جابه‌جایی فصل‌ها پیامد تغییر اقلیم

بهطور کلی در فرهنگها و مناطق مختلف تقسیمبندی فصلها مبتنی بر شرایط زندگی مردم بومی بوده، زیرا تا پیش از انقلاب صنعتی زندگی بشر بیشتر به کشاورزی وابسته بوده است. در نتیجه عوامل موثر بر کشاورزی از دما تا الگوهای بارش و... در تعیین بازههای زمانی فصلها مدنظر بودهاند. هرچند که منظمبودن فصلها و توالی آنها بر زندگی همه زیستمندان تاثیر دارد اما در سالهای اخیر نوعی تغییر در مدت زمان و آغاز و پایان فصلها دیده میشود که میتوان آن را جابهجایی فصلها نامید. در برخی مناطق، زمستانها کوتاهتر و تابستانها طویلتر شدهاند. تغییر زمان رویدادهایی مانند ذوب برف بهاری زودتر از موعد، آغاز بهار پیش از زمان مشخص، کاهش مدت زمان یخزدن آب دریاچهها، تغییرات فصلی در بارش برف و باران و افزایش و کاهش نامتوازن آهنگ تبخیر و کمشدن تعداد روزهای یخبندان و ظهور اولین یخبندان دیرتر از موعد و... در زمره موارد مرتبط با جابهجایی فصلها هستند.جابهجایی فصلها آثار نامطلوبی بر زیستبوم و چرخهحیات بسیاری از زیستمندان دارد. این مسأله سبب ایجاد ناهمگونی در زنجیره غذایی و فقدان هماهنگی در حیات گونههای وابسته به هم میشود و نظم پیشین طبیعت را برهم میزند. برای مثال به دلیل جابهجایی فصلها گیاهان زودتر از خواب زمستانی بیدار میشوند و پرندگان که زمان مهاجرت و چرخههای تولیدمثل خود را با تولید گیاهان بهعنوان منبع غذایی هماهنگ میکنند، آسیب میبینند. بهعلاوه آغاز بهار و شکوفایی درختان زودتر از موعد و گردهافشانی گیاهان و بهعبارتی بهار کاذب عواقب نامطلوب دیگری را نیز در پی دارد.این مسأله سبب طولانیشدن فصل رشد گونههای مهاجم، آفات فراوان و آسیبپذیری درختان در مقابل سرمای بعدی میشود. نبود همسویی احتمالی بین رویدادهای چرخه حیات، آسیب سرمازدگی و افزایش خطر خشکسالی بهدلیل زودتر ذوبشدن برف کوهستانها و طولانیشدن تابستانها و سیل و تغییر مناطق کاشت به سمت شمال نیز از مضرات بهارهای کاذب مکرر و مخرب هستند. پژوهشگران حوزه تغییر اقلیم مبتنی بر دادههای موجود معتقدند هر تغییر جزئی در دما برای برهم خوردن نظم فصلها و پدیدههای مرتبط با آن کافی است و جابهجایی فصلها را از پیامدهای تغییر اقلیم میدانند. پژوهشگران دانشگاه علوم آکادمی چین در پکن تایید کردند که با گرم شدن جهان، فصلها تغییر کرده است. پژوهشهای متمرکز از سال ۱۹۵۲ تا سال ۲۰۱۱ نشان دادهاند که تابستانهای جهان بهطور متوسط از ۷۸ روز به ۹۵ روز، پاییزها از ۸۷ روز به ۷۶ روز و زمستانها از ۷۶ روز به ۷۳ روز کاهش یافتهاند و بهطور کل روزها در هر دهه گرمتر شدهاند. اعداد ارائه شده برای تعداد روزهای فصلها بر مبنای شاخصهای آب و هواشناسی و... است. به هر روی تغییر در الگوهای بارش و دما و زمستانهای بیبرف و آتشسوزیهای ناشی از خشکسالی و... ناشی از افزایش میانگین دمای سطح زمین هستند. این معضل نیز ناشی از افزایش غلظت گازهای گلخانهای بهویژه کربندیاکسید در جو زمین و گرمایش زمین و تغییر اقلیم هستند که در شکلگیری آن نمیتوان منکر نقش اقدامات انسانی شد. به هر روی با اثبات تأثیرپذیری مسائل اینچنینی از تغییر اقلیم هر کشوری علاوه بر توقف و کاهش فعالیتهای منجر به گرمایش زمین موظف است در راستای حفاظت از مردم و زیستبوم چارهاندیشیهای تخصصی داشته باشد و گامهای محکمی در جهت تابآوری بردارد.