جشنواره چهل‌ویکم؛ پیش‌بینی‌ها و رخدادها

امسال، رقابت وسیع‌تری در اختیار نسل جوان سینمای ایران به‌ویژه در عرصه کارگردانی و فیلمنامه‌نویسی قرار گرفت و اغلب تهیه‌‌کنندگان دولتی ترجیح دادند امکانات‌ خود را در اختیار این نسل قرار دهند. نتیجه‌اش هم نمایش تعداد زیادی فیلم اولی و دومی در جشنواره چهل‌ویکم بود که تعدادی از آنها هم توانستند جوایز اصلی جشنواره را از آن خود کنند و پدیدآورندگان آنهایی هم که جایزه نگرفتند ــ و در صدر همه آنها «جنگل‌پرتقال» ــ توانستند توانایی‌های خود را به‌خصوص در عرصه کارگردانی اثبات کنند. تا اینجای کار صرف حضور فیلمسا‌زان جوان، نویدبخش آینده‌ای پر امید برای سینمای ایران بود اما نکته مهم این است که آیا این استعدادهای اثبات شده، می‌توانند در شرایط دشوار این روزهای سینمای ایران به حیات هنری خود در این عرصه ادامه دهند؟ بررسی کارنامه فیلمسازی آنها در سال‌های آینده، می‌تواند به این پرسش مهم پاسخ دهد. به‌لحاظ ژانری هم پیش‌بینی می‌شد که سینمای دفاع‌مقدس امسال جایگاه ویژه‌ای بین مخاطبان و برگزیدگان داشته باشد که خوشبختانه این اتفاق هم افتاد و سوای «سینما متروپل» که توانست عنوان بهترین فیلم جشنواره را از آن خود کند، بقیه فیلم‌های دفاع مقدسی جشنواره امسال هم توانستند با تکیه بر فیلمنامه و ساختار حرفه‌ای‌شان، نظر منتقدان و مخاطبان عام سینمای ایران را جلب کند. البته در این بین استثنایی به نام «های‌پاور» هم وجود داشت که به هیچ‌عنوان تناسبی با کیفیت دیگر آثار دفاع‌مقدس جشنواره امسال نداشت و باید از هیات محترم انتخاب جشنواره پرسید که آیا صرف مرتبط بودن مضمون یک اثر با موضوع دفاع مقدس، می‌تواند مجوز حضور یک فیلم ضعیف و آشفته در بین آثار بخش مسابقه جشنواره‌ای با قدمت چند دهه‌ای باشد؟ سینمای دفاع‌مقدس در جشنواره امسال توانست توانایی‌های فنی و هنری فعالان این عرصه را به نمایش بگذارد و ثابت کند این ژانرمهم سینمای ایران در صورتی که روی استعدادهایش سرمایه‌گذاری کند و حمایت‌های دولتی از تولیدات با کیفیت آن هم ادامه یابد، می‌تواند بار دیگر جایگاه از دست رفته‌اش را در سال‌های اخیر باز یابد. البته فراموش نکنیم که تهیه‌کنندگان بخش خصوصی هم در این عرصه می‌توانند فعال باشند. به این شرط که لااقل به‌لحاظ لجستیکی و امکانات نظامی از حمایت‌های دولتی بهره بگیرند. البته در فیلم‌های جنگی شرکت‌کننده در جشنواره امسال به‌کارگیری جلوه‌های ویژه رایانه‌ای به‌جای ایجاد انفجارهای واقعی، سهم چشمگیری در عرصه جلوه‌های ویژه بصری و میدانی داشت که همین امر به کاهش هزینه تولید فیلم‌های جنگی منجر شده بود ولی از نظر کیفی، جلوه‌های ویژه رایانه‌ای در سینمای دفاع‌مقدس هنوز نیازمند تلاش بیشتر فعالان این عرصه برای بالا بردن کیفیت کارهای‌شان است، چراکه جلوه‌های ویژه ضعیف بصری در برخی از فیلم‌های جنگی جشنواره امسال، می‌تواند باعث سلب اعتماد مخاطب و قطع ارتباط او با شاکله اصلی اثر شود. سهم سینمای‌تجربی و متفاوت در جشنواره امسال نسبت به سال‌های گذشته کمتر و محدودتر بود ولی نمایش آثاری همچون جنگل پرتقال و «آه سرد» نشان داد که این سینما همچنان مجالی برای نفس کشیدن دارد به شرط آن‌که در جشنواره‌ای با ویژگی‌های فجر مورد توجه قرار گرفته و به‌ویژه در عرصه داوری بتواند پاسخ مناسبی دریافت کند. متاسفانه کیفیت داوری در جشنواره امسال با اما و اگرهای بسیاری همراه شد و جایزه باران اختتامیه نتوانست نظر مخاطبانی از طیف‌های گوناگون را جلب کند. خطاهای آشکار و بدون پاسخی همچون نادیده گرفتن بازی درخشان و مؤثر بابک حمیدیان در فیلم کمتر قدر دیده «غریب» یا جایزه نگرفتن جنگل پرتقال که به تایید بسیاری از منتقدان، بهترین فیلم اول جشنواره امسال بود و در عین حال یکی از چند فیلم مهم بخش سودای سیمرغ جشنواره هم به شمار می‌آمد، نشان داد که داوران جشنواره امسال در مجالی اندک با در نظر گرفتن ملاحظاتی به تقسیم جوایز پرداخته و به‌ویژه در عرصه بازیگری نقش اول زن و مرد نتوانستند نظر واقعی خود را با قاطعیت اعلام کنند.

روزنامه جام جم