در انتظار دستمزد ۱۲ میلیونی 

این نرخ براساس قیمت اقلام خوراکی که از سوی مرکز آمار ایران، اطلاع‌رسانی شده بود، محاسبه شد. همان زمان، نمایندگان کارگران اعلام کردند که در محاسبه هزینه‌های خوراکی‌ها برای خانوارهای کارگری به حداقل قیمت اقلام، حداقل میزان مصرف روزانه یک کالا (خوراکی و آشامیدنی) و در نظر گرفتن حداقل کالری مصرفی برای هر قلم کالای خوارکی اکتفا کرده‌اند؛ چراکه براساس توافق‌های سه‌جانبه (کارگر، کارفرما و دولت) در شورای‌عالی کار (نهاد تعیین دستمزد) چنین فرضی پیش گرفته شده بود. 

نرخ سبد معیشت گروه کارگری 

با توجه به این‌که رقم سبد معیشت از جمع هزینه‌های خوراکی و غیرخوراکی به دست می‌آید، درنهایت، گروه کارگری با در نظر گرفتن سهم اقلام غیرخوراکی، سبد معیشت یک خانوار ۳/۳ نفره کارگری را برای بهمن ۱۴۰۱، ۱۷ میلیون و ۸۴۳ هزار تومان محاسبه کرد. در این محاسبه، وزن خوراکی‌ها (خوراکی و آشامیدنی) در سبد معیشت ۳۶.۶ درصد و غیرخوارکی (مسکن، بهداشت، حمل و نقل و... ) ۶۳.۴ درصد فرض گرفته شد. وزن، به این معنی است که اتکای سبد مصرف کارگران (هزینه‌هایی که از جیب پرداخت می‌کنند) از کل درآمد ماهانه آنها از بابت خوارکی‌ها به ۳۶.۶ درصد و برای غیرخوراکی به ۶۳.۴۳ درصد می‌رسد. دلیل درنظر گرفتن سهم بیشتر برای غیرخوراکی‌ها به این امر برمی‌گردد که کارگران (دهک پنجم درآمدی) باید برای مسکن (اجاره‌خانه، قبوض مصرف انرژی و... )، حمل و نقل و... بیشتر از «خورد و خوراک» هزینه کنند. از آنجا که در محاسبات مرکز آمار، سهم تورم خوراکی‌ها برای دهک‌های مختلف و نه صرفا دهک پنجم درآمدی، به
۷۰ درصد و غیرخوراکی به۴۳.۵ درصد می‌رسد، هرچه سهم خوراکی‌ها را از هزینه‌های سبد معیشت کوچک‌تر حساب کنیم، رقمی نهایی سبد معیشت هم کوچک‌تر می‌شود. برعکس هرچه این سهم را بیشتر در نظر بگیریم رقم کلی سبد معیشت بیشتر می‌شود. 

رقم ۱۲ میلیون تومانی برای سبد 

واقعیت یادشده در محاسبه سبد معیشت، از این جهت باید مورد توجه قرار گیرد که کارگران می‌پرسند چرا در شرایطی که تورم خوراکی‌ها ۷۰ درصد در بهمن ۱۴۰۱ نسبت به بهمن ۱۴۰۰ افزایش یافته، شورای‌عالی کار رقم نهایی سبد معیشت را ۱۲ میلیون و ۴۷۹ هزار و ۵۰۰ تومان محاسبه کرده است؟ درواقع از آنجا که سبد مصرف کارگران از هزینه‌های غیرخوراکی پرتر است تا خوراکی‌ها، چنین رقمی به دست آمده است اما واقعیت دیگری هم وجود دارد: بین رقم ۱۷ میلین تومانی که کارگران برای قیمت سبد معیشت پیشنهاد داده‌اند با رقم ۱۲ میلیون تومان مصوب شورای‌عالی کار، حدود پنج میلیون تومان فاصله وجود دارد. دلیل این امر به تفاوت در مبنای محاسبات سبد معیشت (بخش خوراکی) برمی‌گردد. نمایندگان کارگران میزان مصرف روزانه اقلام خوراکی را در محاسبه سبد معیشت بیشتر درنظر گرفته‌اند اما شورای‌عالی کار کمتر. به این معنی که کارگران با استفاده از داده‌های انیستیتو تغذیه پاستور، فرض گرفته‌اند یک نفر بالغ از هر عضو خانوار کارگری در روز باید ۳۱۰ گرم نان مصرف کند اما در محاسبات شورای‌عالی کار، این عدد ۱۰۰ گرم برای یک فرد بالغ، فرض گرفته شده است. درنهایت براساس یک توافق دسته‌جمعی در شورای‌عالی کار، عدد ۱۲ میلیون تومان برای سبد معیشت به دست آمد. 

 فایده محاسبه سبد معیشت چیست؟ 

براساس ماده ۴۱ قانون کار، هرساله دستمزد کارگران برای سال بعد باید به استناد تورم اعلامی مراجع رسمی و سبد هزینه‌های زندگی محاسبه شود؛ البته از نیمه دهه ۹۰ که نرخ سبد معیشت در شورای‌عالی کار استخراج و تصویب می‌شود، هیچ‌گاه رقم دستمزد با هزینه‌های سبد معیشت، همخوان نبود و آن را پوشش نداد. درنتیجه عدد سبد معیشت صرفا یک معیار مقایسه‌ای برای محاسبه فاصله دستمزد با هزینه‌های سبد معیشت یا به زبان خودمانی «هزینه‌های زندگی» محسوب می‌شود؛ البته که پرداخت عین این رقم به عنوان دستمزد یک تاکید قانونی است. در هر صورت باید منتظر ماند و دید که شورای‌عالی کار دستمزد ۱۴۰۲ را چه اندازه تعیین می‌کند تا بفهمیم این عدد تا چه اندازه از سبد معیشت ۱۲ میلیون تومانی را پوشش می‌دهد؛ البته هرچه بیشتر بهتر!

روزنامه جام جم