بانیان روزهای‌خاکستری

قانون هوای پاک با ۳۴ ماده در سال۱۳۹۶ در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده، وظایف و مسئولیت‎های ۲۳ نهاد هم به‌وضوح در آن مشخص شده است اما بخش قابل توجهی از آنها هنوز برای اجرایی کردن این وظایف اقدامی نکرده‎اند. شاخص آلودگی هوا در این روزها در استان‎های تهران، خراسان رضوی، مرکزی، اصفهان و خوزستان در وضعیت بسیار ناسالم قرار دارد اما در این میان کیفیت هوای تهران رکوردی بی‎سابقه را در هفت سال گذشته شکسته است. براساس اعلام وزارت بهداشت، سطح آلاینده دی‎اکسید‎گوگرد در روزهای ۲۲تا ۲۵ آذر۱۴۰۱ به سه تا پنج برابر همین بازه زمانی در هفت سال رسیده است. براساس گفته‎های سیدمحمدمهدی میرزایی‌قمی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در برنامه تلویزیونی تهران ۲۰ به نظر می‎رسد منبع این آلاینده به منابع غیرمتحرک و سوخت مصرفی آنها مربوط باشد. این در حالی است که وضعیت منابع متحرک و سوخت مصرفی آنها هم برخلاف قوانین و دستورهای زیست‌محیطی هنوز درگیر مشکلات قابل توجهی است.

استانداردهایی که در تولید نادیده گرفته می‎شود

از حیاتی‎ترین و ابتدایی‌ترین نکات در تولید وسایل نقلیه در دنیا، اطمینان پیدا کردن از شرایط استاندارد در زمان تولید است. به همین خاطر است که بسیاری از کشورها برخلاف پیشرفت‎هایی که در زمینه‎های علمی و فناوری دارند به ورطه تولید خودرو وارد نمی‎شوند اما وقتی کشوری توانایی علمی و فناوری خود را در حدی می‎بیند که دست به تولید خودروی بومی می‎زند، قطعا باید بتواند استانداردهای لازم در حوزه آلایندگی مجاز را اجرایی کند. سازمان‏های حفاظت از محیط‌زیست در کشورهای مختلف مسئول تعیین و اجرای این استانداردهای لازم در زمان تولید خودروها هستند. در کشور ما حداقل استانداردها درباره آلایندگی مجاز برای خودروهای بنزینی یورو۵، خودروهای دیزلی یورو۴ به همراه فیلتر ذرات یا EEV (استاندارد آلایندگی برای ذرات جامد و نیتروژن دی‌اکسید) و موتور سیکلت‌ها یورو ۴ است. بر اساس قانون هوای پاک که در سال ۹۶ تکمیل شد قرار بود که از سال ۱۴۰۱ حداقل استانداردها برای خودروها یورو۶ و موتورسیکلت‎ها یورو۵ تعیین شود اما با تصمیم دولت سیزدهم این الزامات لغو شد. این مسأله برای تولید خودروهایی که در حال حاضر در ایران ساخته می‎شوند بسیار مهم است چون به طور مستقیم در آلودگی هوا نقش دارد و اگر مسائلی مثل تورم اقتصادی امکان اجرای این الزامات اولیه تولید خودروی داخلی را به مسئولان قانون‏گذار و تولیدکنندگان نمی‎دهد، باید در سیاستگذاری تولید خودرو تجدید نظر کرد. وقتی صنعت خودروسازی در جهان را بررسی می‏کنیم به‌وضوح می‌بینیم که وسایل نقلیه دیزلی و بنزینی جای خود را به خودروهای برقی می‎دهد، این درحالی است که تولید زیرساخت‎های لازم برای تولید و شارژ چنین خودروهایی در ایران هنوز مراحل اولیه خود را سپری می‎کند.

وظایف شهرداری‎ها در کاهش آلودگی

شهرداری‎ کلانشهرها مکلف‌اند تا اتمام برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه، دست‎کم ۲۰ درصد از معابر اصلی داخل شهر را به سامانه‎های سنجش از دور میزان آلایندگی وسایل نقلیه، مجهز کنند. منابع مالی مورد نیاز برای این موضوع از محل عوارض و جرایم طرح کاهش آلودگی هوا تامین خواهد شد. همچنین براساس برنامه هفتم توسعه، شهرداری‎‏های کلانشهرها موظف هستند که با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری‎اطلاعات و سازمان اداری‏و‎استخدامی، فرآیندهای اداری دستگاه‎های اجرایی را به گونه‏ای اصلاح کنند که سرانه سفرهای درون‎شهری برای انجام امور اداری تا پایان برنامه هفتم توسعه دست‏کم ۳۰ درصد کاهش پیدا کند. از دیگر مسئولیت‎های شهرداری‎ها، بهسازی و نوسازی ناوگان حمل‎و‏نقل عمومی است به طوری که تا پایان برنامه هفتم، تمام خودروهای دیزلی به فیلتر جاذب ذرات معلق مجهز شوند. این موارد تنها بخشی از وظایف مختلفی است که در این حوزه به دوش شهرداری‎ها است.

نقش وزارت نفت در تامین سوخت با کیفیت

وزارت نفت موظف است برای تامین سوخت مصرفی طوری برنامه‏ریزی کند که تا سال ۱۴۰۵ در شعاع ۲۰۰ کیلومتری کلانشهرها هیچ نیروگاه یا صنایعی از سوخت مازوت یا دیگر سوخت‎‏های غیراستاندارد استفاده نکند. اگر این وزارتخانه مسئولیت خود را به‌درستی انجام دهد، بخشی از بحران آلودگی هوا که ناشی از سوخت بی‎کیفیت است، برطرف خواهد شد. میزان آلایندگی صنایع و نیروگاه‎ها هم به کیفیت سوخت مصرفی وابستگی جدی دارد، بنابراین برای کاهش آلودگی هوا باید قوانین جدی برای سوخت با کیفیت وجود داشته باشد.

حقابه‎‌های که به نتیجه نمی‏رسند

براساس آمارهای سازمان هواشناسی آلودگی هوا، فقط ناشی از آلاینده‎های صنعتی و وسایل حمل‎و‎نقل نیست و بخش مهمی از آن در اثر ذرات معلق ایجاد می‎شود اما چطور می‎شود با ذرات معلق مقابله کرد و از میزان آن در هوا کاست؟ از مهم‎ترین مسئولیت‏های سازمان محیط‌زیست در همکاری با وزارت خارجه این است که برای اجرای راهکارهای عملیاتی در مواجهه با پدیده گرد و غبار، پیگیر حقابه‎های محیط‌زیستی آب‎های مرزی باشد. تغییر‎اقلیم، آرام آرام طبیعت و هوای کشورمان را تحت‌تاثیر خود قرار می‎دهد و اگر رایزنی‎های محیط‎زیست و وزارت خارجه با کشورهای همسایه برای تامین حقابه‎ها به نتیجه‎ای نرسد، باید منتظر این باشیم که ریزگردها و غباری که در سال‌های اخیر گریبان استان خوزستان را گرفت به‌زودی به شهرهای دیگر هم برسد. از مهم‎ترین معضلات رسیدگی به بحران آلودگی هوا که همواره از سوی مسئولان مطرح می‎شود، نبود بودجه کافی است. از طرفی براساس گزارش‌های وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی می‎دانیم که آلودگی هوا سالانه هفت میلیارد دلار به سلامت عمومی جامعه خسارت وارد می‎کند. همین رقم می‎تواند منبعی باشد برای تامین طرح‎هایی که برای کاهش آلودگی هوا ارائه شده‎اند.

روزنامه جام جم