برای بهدست آوردن حداکثر بهرهوری از زمین، الگوهای کشت مختلف انجام میشود. وقتی در مورد الگوی کشت صحبت میشود موضوع فقط چند محصول که آب زیادی مصرف میکنند، نیست و مباحث زیادی در اینباره مدنظر است. شاخصهای اقتصادی در الگوی کشت باید بهگونهای تعیین شود تا با انتخاب نوع محصول همراه با افزایش بهرهوری از منابع موجود مثل آب و خاک، حداکثر درآمد را برای کشاورزان و تولیدکنندگان به همراه داشته باشد و کشاورزان بتوانند با افزایش درآمد و سود حاصل از فروش تولیدات، نسبت به سرمایهگذاری و توسعه فعالیتهای خود اقدام کنند.
در طراحی الگوی کشت باید محصولات اساسی و استراتژیک ازجمله گندم، برنج، دانههای روغنی و ذرت بهصورت ویژه مورد توجه قرار گیرد تا امنیت غذایی کشور بهشکل مطلوب و اطمینانبخش تامین شده و خودکفایی در محصولات مهم و مورد نیاز کشور حاصل شود.آن گروه از محصولات کشاورزی مانند پسته، زعفران و تولیدات گلخانهای که از مزیت نسبی بالاتر و مطلوبیت اقتصادی بیشتری برخوردارند، باید پس از محصولات اساسی با اولویت در الگوی کشت قرار گیرد.
با توجه به قرار گرفتن ایران در کمربند خشک و نیمهخشک دنیا، الگوی کشت باید با محوریت بهرهوری بهینه از منابع آب تدوین شود. فراموش نکنیم که طول روز و شدت نور دو خصوصیت مهم در رابطه با اقلیم است. روند و میزان تغییرات طول روز بر عکسالعمل گیاهان در این مدت شدیدا تاثیر میگذارد. در انتخاب ارقام مختلف باید به نیاز آنها به طول روز توجه زیادی شود، چون در بسیاری از موارد، تفاوت در عکسالعمل ارقام مختلف یک گونه به طول روز بیش از تفاوت بین گونههای گیاهی است.
در تعیین الگوی کشت، هوای مرطوب بر طول مؤثر رشد میافزاید و از تغییرات حرارتی شبانهروزی و خسارتهای ناشی از آن میکاهد اما هوای مرطوب باعث توسعه بیماریها میشود. وجود هوای ابری و کمنور طی دوران رشد برای فتوسنتز بسیاری از گیاهان نامساعد است.هوای بارانی، گردهافشانی را برای گیاهان مختل میکند. از طرفی خشکی شدید هوا باعث مرگ سریع گرده میشود و برای گیاهان گردهافشان مضر است.
در مواردی که باد خشک میوزد نیز باید از گیاهان مقاوم به خشکی و گیاهان مقاوم به خوابیدگی استفاده کرد، زیرا باد میتواند موجب ریزش دانهها شود و از این جهت به کشاورزان خسارت وارد کند. هنگامی که دو یا چند محصول بهطور همزمان در یک زمین کشت میشوند، بهعنوان حالت چند کِشتی یا کشت چندمحصولی شناخته میشود. مثلا کشت گندم و باقلا در یک زمین بهطور همزمان، چند کشتی است. این عمل خطر از بین رفتن محصولات را بهدلایل محیطی مختلف به حداقل میرساند.
