کاهش سرعت گرانی

بررسی تغییرات تورم هزینه‌های خانوار (تورم نقطه به نقطه) نشان می‌دهد که نیمه اول سال۱۳۹۲تورم از حدود ۴۰‌درصد رو به کاهش گذاشت و تا سال ۱۳۹۷ به حدود ۱۰‌درصد رسید اما از اردیبهشت ماه این سال، تورم بنا بر نوسان شدید گذاشت و در سربالایی به حرکت افتاد و در فروردین ماه سال ۱۳۹۸ به ۵۱.۴درصد رسید. در هر شکل، جهش تورمی ۹۸ ــ۹۷ ناشی از سیاست‌های پولی مشوش در بانک مرکزی، در قالب رشد ۲۳‌درصدی نقدینگی و ۲۴‌درصدی پایه پولی بود.

گرچه رشد حدود ۲۰‌درصدی پایه پولی و البته نقدینگی از سال‌ها پیش در سیاست‌گذاری بازار پول متداول شده بود و در تحلیل شوک تورمی ۹۸ ــ ۹۷ نمی‌توان تمام کاسه و کوزه را بر سر آن شکست اما سیاست ارزی نامشخص در قالب ارز سرکوب شده ۴۲۰۰ در کنار شدت گرفتن انتظارات تورمی وضعیت را به‌مراتب بدتر کرد؛ به طوری که قیمت ارز از ۵۸۶۵ تومان در ابتدای بهار ۹۷ به ۱۳‌هزار و ۶۵۰‌تومان در پایان این سال رسید. البته در مهر ماه ۹۷ قیمت ارز تا ۱۸‌هزار و ۵۰۰ تومان هم پیش رفت. در چنین وضعیتی، تورم به یکباره سر به فلک گذاشت؛ آن‌هم در شرایطی که سال ۱۳۹۶، ۱۸.۵میلیارد دلار مداخله در بازار (تزریق ارز به منظور افزایش عرضه) صورت گرفته بود که نرخ ارز در بازار آزاد عصیانگر نشود. ۴۱‌درصد از منابع عمومی در بانک مرکزی فروخته شد تا این مداخله اجرایی شود. شدت مداخله سال ۹۶ تا آن زمان، از تمام سال‌های روی کار آمدن دولت یازدهم و دوازدهم بی‌سابقه بود.

کاهش تورم نقطه‌ای از خرداد ۱۴۰۲
از سال ۱۳۹۸ نرخ تورم در فراز و فرود بود اما تورم تا پایان سال ۱۴۰۱ به زیست در دامنه ۴۵ تا ۵۵‌درصد ادامه داد، البته به‌جز تک‌مواردی مانند فروردین سال ۱۴۰۱ که نرخ تورم به کمتر از ۴۰‌درصد رسید. در پایان ۱۴۰۱ نرخ تورم مجدد به بالاتر از ۴۵‌درصد برگشت. با وجود این از خرداد ۱۴۰۲ بازتاب هزینه‌های زندگی در نرخ تورم کاهش یافته است. بر‌اساس اعلام مرکز آمار نرخ تورم نقطه‌ای خرداد ماه سال جاری به ۴۲.۶درصد رسیده است که حاکی از کاهش ۱۲‌درصدی تورم نسبت به اردیبهشت ماه است. در نتیجه، حالا می‌توان گفت که سپر هزینه‌های زندگی در مقابل تورم مقاوم‌تر شده است. کاهش تورم را تا اندازه زیادی می‌توان به هدایت تقاضا در بازار ارز به سمت تالار مبادلات ارز و طلا، افزایش عرضه درهم به بازار به‌دنبال گشایش‌های اخیر در روابط ایران با جهان، ثبات در بازار ارز غیررسمی و کاهش رشد نقدینگی به ۳۱.۱درصد در سال ۱۴۰۱ در مقایسه با رشد ۴۰.۶درصدی در سال ۹۹ و ۳۹‌درصدی در سال ۱۴۰۰ و رشد مثبت بخش‌های اقتصادی، مرتبط دانست.

سهم هزینه‌ها از تورم نقطه‌ای خرداد
با وجود این‌که اقتصاد ایران توانسته رشد بخش‌های اقتصادی را به محدوده سبز رنگ بازارها برساند تا توام با آرامش در بازار ارز، شدت گرفتن انتظارات تورمی و کاهش رشد نقدینگی و... تورم را کاهش دهد اما افزایش هزینه‌های اقتصادی در بخش‌های خدماتی در کنار رشد کم این بخش‌ها (۲.۷درصد) موجب تثبیت تورم در بالاتر از ۴۰‌درصد شده است. بررسی داده‌های مرکز آمار از تورم نقطه به نقطه خرداد ماه ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که سه بخش هتل و رستوران، بهداشت و درمان و حمل‌و‌نقل تورم‌های ۵۰‌درصد و به بالا را ثبت کرده‌اند؛ موضوعی که مانع از کاهش تورم به پایین‌تر از ۴۰‌درصد مانند سال ۱۴۰۱ شده است. سه بخش یاد شده به ترتیب تورم ۶۲.۵درصدی، ۵۳.۹درصدی و ۵۰‌درصدی را در خرداد ماه از خود بروز دادند. در مقابل اینها، مسکن و هزینه‌های آن، آموزش و ارتباطات ارزان‌تر شده‌اند. این سه به ترتیب ۳۸.۶درصد، ۳۴ و ۲۱‌درصد تورم را به سبد هزینه‌های خانوار تحمیل کرده‌اند. تورم خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها هم که در سال ۱۴۰۱ و ابتدای ۱۴۰۲ به بالای ۵۰‌درصد رسیده بود، در خرداد ماه به ۴۲.۶درصد رسید تا بر کاهش تورم کل به پایین‌تر از ۴۵‌درصد تاثیر بگذارد.

کاهش تورم ماهانه خانوارها
تورم ماهانه کشور که افزایش هزینه‌های خانوار را در یک ماه نسبت به ماه پیش از آن نشان می‌دهد، در خرداد ماه به ۲‌درصد رسید؛ در حالی که تورم ماهانه خانوار در اردیبهشت ماه سال جاری به ۲.۸درصد می‌رسید. این میزان تورم ماهانه به‌مراتب پایین‌تر از تورم ماهانه ۱۲.۲درصدی خرداد۱۴۰۱ است. در خرداد ماه کمترین تورم ماهانه در سبد هزینه‌های زندگی دهک‌های بالای درآمدی توزیع شد. بر این اساس، دو دهک بالای درآمدی یعنی دهک‌های نهم و دهم تورم ۱.۶درصدی را تجربه کردند اما دهک‌های ششم، هفتم و هشتم تورم ۱.۷درصدی را در سبد هزینه‌های ماهانه خود احساس کردند. دهک‌های دوم، چهارم و پنجم هم تورم ۱.۸درصدی را با درآمدهای ماهانه خود پرداخت کردند. در این میان، تنها دهک‌های اول و سوم تورم دهک‌های ششم، هفتم و هشتم را احساس کردند؛ یعنی ۱.۷درصد.

توزیع تورم در استان‌ها
تورم خرداد ماه در روستاها بیشتر از شهرها احساس شده است. به‌طور معمول، تورم روستاها بیشتر از شهرها است. در خرداد ماه روستایی‌ها تورم ۴۳.۲درصدی و شهری‌ها تورم ۴۲.۵درصدی را تجربه کردند اما روستاییان و شهرنشینان کدام استان‌ها بیشترین تورم و کدام استان‌ها کمترین تورم را تجربه کرده‌اند؟ مدتی است باب شده که تهرانی‌ها کمترین تورم را متحمل شوند. این قاعده در خرداد ماه هم رقم خورده است. ساکنان سه استان تهران، بوشهر و فارس به ترتیب با ۴۳.۹، ۴۵.۲ و ۴۵.۶درصد کمترین تورم را با مخارج خود ایجاد کردند. در مقابل در یزد، چهارمحال و بختیاری و لرستان بیشترین تورم ثبت شده به ترتیب ۵۸.۸، ۵۷.۲ و ۵۷.۱ درصد است.