بهره‌برداری از نتایج پژوهش‌ها؛ کلید کاهش خسارات ناشی از زلزله

منطقه خوی و سلماس و به طور کلی آذربایجان غربی به سمت کشور آذربایجان، ترکیه و از پایین به سمت عراق پهنه‌ای لرزه‌خیز است و سوابق تاریخی بسیاری درباره زلزله در این منطقه وجود دارد. دکتر ناطقی‌الهی درباره گسل این زلزله به جام‌جم می‌گوید: «منطقه خوی و سلماس همیشه به عنوان منطقه‌ای خاص و پرخطر شناخته می‌شود و حساسیت ویژه‌ای روی این منطقه داریم. گسل‌های بسیاری در منطقه وجود دارد و در نزدیکی خوی و سلماس پراکندگی‌‌ و شاخه‌های فرعی زیادی از گسل اصلی آذربایجان غربی به‌وجود می‌آید.»
با توجه به شواهد تاریخی موجود از زلزله‌های این منطقه و همین‌طور زلزله دی ۱۴۰۱ در خوی، این سؤال به‌وجود می‌آید که پیش‌بینی زلزله قوی‌تر در بهمن امکان‌پذیر بوده یا نه؟ دکتر ناطقی‌‌الهی در این باره خاطرنشان می‌کند: «هیچ‌گاه نمی‌توان از زلزله‌ای نتیجه گرفت که زلزله بعدی رخ خواهد داد و عموما مدل‌هایی که برای محاسبات زلزله استفاده می‌شود براساس دوره بازگشت است؛ یعنی با فرضیاتی می‌توان گفت در ۱۰یا ۲۰سال آینده چه زلزله‌هایی رخ‌ خواهد داد. با این تفاسیر از قبل می‌دانستیم خوی ظرفیت زلزله بزرگی را دارد، اما امکان پیش‌بینی دقیق چنین زلزله‌هایی با توجه به علم موجود و فناوری‌های امروزی وجود ندارد. بنابراین نمی‌توان به صورت دقیق و در بازه زمانی کوتاه وقوع زلزله را پیش‌بینی کرد.»

خسارات و تخریب‌های زیادی بر اثر زلزله خوی گزارش شده است. به گفته دکتر ناطقی‌الهی وقوع زلزله بزرگ، حتی تا بزرگای ۶ و ۶.۵ در خوی و سلماس عجیب نیست؛ با وجود این، در منطقه مشکلات ساخت و ساز بسیاری وجود دارد. او در این رابطه به جام‌جم می‌گوید: «در اینجا نکته مهم بی‌توجهی به مقاوم‌سازی بافت شهری و به‌خصوص روستایی منطقه است. اگر نگاهی به تصاویر تخریب‌ ساختمان‌ها بیندازیم خواهیم دید مشابه با زلزله کردستان و کرمانشاه دیوارها از اسکلت ساختمان‌ها جدا شده و فروریخته است و به صورت کامل می‌توانیم درون ساختمان‌ها را ببینیم. به‌علاوه متاسفانه در دهه‌های اخیر به نماسازی توجه نشده و نما‌ها، سنگ‌ها و تزئینات بیرونی ساختمان به دلیل نداشتن استحکام فروریخته است. این روند نه‌تنها در این منطقه بلکه در تمام این بخش به سمت کردستان، کرمانشاه و خوزستان نیز ادامه دارد و بافت‌های روستایی به طور کامل و بخش‌هایی از بافت شهری ساخت و ساز ناامین دارند.»

دکتر ناطقی‌الهی درباره ارتباط این زلزله با گسل تبریز و احتمال فعالیت این گسل می‌گوید: «به طور کلی به‌ندرت اتفاق می‌افتد گسلی مانند گسل خوی بتواند انرژی لازم برای فعال کردن گسل تبریز را به‌وجود بیاورد. با این حال گسل تبریز همیشه گسلی فعال است و مستقل از زلزله خوی باید به آن توجه کرد.» دکتر ناطقی‌الهی درباره اهمیت برنامه‌ریزی برای پیشگیری از خسارات زلزله می‌افزاید: «توجه نکردن به یافته‌های علمی پژوهشگران با نبود برنامه‌ریزی و مدیریت بحران همراه می‌شود. من چهار ماه قبل در نقشه‌ای که تهیه‌ کرده‌ام، نشان دادم خوی ظرفیت بالایی برای زلزله دارد، بنابراین باید از قبل آماده می‌بودیم.» از ساعات ابتدایی پس از زلزله شایعاتی درباره ارتباط این زلزله با انفجارهای هسته‌ای و فعالیت‌های نظامی منتشر شده است. دکتر ناطقی‌الهی در این ارتباط توضیح می‌دهد: «هیچ فعالیت هسته‌ای و انفجاری نمی‌تواند گسلی را فعال کند و مهم‌تر این‌که ثبت نگاشت زلزله با ثبت نگاشت انفجار کاملا متفاوت است. ثبت زلزله شنبه شب کاملا شبیه ثبت یک زلزله است و هیچ شواهدی از ثبت انفجار وجود ندارد. لذا این نوع شایعات باید برطرف شود تا مردم نگرانی نداشته باشند.»

روزنامه جام جم