روبه‌رو هستید، برخورد کنید و بر آنها فائق آیید. برای همین تمرین تذهیب کمک می‌کند بر مشکلاتی مانند افسردگی غلبه کنید. 
در حقیقت این هنر مردم را دعوت می‌کند تا در زندگی خود بیشتر خوشحال باشند.»

هنر ایرانی برای انسان قرن ۲۱

دکتر ندیمی معتقد است: «مردم در قرن ۲۱ باید یاد بگیرند که سرعت خود را کم کنند، زیرا تعجیل درونی که به‌واسطه رسانه‌های نوظهور پدید آمده، انسان را دچار استرس می‌کند. علم امروز ثابت کرده که استرس، ریشه و علت اصلی بسیاری از بیماری‌هاست، برای همین هنر تذهیب برای افرادی است که همیشه عجله و استرس دارند و یک راه درمانی است تا بتوانند به آرامش برسند. ضمن آن‌که از هنر خود برای زیبایی و روشن کردن زندگی‌شان هم استفاده کنند.»  
این هنرمند که در کارگاه‌های خود علاوه بر تذهیب و خوشنویسی، با ساز سه‌تار برای شاگردانش موسیقی ایرانی می‌نوازد، عقیده دارد: «تذهیب یک معدن طلای دست نخورده ایرانی برای اقدامات درمانی است و امیدوارم این هنر باستانی برای سلامت و تندرستی مردم امروز در همه جای جهان مفید باشد.»
این زیست‌شناس هنرمند بر این باور است: «تذهیب برای من راهی برای تمرین فرهنگ ایرانی است و از آن برای جهان‌بینی خودم بهره می‌گیرم و تلاش می‌‌کنم فرهنگ و جهان‌بینی خود را با دیگر انسان‌ها به اشتراک بگذارم.»