روایتی از یک گمشده

در سالهای اخیر کمتر مضمون، محتوا و داستان جذاب و شگفتانگیز ساخته شد؛ کارهایی که دغدغه، ذائقه و سلیقه مخاطب را بشناسد، صرفا پرکردن آنتن برای مدیران و تهیهکنندگان، مهم شد. برنامهها بیشتر به دکور و مجری سلبریتی بها دادند و سریالها بودجهشان را فقط صرف بازیگرانی کردند که نتوانستند باورپذیری و همذاتپنداری را برای مخاطب به وجود آورند. برخی از فیلمسازان و سریالسازان اعتقاد دارند از وقتی که همه موضوعات بهسمت مینیمال شدن یا بهتعبیری صرفا برای دیدهشدن و خودنمایی حرکت کرد، گرتهبرداریهای خیلی سطحی از موضوعات بهدلیل حجم وسیع رسانهها و نتبرداریهایی که بسیاری از آنها متکی به واقعیت و حقیقت نیست، اتفاق افتاد. بر این اساس، آسیبهایی به آثار وارد شد، آثاری که نیاز به تحقیق و پژوهش داشتند هم با یکسری مطالب سطحی و دمدستی مواجه شدند. بحث تأثیرسنجی یا حتی ذائقهسنجی جزو خلأهای نظرسنجی رسانهملی بهشمار میرود که بسیاری از مخاطبان در کوچه و خیابان هم بارها به آن اشاره کردهاند و به تعبیر رئیس مرکز تحقیقات صداوسیما که چندی پیش در گفتوگویی رسانهای به آن اشاره کرده بود در دوره جدید بهسمت تأثیرسنجی رفتهاند، چراکه به این واسطه سازندگان برنامهها و سریالها بهتر میتوانند تصمیم بگیرند که چه نوع مفاهیم و ایدههایی را به آنتن صداوسیما برسانند. رهبر انقلاب هم طی چند سال گذشته(سال۱۳۹۷) در دیدار با سریالسازان به بحث اندیشهورزی، پژوهش و جریانسازی در این آثار اشاره فرمودند. ایشان در یادداشت معروف خودشان به ضرورتها و شاخصههای ساخت سریال در زمینه شهدا، دفاع مقدس، انقلاب، سبک زندگی اسلامی، انگیزههای ایمانی ملت و مظاهر آن، ایستادگی در برابر جنایتکاران و مفسدان عالم، راهپیمایی اربعین، عظمت، استقلال و نمایش ظرفیتهای علمی و عملی با صراحت تأکید کردند. در تقویم ۲۵آذر روز پژوهش نامگذاری شده، حلقه گمشده رادیو و تلویزیون همین تحقیق و پژوهش است. سریالها و برنامههایی که باری به هر جهت به آنتن میآیند و میروند و آن اثرگذاری گذشته را ندارند. جواد افشار، کارگردان «کیمیا» و «گاندو» که در فضای رسانه مطرح شد، قرار است سریال حضرت معصومه(س) را بسازد. وی درباره پژوهش و تأثیر آن در سریالها و فیلمها نکات خوبی را مطرح کرده که در ادامه میخوانید. ابتدا بفرمایید چرا آنقدر پژوهش اهمیت دارد که بسیاری از فیلمسازان کاربلد بدون آن پا به صحنه فیلمبرداری نمیگذاشتند و چرا امروز آنقدر با آن دمدستی برخورد میشود؟ پژوهش از نظرمن در دو مرحله تعریف میشود؛ زمانی که شما مشخصا میخواهید برای کار یا موضوعی متمرکز شوید و تحقیق و پژوهش میکنید، یک رویه است و زمانی هم پژوهش به مثابه این است که بر همه ابعاد موضوعات و مسائل گوناگون، اشراف پیدا کنید. حتما برای بهدست آمدن این دو نوع پژوهش، مطالعه و تحقیقات افراد در همه زمینهها و ادوار حائز اهمیت است. اگر از این منظر به مسأله پژوهش توجه کنیم، جایگاهش همیشگی است، نه مصداقی و نه صرفا برای یک کار.پژوهش همانطور که از واژهاش پیداست، انسان را وادار میکند به این که در همه زمینهها با تأمل بیشتر کنکاش کند تا اندوخته و پشتوانه نظری فرد برای ارتقای عملکردش در هر زمینهای بالا برود. اگر پژوهش در مصداق یک پروژه تعریف شود باید روی آن موضوع خاص و حول محور آن سوژه، پژوهش و تحقیق اتفاق بیفتد. در این صورت مصداقی هم با پژوهش و تحقیق، پشتوانه موفقتری پیدا میکند. بنابراین هرقدر کارها در هر دو شکل متکی بر پژوهش و تحقیق باشد مطمئنا ابعاد گستردهتری پیدا میکند و نقاط کور آن آشکار میشود. پژوهش به اعتقاد من فقط مطالعات اسناد مکتوب و تاریخی صرف نیست، زمانی هم در دل این تحقیقها و پژوهشها، آدمی به کشف و شهودهایی میرسد و اسراری را کشف میکند که صرفا دیگر بسنده به کتابها و آثار تاریخی نیست. خیلی از اسرار و موضوعات سینه به سینه نقل میشود و بخش پژوهش در این راستا، خیلی غنیتر و مهمتر است، بهخصوص در حوزه کارهای تاریخی و مذهبی بیشتر خودش را نشان میدهد. با احترام به این روز ویژه که باید به پژوهشگران، محققان و اندیشمندان تبریک گفت، جایگاه تحقیق و پژوهش در آثار سینمایی، هنری و تلویزیونی بسیار مهم است. هرچه این بخش جدیتر و غنیتر جلو برود، خروجی آثار بدون اشکالتر خواهد بود. از چه زمانی پژوهش فراموش شد؟ از وقتی که همه موضوعات به سمت مینیمال شدن یا به قولی صرفا برای دیده شدن و خودنمایی حرکت کرد. گرتهبرداریهای خیلی سطحی از موضوعات بهدلیل حجم وسیع رسانهها و نتبرداریهایی که بسیاری از آنها متکی به واقعیت و حقیقت نیست، اتفاق افتاد. بر این اساس، فکر میکنم آسیبهایی به آثار وارد شد. کسانی که نیاز به آن تحقیق و پژوهش داشتند هم با یکسری مطالب سطحی و دمدستی مواجه شدند. توصیهتان چیست؟ سریالسازان و برنامهسازان ما بدانند هرقدر کنکاش و تعمق بیشتری صرف شود، حتما نتیجه بهتری حاصل میشود. هرگاه سطحی و دمدستی با موضوعات برخورد شود، این ماندگاری و تأثیرگذاری را نخواهیم داشت. معضل شتابزدگی گریبان بسیاری از آثار را گرفته و کمتر به پشتوانه و ریشههای پژوهشی آثار اهمیت داده میشود که طبیعتا عمق و تأثیر چندانی ندارند و بدون ریشههای علمی و اسناد علمی قوی، پیش میروند.