یک‌موسیقی‌شنیدنی‌‌در‌‌فضای تلخ داستانی

در سال۲۰۱۱ اعتراضات مردمی در سوریه منجر به مسلح شدن گروه‌های ضد حکومت مرکزی سوریه شد تا جایی که درگیری و جنگ داخلی حدود دو سال سوریه را درگیر کرد. داعش با شعار آزادی، رفاه و پرچم اسلام وارد سوریه شد. برخی از مردم به بهانه دستیابی به امنیت، آزادی و نجات از معضلات اقتصادی با داعش همکاری کردند. داعش پس از استقرار، پرده از چهره تکفیری خود برداشت و جنایت‌های بسیاری کرد و هزاران نفر از مردم سوریه را آواره کرد. رضوان نصری برای موضوعیت این مجموعه با اعتباری که از تجربه‌های پیشین خود دارد، موسیقی‌ای اصیل و ریشه‌دار با هویت سوری نوشته است، از موسیقی تیتراژ تا موسیقی متن و افکت‌هایی که در تصاویر لحاظ کرده است. به بهانه پخش این سریال، جزئیات موسیقی این سریال را بررسی کردیم.

رضوان نصری از آهنگسازان سینما و تلویزیون با اصالت سوری است که آثار بسیاری را در کارنامه هنری خود دارد و از آن جمله می‌توان به سریال تلویزیونی «رستاخیز تفنگ‌ها ـــ قسمت سی و یکم» اشاره کرد که برای مردم ایران شناخته شده است. با توجه به باورهای هنری که این موزیسین دارد و موسیقی متن را معجزه می‌داند، دست به ساخت زیبایی‌های دراماتیک در فضای خفقان داستان زده است. فضای موسیقی تیتراژ حبیب، برگرفته از موسیقی ریشه‌دار سرزمین عرب است ـــ غنی از ملودی‌های دلنشین،اصیل و محجوب ـــ‌ و سازهایی از جنس همین ملودی‌ها به فضاسازی داستانی کمک شایان توجهی کرده است.

کار سخت آهنگسازی حبیب

کار در چنین پروژه‌ای به‌دلیل حساسیت بالایی که دارد، اعم از داستان، بازی‌ها، لوکیشن‌ها و دیگر اجزای سازنده در جایگاه یک آهنگساز کار چندان راحتی نیست اما کافی است مانند نصری، زیرکانه ملودی‌های ناب دنیای عرب را با سازهای شیرین و گوشنواز آن همراه کرد تا هاله‌ای از تمام احساسات قالب در دل داستان را به صوت تبدیل کرد و به اعماق وجود مخاطب رساند. موسیقی حبیب برخلاف تصور، سلیقه‌ای لحاظ نشده و به جرات می‌توان گفت آهنگساز دست به انتخاب شخصی نزده، بلکه سعی داشته تا با ذهنیتی که از دنیای موسیقی متن در دنیا دارد، بدون هیچ حرف اضافه‌ای با مخاطبش گفت‌وگو کند و موفق هم می‌شود. جایی اضافه برای هیچ ملودی‌ای وجود ندارد و تک تک آنها در جای خود و به شکلی کاملا هوشمندانه نشسته‌اند.
ملودی‌ها جنس جنگ و دشمنی نیستند و بوی باروت و خون نمی‌دهند، بلکه لحظه به لحظه مخاطب را به این باور می‌رسانند که از همان ابتدا حضور پررنگی در زندگی و جای جای آن داشته و با آنها زندگی می‌کنند. نصری که سبک‌های مختلف موسیقی را در جدایی مردم از یکدیگر مؤثر می‌داند، با علم به این موضوع در سازبندی اثرش دقت فراوان داشته و سعی دارد ضمن پایبندی به موسیقی وطنی و انتخاب سازهای دنیای عرب برای متن، موسیقی‌ای در حد و اندازه و معیارهای جهانی بسازد؛ جهانی، جسور و جذاب!

نزدیک شدن به مردم با موسیقی

با توجه به این‌که از طرفی سکانس‌هایی وجود دارد که خود جهانی متفاوت از موسیقی رضوان نصری را به دنیای تصویر معرفی می‌کند، می‌توان موسیقی مجموعه حبیب را موسیقی خوب دانست که موسیقی ‌تماشاگر را راضی می‌کند. در واقع او الگوی خاصی ندارد که آن را برای ساخته‌هایش به کار گیرد بلکه برای تک‌تک موسیقی‌هایی که تالیف می‌کند، از متن وام و الگو می‌گیرد و به همین دلیل با تمام اجزای دیگر به‌خصوص با بزرگ‌ترین و پراهمیت‌ترین عضو خانواده که همان مخاطب است، ارتباط صمیمی و حسی برقرار می‌کند، بی‌آن‌که خود را بر کسی یا چیزی تحمیل کند.

رضوان نصری، معروف است که به واسطه ساخته‌های موسیقایی خود به مردم نزدیک شده، چراکه موسیقی متن ابعاد هنری فراتر از وضعیت دراماتیک را به سمت یک اثر هنری یکپارچه می‌گیرد که قادر است سال‌ها در وجدان مردم باقی بماند. شاید دلبستگی معروفی که او به دمشق دارد و به این دلبستگی شهره است، موجب شده تا موسیقی متن حبیب نیز بوی موسیقی شرقی بدهد. از آنجا هم که داستان این سریال در سوریه اتفاق می‌افتد، واقعا چه کسی بهتر از او می‌توانست برای تصاویر پر از تضاد و شور هیجان و پر حس این سریال موسیقی بسازد؟

او درباره علاقه خود به دمشق با افتخار گفته است: «خرد من که در زندگی موسیقایی‌ام دنبال می‌کنم، این که عرب هستم و شرق را دوست دارم، بنابراین هر قدر هم که جمله‌ام عجیب باشد، آن را به اصالت خود برمی‌گردانم.»این‌که او واداشته شد به جای این‌که برای خواننده‌ها آهنگسازی کند به موسیقی متن پناه بیاورد این بوده که او موسیقی متن را یک اثر هنری می‌داند به دور از امتیازاتی که موسیقی پاپ و ... دارد. او بازاری کار کردن را دوست ندارد و به همین دلیل است که موسیقی متن‌هایی که می‌نویسد عموما به اثری فاخر تبدیل می‌شود، چون به دور از خلق و خوی بازار و مخاطبان و کنترل شرکت‌های تولید دست به ساختن موسیقی می‌زند.حبیب، ملودی‌هایی دارد که نه‌فقط مخاطب که سازنده اثر نیز با آنها زندگی کرده است و اگر کسی دنباله‌روی موسیقی متن باشد با اولین شنود امضای این سازنده را پای موسیقی درک می‌کند.نصری همان‌طور که دوست دارد و بارها گفته، موسیقی متن این اثر را نیز در سطح هنری بالایی ساخته است تا علاوه بر ارزش فرهنگی‌ای که دارد، ماندگار هم بشود.مخاطبی که حبیب را تماشا می‌کند از دل داستان به موسیقی‌ای دست می‌یابد که از عمق تفکرات نویسنده بیرون زده است. یعنی آهنگساز مانند یک دانای کل بر تمام تفکرات نویسنده احاطه و تسلط داشته است و به‌خوبی توانسته بار معنایی تصاویر را با ملودی‌های شرقی توأم با فرهنگ موسیقایی عمیق و حس موسیقایی ظریف خود هماهنگ و همراه کند.

درباره «حبیب» و آهنگسازش

حبیب، مجموعه‌ای‌ تلویزیونی به کارگردانی جود سعید و تهیه‌کنندگی فرزاد هوشیار پارسیان، محصول مشترک ایران و سوریه است. این سریال روایتی متفاوت از سرگذشت مردم سوریه در روزهای ابتدایی پیدایش داعش و حضور مستشاری و اطلاعاتی جمهوری اسلامی در سوریه است. این سریال ۲۶قسمتی یکشنبه ۳۰بهمن۱۴۰۱ از شبکه دوی سیما به نمایش در آمد.رضوان نصری هم از سنین بسیار پایین به موسیقی علاقه‌مند شد و به واسطه این علاقه‌مندی با پشتکاری که داشت با این هنر خو گرفت و از ۱۲سالگی شروع به یادگیری سازهای موسیقی کرد. او از سال ۱۹۹۳ با کارگردانی فیلم «نبیل المله» در فیلم کوتاه (فلش) با بازی بسام کوسا، سپس با کارگردان هشام شارباتجی در سریال «خانواده‌های ستاره » (۶ ، ۷ و ۸) شروع به آهنگسازی حرفه‌ای موسیقی متن کرد.او همچنین برنده جایزه بهترین موسیقی متن جشنواره بحرین در سال ۲۰۰۱ برای فیلم «باغ مرگ» به کارگردانی ناجی تومی شد. نصری تا کنون با هنرمندان بزرگی برای درام‌های مهم و آثار تلویزیونی همکاری کرده است. وی همچنین با خوانندگان بزرگ سوری همکاری داشته که از این میان می‌توان به اصاله مصطفی حاتم نصری در کنار اشعاری از نزار قبانی اشاره کرد.

روزنامه جام جم