سیگار بلای جان نوجوان

بسیاری از ما احتمالا در سطح شهر نوجوانان یا دانش‌آموزانی را در حال مصرف سیگار مشاهده کرده‌ایم و حتی گاهی کم بودن سن این نوجوان تعجب و تأسف‌مان را به همراه داشته است. اما چه می‌شود که یک کودک با ورود به سن نوجوانی سراغ مصرف سیگار و قلیان می‌رود، نقش فیلم‌های سینمایی، سریال‌های نمایش خانگی و گروه همسالان در این ماجرا چقدر تأثیر گذار است؟ روان‌شناسان معتقدند نوجوانان ۱۰تا ۱۴ساله که فیلم‌های دارای شخصیت‌های سیگاری را مشاهده می‌کنند، تمایل بیشتری به امتحان کردن سیگار پیدا می‌کنند. بنابراین والدین در انتخاب و تماشای فیلم‌های سینمایی و نمایش خانگی برای کودکان و نوجوانان باید هوشیارانه تصمیم بگیرند و به سن نوجوان برای تماشای فیلم‌ دقت داشته باشند، چون آنها درک درستی از رفتار شخصیت‌ها در فیلم‌ها ندارند.

فیلم‌های دردسرساز
مهدی حکم آبادی، روان‌شناس درباره مصرف سیگار و قلیان در بین نوجوانان به جام‌جم می‌گوید: «نوجوانان به‌دلیل هیجانات این دوره سنی به‌شدت تحت تأثیر محیط اطراف قرار داشته و تمایل دارند در نحوه رفتار و حتی نوع پوشش خود از شخصیت‌های مورد علاقه‌شان الگوبرداری کنند و یکی از رفتارهای شایع برای تقلید نوجوانان از شخصیت‌های محبوب فیلم‌های سینمایی و نمایش خانگی، سیگار کشیدن است». او به این ضرورت اشاره می‌کند که «در ساخت فیلم‌ها باید دقت بیشتری داشت، چراکه بسیاری از نوجوانان ممکن است از برخی رفتارهای غلط شخصیت‌های اصلی فیلم الگوبرداری کنند و این موضوع زمینه ورود آنها را به آسیب‌های اجتماعی فراهم کند».

خانواده، حساس باشد
در کنار نقش سریال‌های نمایش خانگی یا فیلم‌های سینمایی در تمایل نوجوانان به مصرف سیگار، عوامل تأثیرگذار دیگری
در این زمینه وجود دارد که نمی‌توان نسبت به آنها بی‌تفاوت بود و مهم‌ترین نقش را خانواده ایفا می‌کند. این روان‌شناس در همین ارتباط می‌گوید: «نقش خانواده در تمایل نوجوانان به مصرف سیگار بسیار مهم است، روان‌شناسان به یادگیری مشاهده‌ای اشاره می‌کنند به‌گونه‌ای که وقتی یک نوجوان مشاهده می‌کند، پدرش در حال مصرف سیگار است، ممکن است حتی به صورت مخفیانه سراغ مصرف سیگار برود. در این میان والدین و به‌ویژه مادر می‌تواند با توجه بیشتر به فرزند مانع این رفتارها شود. باید دقت داشت که خانواده یکی از تأثیرگذارترین عناصر در سیگار کشیدن نوجوانان است، پدر اگر سیگار می‌کشد باید در محیط خارج از خانه برای این کار اقدام کند، چون در اغلب موارد پسران تمایل دارند رفتارهای پدر را تقلید کنند».

کشیدن قلیان را عادی سازی نکنید
ممکن است برخی شهروندان در جمع‌های خانوادگی یا هنگامی که برای گذران اوقات فراغت به تفرجگاه‌ها یا بوستان‌ها می‌روند، قلیان هم بکشند آن هم در حضور کودکان و نوجوانان اما همین مسأله می‌تواند در سبک رفتار فرزندان تأثیرگذار باشد.
حکم آبادی این موضوع را این‌گونه توضیح می‌دهد: «نوجوانان به‌شدت تحت تأثیر والدین خود هستند و اگر پدر و مادر یا اقوام در جمع خانواده قلیان بکشند، نوجوان هم این موضوع را مشاهده و تصور می‌کند، مصرف قلیان اقدام مضری نیست».
گروه همسالان در دوره نوجوانی می‌تواند در سبک رفتار فرد نقش بسیاری را ایفا کند و گاهی قدرت گروه دوستان آن‌قدر زیاد است که حتی می‌تواند پررنگ‌تر از خانواده ورود کند.

تأثیر گروه همسالان در شکل‌گیری رفتار نوجوان
این روان‌شناس درباره نقش گروه همسالان در گرایش نوجوان به مصرف سیگار می‌گوید: «با ورود کودک به دوره نوجوانی، گروه همسالان در رفتارهای او بسیار تأثیرگذارند و اگر در جمع دوستانی که سیگار می‌کشند، حاضر شود به‌دلیل هیجانات دوره نوجوانی ممکن است تحت تأثیر مصرف سیگار قرار بگیرد. تاکید می‌کنم که خانواده‌ها در شناخت دوستان فرزندشان دقت کنند، نوجوانی که درگیر هیجانات این دوره سنی است وقتی در جمع دوستانی قرار می‌گیرد که در اوقات فراغت خود سیگار می‌کشند با گذشت زمان می‌تواند سراغ مصرف سیگار برود به‌ویژه اگر مهارت نه گفتن را نداند، بنابراین وقتی در جمع گروه‌های دوستی قرار می‌گیرند اگر به آنها سیگار تعارف شود و این جمله را بگویند که «می‌ترسی سیگار بکشی» به کشیدن سیگار اقدام می‌کند، بنابراین باید به نوجوان آموزش دهیم که در برابر آسیب‌های اجتماعی توان نه گفتن داشته باشند». خودنمایی نیز به‌عنوان یکی از دلایل مهم دیگر در گرایش به مصرف سیگار به‌ویژه در بین نوجوانان و دختران محسوب می‌شود حتی ممکن است برخی با استدلال‌های نادرست، کشیدن سیگار را معیار روشنفکری بدانند.

راهکارهایی برای پیشگیری
در این زمینه راهنمایی‌های خانواده یا معلمان می‌تواند در آگاه‌سازی نوجوانان بسیار تأثیرگذار باشد. همچنین مهارت‌های زندگی در کاهش رفتارهای پرخطر همچون مصرف سیگار، پیشگیری از رفتارهای خشونت‌آمیز، افزایش خود اتکایی و اعتماد به‌نفس نقش به‌سزایی دارد به‌ویژه در کاهش سوءمصرف مواد بر نقش کلیدی مهارت‌های زندگی تأکید می‌شود و آموزش این مهارت‌ها به‌عنوان یک روش به نوجوانان در پیشگیری از آسیب‌های فردی و اجتماعی کمک بسیاری می‌کند و در این میان نقش نهادهای فرهنگی و از سوی دیگر وزارت آموزش و پرورش بسیار مهم است که باید برنامه‌های مشخصی در این زمینه طراحی و اجرا کنند.

زنگ خطر رشد گرایش به سیگار در نوجوانان

فاطمه امیرقهرمان | گروه جامعه
دوره نوجوانی بسیار حساس است و فرد در این دوره سنی، بلوغ و هیجانات روانی را تجربه می‌کند. طبق آمارهای جهانی در ۲۰ سال اخیر شاهد افزایش دوبرابری اعتیاد به سیگار در گروه سنی نوجوانان هستیم که این می‌تواند زنگ‌خطری برای ایران هم باشد.

عدم‌ برنامه‌ریزی برای اوقات‌فراغت نوجوانان می‌تواند زمینه‌ساز مصرف سیگار و قلیان باشد. اگر نهادهای مسئول نتوانند برای اوقات‌فراغت نوجوانان برنامه‌ای ارائه دهند ممکن است این زمان در جمع گروه‌های دوستانه و در سفره‌خانه یا قهوه‌خانه سپری شود و زمینه تمایل نوجوانان به کشیدن سیگار را فراهم کند. انتخاب الگوهای نامناسب توسط نوجوانان هم می‌تواند آنها را به سمت مصرف سیگار سوق دهد. این الگو می‌تواند یکی از اعضای خانواده، اقوام، دوستان یا چهره‌های جامعه باشد. به‌عنوان‌مثال هنگامی که نوجوان سریال نمایش‌خانگی را تماشا می‌کند و در این فیلم شخصیت محبوبش هنگام عصبانیت سیگار می‌کشد ممکن است نوجوان تحت تأثیر او قرار گرفته و به مصرف سیگار تمایل پیدا کند. تقلید و الگوبرداری یک غریزه نیرومند است که از آغاز دوره کودکی شروع می‌شود و در سنین نوجوانی به اوج خود می‌رسد. بنابراین کودکان و نوجوانان در این سنین بیشتر از والدین، آموزگاران، دوستان و همسالان، سلبریتی‌ها یا چهره‌های محبوب تقلید می‌کنند و یکی از عوامل تأثیرگذار در شکل‌گیری رفتار کودکان و نوجوانان تماشای فیلم‌ها و تقلید از رفتار و اصطلاحات رایجی است که در فیلم‌ها و سریال‌ها به کار می‌رود. در سبک زندگی ایرانی و اسلامی، کشیدن سیگار توسط نوجوان کار پسندیده‌ای نیست اما اکنون شاهد قبح‌شکنی موضوع در سطح جامعه هستیم.