دیپلماسی در خدمت قدرت سازی اقتصادی

درواقع چین به عنوان یک قدرت جهانی و ایران هم مهم‌ترین قدرت منطقه‌ای در غرب آسیا و پازل مهمی از ساخت جدید در عرصه نظم بین‌الملل است. البته در سال‌های گذشته چین خود را به عنوان یک بازیگر مهم در عرصه اقتصاد جهان معرفی کرده و رقابت شکل‌گرفته میان چین و آمریکا براساس استراتژی جدید چین، در نهایت منجر به نظم نوین مالی در جهان خواهد شد.

باوجود چنین رویکردی که چین به دنبال پایان سازوکار نفت-دلار در جهان و پایان امتیازهای ویژه آمریکاست، رابطه جدیدی بین ایران و چین در حال شکل‌گیری است که با سفر روز گذشته سیدابراهیم رئیسی به پکن، روابط دو کشور وارد فاز بسیار مهم تعاملی و عملیاتی براساس قرارداد ۲۵ ساله شده است.

سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کشورمان در پاسخ به دعوت رسمی شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین که شهریور امسال و در حاشیه سازمان همکاری شانگهای در سمرقند صورت گرفت، دیروز در صدر هیاتی بلندپایه برای دیدار رسمی سه‌روزه عازم پکن پایتخت چین شد. رئیس‌جمهور کشورمان نخستین مهمان ارشد رئیس‌جمهور چین در سال نو چینی خواهد بود که پس از استقبال رسمی همتای خود، دیداری خصوصی با شی جین پینگ هم خواهد داشت.

دیدار رئیس‌جمهور با رهبر انقلاب البته دیروز رئیس‌جمهور کشورمان در آستانه سفر به چین با رهبر معظم انقلاب هم دیدار و گزارشی از برنامه‌های کاری این سفر و جلسات و ملاقات‌های درنظر گرفته شده بیان کرد. رهبر معظم انقلاب هم با ابراز خرسندی از برنامه‌ریزی‌های انجام‌گرفته، برای رئیس‌جمهور آرزوی موفقیت کردند.

از تقلیلگرایی به سوی توازن‌ گرایی

قبل از این‌که جزئیات این سفر مهم را مرور کنیم، خوب است ابتدا به بررسی منظومه روابط دو کشور و اتمسفری که این سفر در آن انجام شده، بپردازیم. دولت سیزدهم با تغییر ریل‌گذاری در سیاست خارجی از تقلیل‌گرایی به سوی توازن‌گرایی حرکت کرده تا به جای تمرکز صرف به آمریکا و اروپا، مجموعه متنوعی از ظرفیت‌های دیپلماتیک را برای تامین منافع اقتصادی کشور فعال کند.

در این شرایط اجرای سیاست همسایگی، اولویتدهی برای همکاری و تجارت با همسایه‌ها و کشورهایی مثل روسیه، چین، هند، کشورهای آفریقایی، آسیایی، آمریکای‌لاتین و آمریکای‌مرکزی در مرکزیت این دیپلماسی جدید قرار گرفته است. اما سیاست منطقه‌گرایی، استفاده از ظرفیت نهادهای منطقهای مثل سازمان همکاری شانگهای و احیای ظرفیت ترانزیتی کریدورهای ‌شمال به جنوب و غرب به شرق چطور باید عملیاتی و اجرا می‌شد؟ بعد از این تغییر فاز اقدامات، دولت سیزدهم برای گسترش دایره دیپلماسی اقتصادی و پیشبرد راهبرد ارتباط با منطقه حرف اول را در ارتباط با این کشورهای هدف زده است اما در عین حال باید توجه داشت که چین بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران و مهم‌ترین کشور تعاملی در دهه تحریم ایران بوده که همچنان هم این روابط ادامه دارد. بنابراین سفر رئیس‌جمهور کشورمان به چین با این چشم‌انداز، نقطه عطف جدیدی در روابط دوجانبه ایران و چین به عنوان دو کشور مهم و دو بازیگر در منطقه و سطح بین‌المللی است و نکته بسیار کلیدی دیگر این است که این سفر فرصت خوبی برای تسریع اجرای سند همکاری ۲۵ ساله دو کشور در زمینه‌های گوناگون است.

رابطه تجاری تهران - پکن

اما چرا چین تا این حد در دوره تحریمی و پساتحریمی، کشور مهمی محسوب می‌شود؟ احتمالا شما هم می‌دانید در حال حاضر رشد سریع بزرگ‌ترین کشور در حال‌ توسعه جهان، یعنی چین، یکی از موضوعات با اهمیت اقتصادی و سیاسی محسوب می‌شود به‌طوری‌که نرخ بالای توسعه اقتصادی چین براساس یک مدل توسعه طراحی شده است که شامل ترکیبی از نوسازی سازمان‌‌های اقتصادی و تنظیم مقررات دولتی با نئولیبرالیزه شدن تدریجی و کنترل شده است که در اجرای آن شرکت‌های بین‌المللی خارجی نقش اصلی را ایفا می‌کنند. چین در نتیجه اجرای یک مدل موفق مبتنی بر ترکیب‌ کردن نقش‌های عمومی و خصوصی و تکیه بر سرمایه‌گذاری، توانست مسیر دستیابی به رشد از طریق ادغام اقتصادی در بازار جهانی را توسعه دهد. از سوی دیگر هدف نهایی سیاست اقتصادی چین، کاملا مشهود است. کشور چشم‌بادامی‌های شرق دور صرفا به‌دنبال غلبه بر سازوکار پولی مبتنی بر نفت - دلار کنونی نیست؛ بلکه به دنبال موقعیتی بانفوذ در نظم پولی آینده جهانی است. با این نگاه بلندمدت و راهبردی، قطعا در سال ۲۰۵۰ قدرت اول اقتصادی جهان چین خواهد بود که عضو موثری هم در سازمان همکاری شانگهای است، همان سازمانی که ایران در دوره فعلی به عضویت آن درآمده و این امر در رشد اقتصادی کشور بسیار موثر است.

رابطه با پکن تاثیری چشمگیر بر توسعه تجارت دارد

همچنین احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد درباره اهمیت این سفر و دیدار اعلام کرد افزایش روابط تجاری با چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ دنیا و اولین شریک تجاری کشورمان، تاثیر چشمگیری بر توسعه تجارت کشور خواهد داشت. همان‌طور که تا امروز تاثیر گذار بوده است، به طوری که سال ۱۳۹۹ ایران ۹ میلیارد دلار صادرات به چین داشته و حدودا ۱۲ میلیارد دلارهم واردات که این عدد در سال ۱۴۰۰ تبدیل به ۱۴ و ۰.۲میلیارد دلار صادرات به مقصد اول صادراتی خود یعنی چین شد که می‌توان گفت نسبت به سال قبل ۵۸ درصد رشد داشته که می‌توان گفت تجارت ایران و چین برخلاف گذشته بیشتر بر دوش اقتصاد غیرنفتی سوار بوده است.

گسترش همکاری‌های اقتصادی

سخنگوی وزارت خارجه هم در نشست خبری با اشاره به امضای برنامه جامع همکاری‌های بلندمدت ۲۵ ساله ایران و چین گفت: سفر رئیس‌جمهور زمینه مناسب را برای گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری ایران و چین فراهم می‌کند که اولویت دو کشور است. کنعانی با تشریح ابعاد سیاسی این سفر اظهار کرد: این سفر از منظر سیاسی حائز اهمیت ویژه بوده و نشانگر وجود فضای بسیار مناسب سیاسی در مناسبات دو کشور است و بر وجود عالی‌ترین اراده سیاسی نزد رهبران دو کشور برای گسترش مناسبات دوجانبه در حوزه‌های مورد علاقه و منافع مشترک تاکید دارد.

وی افزود: سفر آقای رئیسی به چین می‌تواند یک جهش مناسبی را در اجرایی کردن برنامه‌ها و طرح‌های پیش‌بینی‌شده و مندرج در برنامه جامع همکاری‌های بلندمدت دو کشور ایجاد کند. این برنامه به منزله نقشه راهی است که مسیر کلی و افق بلندمدت همکاری‌های دو کشور را ترسیم کرده که در این ارتباط توافقات متعددی هم خوشبختانه آماده‌شده که در دست نهایی شدن است و اسناد خوبی در چارچوب سفر رئیس‌جمهور میان دو کشور امضا خواهد شد، تجارت ایران و چین در ده‌ماهه امسال به بیش از ۲۵ میلیارد دلار رسید و پکن شریک اول تجاری ایران در سال جاری شد.

جزئیات سفر به چین

به‌هرحال پیگیری اهداف اقتصادی و مسائل سیاسی از مهم‌ترین محورهای سفر رئیس‌جمهور به چین است و آن‌طور که محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور هم اعلام کرده است، توافق در ارتباط با پروژه‌های ترانزیتی مهم، همکاری در حوزه انرژی و مذاکره در ارتباط با وضعیت همسایگان و منطقه غرب آسیا از برنامه‌های اصلی سفر به چین است.در این سفر که وزرای خارجه، اقتصاد، راه، نفت، کشاورزی، صمت، رئیس‌کل بانک مرکزی و علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد ایران، رئیس‌جمهور را همراهی می‌کنند، رئیس‌جمهور دیداری خصوصی با شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین خواهد داشت و هیأت‌های عالی‌رتبه اقتصادی و سیاسی دو کشور مذاکراتی را انجام داده و اسناد همکاری با حضور رؤسای جمهور امضا خواهد شد، به نظر می‌رسد چینی‌ها تدارک گسترده‌ای برای این سفر دیده‌اند.همچنین رئیس‌جمهور در نشست مشترک تجار و فعالان اقتصادی هم شرکت خواهد کرد و البته دیداری نیز با ایرانیان مقیم چین خواهد داشت، نشست و گفت‌وگو با اندیشمندان و فرهیختگان برتر چین هم از دیگر برنامه‌های سید ابراهیم رئیسی در پکن خواهد بود.

دست خالی عبری عربی

یک نکته بسیار مهم در ارتباط با فرامتن این سفر، دشمنی‌ها علیه عمیق شدن روابط ایران و چین است. در شرایطی که رژیم‌هایی مانند رژیم صهیونیستی و آل‌سعود به دنبال برقراری ارتباط و همکاری دوجانبه با چین هستند، مراودات این کشور با ایران را به بهانه نقض استقلال و فروش جزایر ایرانی به چین! شدیدا مورد هجمه رسانه‌ای قرار می‌دهند؛ چراکه دشمن هم به‌خوبی می‌داند حوزه‌های تعاملات اقتصادی چین و ایران بسیار گسترده و متنوع بوده و حوزه‌هایی از انرژی و نفت و صنعت تا دارو و ماهواره و صنایع نظامی را دربر می‌گیرد. بنابراین بعد از سفر رئیس‌جمهور به چین، باید منتظر گشایش‌های اقتصادی مطلوبی برای کشور باشیم.​