جزئیات جدید از یارانه اعتباری

در ایران هم سیاست‌هایی چون توزیع کوپن اقلام خوراکی از دوران جنگ هشت‌ساله به جا مانده‌بود که حالا در قالب جدید و با عنوان «کالابرگ الکترونیک» احیا شده‌است. پژوهش‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد رفتار مصرفی مردم به جای پس‌انداز یارانه‌های نقدی به مصرف آنها تغییر کرده‌است. در نتیجه حمایت از متصل کردن یارانه‌های نقدی به سبد مصرف، الگویی مناسب برای هدایت تقاضا به سمت تولیدکنندگان محسوب می‌شود؛ الگویی که حالا در دستور کار معاونت رفاه و امور اقتصادی وزارت کار قرار گرفته‌است. به این ترتیب، از پایان سال گذشته اعلام شد یارانه‌های جدید ۴۰۰هزار تومانی (سه دهک پایین درآمدی) و۳۰۰هزار تومانی(سایر دهک‌ها) به اعتبار خرید ۱۱قلم کالا تبدیل شده‌اند؛ کالاهایی که به قیمت سال ۱۴۰۱ عرضه می‌شوند تا در عوض دولت تفاوت قیمت این کالاها را با سال ۱۴۰۲ جبران کند.

شرط استفاده اعتباری از یارانه
بستر ارتباط میان یارانه‌های نقدی با بازار، شبکه ملی اعتبار(شما) است؛ یعنی اعتبار(یارانه) در حساب سرپرست خانوار که داده‌های آن بر بستر شبکه ملی اعتبار قرار گرفته، نشان داده می‌شود و داده‌های خرید اعتباری از همین طریق ارسال و دریافت می‌شود. هر سرپرست خانواری که بخواهد از این یارانه استفاده کند باید حداقل ۷۰درصد مبلغ یارانه را به ازای هر عضو خانوار صرف خرید از فروشگاه‌های مورد تایید شبکه ملی اعتبار کند. ۲۰درصد اعتبار اضافه‌تر هم برای آن در نظر گرفته شده تا هر خانوار در صورت خرید با ۷۰درصد یارانه از آن بهره‌مند شود؛ البته نیازی نیست که همه ۱۱قلم کالای مورد تایید دولت را در سبد خرید خود بچینید، بلکه می‌توان تعدادی از آنها خریداری شود؛ به شرطی که از ۷۰درصد مبلغ کل یارانه کمتر نباشد. با این‌که انتظار می‌رفت طرح فوق، همه دهک‌های درآمدی را در بر بگیرد اما در عمل چنین اتفاقی رخ نداد. وزارت رفاه تا این زمان سه دهک پایین درآمدی را به عنوان جمعیت هدف به رسمیت شناخته و بر این تصمیم خود هم مصر است؛ گرچه علیرضا عسگریان، معاون رفاه و امور اقتصادی وزارت تعاون به دهک‌های دیگر هم وعده آن را داده‌است. در مجموع، فروشگاه‌ها از این طرح استقبال کرده‌اند و بارکدخوان‌های متصل به زیرساخت‌های الکترونیک را نصب کرده‌اند تا هرچه سریع‌تر در سامانه «شما» فهرست شوند. تازه‌ترین اطلاعاتی که در مورد شبکه ملی اعتبار منتشر شده نشان می‌دهد ۲۰۰ هزار بارکدخوان و نیز هشت فروشگاه بزرگ با ۱۱ هزار شعبه به سامانه متصل شده‌اند.

نحوه خرید از طریق کد دستوری
پیشتر در مورد خرید کالاهای منتخب طرح (۱۱قلم کالاها) بدون محدودیت در انتخاب برند کالا، از طریق نرم‌افزار شبکه ملی اعتبار اطلاعاتی منتشر شده‌بود. حالا در تازه‌ترین خبرها، معاون رفاه وزارت کار گفته که امکان بهره‌مندی از طرح از طریق کد دستوری #۱۴۶۳*۵۰۰* هم وجود دارد. بررسی این کد دستوری نشان می‌دهد با انتخاب آن به عنوان مرجع کسب اطلاعات هم می‌توانید «موجودی یارانه» خود را رصد و نیز «کد خرید» دریافت کنید. با شماره‌گیری این کد از طریق تلفن همراه سرپرست خانوار، می‌توان از آن به جای کارت بانکی استفاده کرد؛ چرا که مشتری کد خرید خود را به جای کارت به سوپر مارکت یا فروشگاه محل ارائه می‌کند و در عوض از اعتبار یارانه او برداشت می‌شود. البته هنوز تمام فروشگاه‌های کشور از این طرح استقبال نکرده‌اند.

مشکلات سخت‌افزاری
با توجه به این‌که خبری از امکان خرید اینترنتی هم نیست، یارانه بگیران با مشکلاتی مواجه می‌شوند. طبق اعلام وزارت کار از یک میلیون فروشگاه، ۵۰ هزار فروشگاه به شبکه ملی اعتبار متصل شده‌اند. در نتیجه تنها ۵ درصد فروشگاه‌های کشور برای خرید اعتباری قابل مراجعه هستند؛ البته با افزایش جذابیت‌های خرید به این شیوه مانند شمولیت آن برای تمام دهک‌های درآمدی یا افزایش تعداد کالاها، می‌توان امید داشت فروشگاه‌ها هم از حضور مردم استقبال کنند. در همین حال هنوز ابعاد جذابیت اقتصادی خرید بر بستر شبکه ملی اعتبار برای واحدهای عرضه کننده این ۱۱ قلم کالا روشن نیست. در نتیجه باید چند ماهی صبر کنیم تا موانع احتمالی شناسایی و به‌تدریج از آنها رفع ایراد شود.
نکته دیگری که اهمیت دارد این است که هنوز در روستاهایی که به لحاظ جغرافیایی دسترسی به آنها سخت است، تکلیف خرید به اعتبار یارانه‌های نقدی مشخص نیست. در این مورد هم وزارت رفاه شرایط را آن‌گونه که می‌گوید آسان کرده‌است؛ به این شیوه که اگر مغازه‌ای به بارکدخوان متصل بشود و از بین ۱۱ قلم کالا، سه تا پنج قلم را نزد خود داشته باشد، می‌تواند در این طرح مشارکت کند؛ البته مشکل اصلی همان دسترسی به بارکدخوان است. در هر صورت این ایرادات باید از ابتدای کار پیش‌بینی می‌شد تا با شروع آن، حداقل جمعیت هدف از مزایا بهره ببرد. باید منتظر ماند و دید مشکلات یاد شده تا چه زمان و با چه کیفیتی برطرف می‌شود؛ چرا که شرط موفقیت رضایت مشتری است!