سال تعطیل‌ تحصیلی

تا دیروز آلودگی هوا شش روز باعث مجازی‌شدن آموزش‌ها در کلانشهر‌ها شده بود، امروز و فردا هم به سبب کیفیت ناسالم هوا مدارس در استان تهران باز هم غیرحضوری اعلام شده، آموزش‌هایی که به اذعان والدین، دانش‌آموزان و معلمان و مدیران مدارس، اغلب سرسری گرفته شده و منتج به یادگیری عمقی در دانش‌آموزان نمی‌شود. این خسارتی پنهانی است که آلودگی هوا سال به سال به نظام تعلیم و تربیت کشور وارد می‌کند و متولیان اجرای قانون هوای پاک بسیار ساده از کنارش عبور می‌کنند، در حالی که مطالعات ملی و جهانی خیلی خوب عمق بحران تعطیلی مدارس را به‌تصویر کشیده است.

در سال تحصیلی جاری و بر اساس تقویم کشور، ۹۱روز از سال۱۴۰۱ تعطیل رسمی و پنجشنبه است به طوری که دانش‌آموزان فقط ۱۵۰روز در مدرسه حاضر می‌شوند. از سوی دیگر، بنا بر برنامه درسی ملی، دانش‌آموزان ابتدایی باید ۹۲۵ ساعت، دانش‌آموزان متوسطه اول ۱۱۱۰ساعت و متوسطه دومی‌ها باید ۱۲۹۵ساعت در هر سال تحصیلی آموزش ببینند، اما روز‌های تعطیل به اضافه تعطیلی‌های غیرمترقبه که آسمان و وضعیت آب و هوا برای ما رقم می‌زند باعث آب‌رفتن این ساعت‌ها و در نتیجه محدودشدن فرصت آموزش‌های عمقی می‌شود که نتیجه‌اش چیزی به جز افت تحصیلی نیست.

کلنجار با شاد

در دو سال تحصیلی گذشته که کرونا باعث بسته‌شدن در‌های مدارس و فعال‌شدن آموزش‌های مجازی شد بالاخره هر طور که بود دانش‌آموزان و معلمان با این سیستم آموزشی اخت شدند و تعلیم و تربیت را پیش بردند. اما امسال هیچ کس انتظار از سرگیری آموزش‌های غیرحضوری را نداشت به طوری که یکی از مدیران مدارس متوسطه در استان تهران به جام‌جم می‌گوید که «شبکه شاد، دانش‌آموزان و معلمان را به خوبی پوشش نمی‌دهد و همچنان عده‌ای از آن‌ها احراز هویت نشده و نمی‌توانند در کلاس‌ها حاضر شوند». او همچنین از قطع و وصلی‌های اینترنت می‌گوید که باعث شده «بارگذاری فیلم‌ها و عکس‌ها در شاد دچار مشکل شود و ساعات آموزشی هدر برود».

در قلب استان تهران امسال نیز همچنان مشکل تجهیزنبودن برخی دانش‌آموزان به ابزار‌های هوشمند ارتباطی (گوشی و تبلت) تداوم دارد به طوری که یکی از مدیران مدارس در جنوب استان به ما می‌گوید: «کم نیستند دانش‌آموزانی که تلفن همراه شخصی یا گوشی‌سالم و به روز ندارند و در نتیجه از کلاس‌های مجازی جا می‌مانند و معلم مجبور می‌شود بعد از حضوری‌شدن کلاس‌ها دوباره درس‌ها را برای آن‌ها تکرار کند». این‌ها همه برش‌هایی از خساراتی است که آلودگی هوا نرم و بی‌صدا به نظام آموزشی کشور وارد می‌کند که گویا در فهرست دغدغه‌های مسئولان نیز جایی ندارد.

اَبَر آسیب‌های تعطیلات

کرونا به همه مردم جهان ثابت کرد که تعطیلی مدارس قادر است چه خسارت‌های هنگفتی به بار بیاورد، به‌خصوص این که در سال۲۰۲۰، سازمان ملل متحد و بانک جهانی در مطالعه‌ای مشترک گزارش دادند که تعطیلی مدارس در طول همه‌گیری این بیماری منجر به از دست‌رفتن درآمد آینده دانش‌آموزان تا مرز ۱۷تریلیون دلار می‌شود به این ترتیب که به واسطه آموزش کمتر، دانش‌آموزان مهارت‌های کمتری یاد می‌گیرند و این موضوع آن‌ها را از رقابت برای مشاغل با دستمزد بالاتر خارج می‌کند به طوری که اگر آن‌ها زمان از دست‌رفته در مدرسه را جبران نکنند به طور بالقوه می‌تواند منجر به از دست‌رفتن درآمد در طول عمرشان شود.

از این گزارش آینده‌پژوهانه اگر بگذریم و به نتایج پرلز (مطالعه بین‌المللی پیشرفت سواد خواندن و یادگیری دانش‌آموزان که تحت نظر انجمن بین‌المللی ارزیابی پیشرفت تحصیلی انجام می‌شود) تمرکز کنیم، به وضعیت یادگیری دانش‌آموزان کشورمان و میزان غیبت آن‌ها از مدرسه می‌رسیم که سال۲۰۱۶ به این ترتیب بوده است: غیبت ۲۰درصد دانش‌آموزان؛ یک بار در ماه، غیبت ۱۴درصد آنها؛ هر دو هفته یکبار و حاضر‌نبودن ۱۲درصد از دانش‌آموزان در مدرسه؛ یک بار درهفته. این غیبت‌ها وقتی در کنار تعطیلی مدارس به علت آلودگی هوا یا سرما و یخبندان قرار می‌گیرد ملغمه‌ای غم‌انگیز از کیفیت پایین آموزش و یادگیری سطحی در دانش‌آموزان کشورمان را به تصویر می‌کشد که در سال‌های گذشته برخی مسئولان سعی کرده‌اند آن را در قالب عدد و رقم به نمایش بگذارند. خسرو ساکی، مدیرکل اسبق آموزش و پرورش استان البرز در سال۹۵ اعلام کرده بود که «به ازای هر روز تعطیلی مدارس به دلیل آلودگی هوا، یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان خسارت به استان البرز تحمیل می‌شود که جبران آن بسیار سخت است» که این عدد تنها بخش کوچکی از آسیب‌های مالی آلودگی هوا به کشورمان است که داریوش گلعلیزاده، مدیر مرکز ملی هوا در سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید: «برای سال۱۴۰۰ این خسارت‌ها بیش از ۳۰ میلیارد دلار بوده است».

این اعداد باید بجد مدنظر باشند، به‌ویژه در حوزه آموزش و پرورش که هر روز تعطیلی مدارس حتی اگر با آموزش مجازی به نحوی رفع و رجوع شود، باز هم باعث به هم‌خوردن تعادل میان زمان آموزش و حجم دروس و در نتیجه افت آموزش می‌شود.

روزنامه جام جم