قدرت‌های جدید علیه نظم ناعادلانه جهانی

ضمن این‌که چین از آن میزان هوشمندی برخوردار است که ظرفیت‌ها و پتانسیل بازیگر مهمی مثل جمهوری اسلامی ایران را در منطقه استراتژیک خاورمیانه از دست ندهد. البته در مقابل هم تهران سعی دارد با سفر رئیسی به چین و نزدیک‌شدن به پکن و همچنین مسکو نوعی نگرانی و فشار را در طرف غربی برای تعدیل سیاست‌های ضدایرانی خود ایجاد کند. یک برنامه حساب‌شده و همه‌جانبه.

علائم زیادی وجود دارد مبنی بر این که نظم کنونی جهان در حال تغییر است و نظم جدیدی بر جهان حاکم خواهدشد و آمریکا در این نظم جدید منزوی خواهدبود.

این بخشی از مهم‌ترین سخنان رهبر انقلاب در تبیین هندسه جدید نظم جهانی بود که تحلیل‌های زیادی را به دنبال داشت و نقشه آینده نظام بین‌الملل را اتود زد.

اگر تا پیش از این، نظم‌ جهانی با هژمونی آمریکا و استعمارگران کهنه‌کاری همچون تروئیکای اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان رقم می‌خورد، عصر جدید متاثر از تعامل راهبردی سه قدرت روسیه، چین و ایران در ابعاد مختلف است؛ قدرت‌هایی که نزدیکی آنها در سال‌های اخیر و در تقابل با تحریم‌ های غرب، به چالشی بنیادین برای نظام سلطه تبدیل شده‌است و ظهور تروئیکای ایران، روسیه و چین نشانه‌هایی از چالش نقش استعمارگران قدیمی است که در دوران فعلی، نظم جهان را وارد مرحله گذار به یک نظم نوین کرده‌است. نظام سلطه به رهبری آمریکا همواره تلاش کرده این‌گونه القا کند همه‌ راه‌های پیشرفت و توسعه به لیبرال‌دموکراسی ختم می‌شود؛ اما امروز کشورهای زیادی از جمله چین، روسیه، ایران و دیگر کشورهای مستقل دنیا این ادعا را زیر سؤال برده و ثابت کرده‌اند دنیای تک‌قطبی دیگر جایی در نظام بین‌الملل ندارد و حالا انزوای آمریکا در تغییر هندسه توسط کشورهای مستقل مورد توجه قرار گرفته‌است.

در پکن چه گذشت؟

آیین استقبال رسمی شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین از سیدابراهیم رئیسی صبح دیروز در ساختمان کنگره ملی خلق چین برگزار شد و هنگام ورود رئیسی به ساختمان کنگره، مارش خوشامدگویی توسط سه نفر از اعضای گارد احترام نواخته شد و به افتخار رئیس‌جمهور ایران و هیات عالی‌رتبه همراه ۲۱ گلوله توپ هم شلیک گردید. بعد از قرارگرفتن رئیسی و شی جین پینگ، روسای‌جمهور ایران و چین در جایگاه رسمی، سرود ملی دو کشور نواخته شد و سپس از یگان تشریفات حاضر در مراسم سان دیدند. پس از گرفتن عکس یادگاری روسای‌جمهور ایران و چین، مذاکرات دوجانبه هیات‌های عالی‌رتبه دو کشور برگزار شد و پس از این نشست اسناد مهم همکاری‌های دوجانبه میان ایران و چین در حضور روسای‌جمهور به امضای مقامات دو کشور رسید.

سیدابراهیم رئیسی در دهمین سفر خارجی خود در ۱۸ ماه اخیر بامداد سه‌شنبه به وقت تهران وارد پکن، پایتخت چین و دومین شهر بزرگ این کشور شد؛ سفری که هدف اصلی‌اش اقتصادی، سیاسی و راهبردی بوده است.

از سوی دیگر معاون‌سیاسی دفتر رئیس‌جمهور، سفر رئیس‌جمهور را نخستین سفر دولتی به چین در دو دهه گذشته عنوان کرد و گفت که این سفر با آداب کامل تشریفات انجام می‌شود که نشان از توجه میزبان است. محمد جمشیدی راهبرد دولت جمهوری اسلامی را سیاست همگرایی اقتصادی با تمرکز بر حوزه آسیا عنوان کرد که مورد توجه ویژه جدی است. این دیدار در حالی انجام شد که تهران و پکن گام‌های بلندی برای اجرای برنامه جامع مشترک ۲۵ساله ایران و چین برداشته‌اند و سطح مناسبات سیاسی و اقتصادی دو کشور در عالی‌ترین سطوح قرار دارد. ضمن این‌که چین بزرگ‌ترین شریک تجاری جمهوری اسلامی ایران به‌شمار می‌رود و براساس آمار ۱۰ماهه گمرک ایران، این کشور با ۱۲میلیارد و ۶۰۰میلیون دلار مقصد اصلی صادرات ایران بوده و در مقابل کشورمان در این مدت ۱۲میلیارد و ۷۰۰میلیون دلار واردات از چین داشته است.

در واقع چین یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری جمهوری اسلامی ایران بر اساس آمار گمرک ایران است، ضمن این‌که ایران عضو سازمان همکاری شانگهای و در آینده بریکس است و مراحل نهایی ورود ایران به سازمان همکاری شانگهای هم به تازگی تکمیل شده‌است؛ تهران در آینده‌ای نه چندان دور به عضویت بریکس درخواهد آمد و شی‌جین‌پینگ در آخرین نشست سران کشورهای بریکس از ورود ایران هم حمایت کرده‌بود. البته امتیاز مهم دیگر این است که موقعیت منحصر به فرد در جغرافیای سیاسی و اقتصادی ایران آن را به شریکی قابل اعتماد برای پیوستن به بریکس تبدیل می‌کند.

از این طرف هم ایران آماده است از همه امکانات خود از جمله ذخایر بزرگ منابع انرژی، شبکه‌های ترانزیتی ارزان و دستاوردهای علمی را با اعضای بریکس به اشتراک گذارد و در مقابل فعال‌شدن سامانه خنثی‌سازی تحریم‌ها، تجارت و انتقال فناوری مفید را داشته‌باشد. هرچند اولین مسأله‌ای که در ارتباط با مناسبات اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و چین به ذهن می‌رسد سند ۲۵ساله، فروش نفت، واردات و صادرات است اما در حقیقت فراتر از همه این محورها، به چالش کشیدن تسلط دلار و کنار زدن آن از روابط تجاری و مالی دو کشور است که اهمیتی راهبردی دارد.

پیش از سفر رئیس‌جمهور به این کشور، در ۲۲ آذر امسال نشست «همکاری‌های جامع ایران و چین» با حضور معاون اول رئیس‌جمهور ایران و معاون نخست‌وزیر چین در مجموعه فرهنگی ــ تاریخی سعدآباد برگزار شد که محور اصلی آن هم راهکار افزایش روند اجرای برنامه همکاری جامع ۲۵ساله ایران و چین بود. وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران در آن نشست گفته بود که ۱۶ تفاهم در نشست مشترک بین مقامات عالی دو کشور در حوزه ایران و چین نهایی و قرار شده است اقدامات اجرایی آن ‌هم در حوزه انرژی، سرمایه‌گذاری مشترک و تعاملات مالی و ارزی و بانکی بین دو کشور و هم در طرح‌های استراتژیکی در حوزه ترانزیت و زیرساختی در دستورکار جزئیات آن قرار گیرد تا در دیدار بعدی رئیسان‌جمهور دو کشور به تصویب برسد.

جزئیات 20 تفاهم‌نامه‌‌‌‌‌ ایران و چین

انعقاد 20 تفاهم‌نامه اقتصادی با چین یکی از اصلی‌ترین‌ ابعاد سفر رئیس‌جمهور و اعضای هیات‌دولت به کشور چین به‌عنوان یکی از قدرت‌های بزرگ اقتصادی جهان بوده است به‌طوری‌که این 20 تفاهم‌نامه در حوزه‌های انرژی و مالی ــ پولی امضا شد و توافقاتی هم در زمینه حمل‌ونقل به‌خصوص حمل‌ونقل ریلی با ارزش حدود 12میلیارد دلار منعقد شد که شامل پروژه‌هایی مثل برقی‌کردن قطار سریع‌السیر تهران ــ مشهد و سرمایه‌گذاری در شهر فرودگاهی امام‌خمینی(ره) بود. سرمایه‌گذاری در بخش خودروسازی کشورمان و همچنین سرمایه‌گذاری و انجام توافقات در حوزه کشاورزی از دیگر محو‌رهای تفاهم‌نامه‌های ایران و چین است و بر این اساس در ‌حوزه ارتباطات تفاهم‌نامه‌ای بین ایران و چین امضا شد و برای سرمایه‌گذاری در سواحل مکران و حوزه انرژی و خرید نفت ایران هم توافقاتی صورت گرفت.

تاثیرات اجرای سند جامع 25 ساله

سید‌ابراهیم رئیسی در دیدار با شی‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین با تاکید بر ضرورت گسترش مناسبات دو کشور در زمینه‌های مختلف اقتصادی، تجاری، علمی، فناوری و فرهنگی، اجرای سند جامع مشارکت راهبردی میان ایران و چین را اقدامی مهم در جهت تثبیت صلح و ثبات در منطقه دانست. وی تاکید کرد: با وجود مخالفت دشمنان جمهوری اسلامی ایران و چین، با تحکیم و گسترش روابط دو کشور، این روابط با مدیریت مطلوب طرفین گام‌های بلندی را طی کرده‌است.

حجت‌الاسلام رئیسی در ادامه با استقبال از تاکید رئیس‌جمهور چین بر احترام به تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران و همچنین مقابله با یکجانبه‌گرایی در نظام بین‌الملل، بر لزوم مقابله با دخالت بیگانگان در نقاط مختلف جهان تاکید کرد. وی همچنین با قدردانی از نقش مثبت و سازنده چین در گفت‌وگوهای رفع تحریم، به پیمان‌شکنی آمریکایی‌ها و بدعهدی کشورهای اروپایی در عمل به تعهدات اشاره کرد و گفت: غربی‌ها یک بار دیگر در مورد جمهوری اسلامی ایران گرفتار محاسبه غلط شدند، غافل از این‌که ایران اسلامی و ملت رشید آن بالنده‌تر و مطمئن‌تر از هر زمان دیگری در مسیر توسعه و پیشرفت قرار دارند.

همچنین شی‌جین‌پینگ نیز گفت قاطعانه معتقد به توسعه روابط با ایران است و از اعلام آمادگی دولت چین برای حمایت از شرکت‌هایی که تمایل به سرمایه‌گذاری در ایران دارند، خبرداد.

ایران و چین، دوستان دوران سخت

سیدابراهیم رئیسی در دیدار لی که چیانگ، نخست‌وزیر چین سند جامع مشارکت راهبردی میان جمهوری اسلامی ایران و چین را نمادی از اراده دو کشور برای توسعه روابط دانست و بر ضرورت تلاش دو کشور برای اجرای کامل آن تاکید کرد. رئیس‌جمهور در ادامه با اشاره به پیشینه همکاری‌های تاریخی و ارزشمند دو تمدن بزرگ ایران و چین و همچنین توافقات مهم دو کشور در زمینه‌های مختلف اقتصادی و تجاری، بر گسترش هرچه‌بیشتر روابط ایران و چین تاکید کرد. وی با مهم دانستن رویکرد چندجانبه‌گرایی به‌عنوان محور مشترک در مواضع بین‌المللی دو کشور، بر اهمیت تقویت همکاری‌های ایران و چین در سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای تاکید کرد.

همچنین رئیس‌جمهور در دیدار لی جان شو، رئیس کنگره ملی خلق چین، ایران و چین را دوستان دوران سخت توصیف و از حمایت‌های سازنده کنگره ملی خلق چین در جهت گسترش همکاری‌های دو کشور قدردانی کرد. رئیس‌جمهور در این دیدار با تاکید بر اهمیت نقش همکاری‌های پارلمانی بر روند توسعه همکاری‌های دوجانبه، از حمایت‌های سازنده کنگره ملی خلق چین در جهت پیشبرد روابط راهبردی ایران و چین قدردانی کرد. رئیسی در این دیدار با اشاره به سطح مناسب روابط دوستانه و قرابت‌های تاریخی دو کشور، از ایران و چین به‌عنوان دوستان دوران سخت یاد و بر استمرار و تقویت مشارکت جامع راهبردی ایران و چین تاکید کرد. در این دیدار ضرورت استفاده از ظرفیت سازوکارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مورد تاکید قرار گرفت. در ادامه این دیدار همچنین با اشاره به دستاوردهای کنگره ملی خلق چین در تهیه و تصویب طرح‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای چین، بر تبادل تجربه در این زمینه تاکید شد.

همکاری با ایران را در هر شرایطی حفظ می‌کنیم

شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین در ملاقات با سیدابراهیم رئیسی همتای ایرانی خود به‌صراحت تاکید کرد: صرف‌نظر از هرگونه تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، چین دوستی و همکاری خود با ایران را به‌طور استوار و تزلزل‌ناپذیر حفظ خواهد کرد. همچنین وانگ ونبین، سخنگوی وزارت‌خارجه چین همزمان با سفر سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران به چین پیشرفت روابط دو کشور را سازنده خواند و گفت روابط دوجانبه این دو کشور علیه هیچ کشور ثالثی نیست. این سخنگو توسعه و پیشرفت روابط دوستانه میان چین و ایران را سازنده و به نفع مردم دو کشور و ثبات در خاورمیانه‌خواند.

فواید همکاری‌های ایران و چین

با توجه به سیاست توسعه صلح‌آمیز و امکانات مالی و فناوری چین از یک طرف و منابع طبیعی و موقعیت جغرافیایی ایران از طرف دیگر دو کشور می‌توانند از فعالیت‌های اقتصادی مشترک با هم بهره‌مند شوند. ایران می‌تواند از توانمندی‌های مالی چین مانند پشتوانه ارزی که مبلغ 1277.3 هزارمیلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ است و همچنین از پس‌انداز ملی چین که نزدیک ۴۶درصد تولید ناخالص آن کشور یا مبلغ 27.52 تریلیون یوآن (۱۱.8 تریلیون دلار) در سال ۲۰۲۱ بود و همچنین از فناوری پیشرفته چین در سیستم‌های تــرابــری و سـاخـتـمـان‌سـازی اسـتـفـاده کند.

از طـرف دیگر چین می‌تواند از منابع نفت‌وگـاز، سنگ‌آهن و سایر فلزات و منابع معدنی و همچنین موقعیت جغرافیایی ایــران برای حمل‌و‌نقل کالا در چهارچوب ابتکار «کمربند و جاده» بهره‌مند شود. علاوه‌برآن، همان‌طوری که کشور چین در دهه ۱۹۵۰ طی همکاری با اتحاد جماهیر شوروی سابق توانست دسـتـاوردهـای چشمگیر اقتصادی و فناوری از طریق سرمایه‌گذاری‌های وسیع در صنایع سنگین به دست آورد، ایران می‌تواند طی همکاری اقتصادی با چین صنایع‌وفناوری در ایران را توسعه دهد.

به‌طـور مشخص ایران می‌تواند با دریافت وام از بانک‌های چینی مانند «بانک توسعه چین»، «بانک صــادرات و واردات چین» و «بـانـک سـرمـایـه‌گـذاری در زیرساخت‌های آسیایی» که در دهه گذشته امکانات مالی بالایی در اختیار کشورهای درحال‌توسعه قرار داده و سرمایه‌گذاری‌های زیـادی در آن کشورها داشته‌اند از خطرپذیری بحران‌ها و نوسانات مالی که به‌کرات در بازارهای پول و سرمایه کشورهای غربی مشاهده شده پرهیز کند.